مقایسه تطبیقی اندیشه سیاسی میرزای نائینی و امام خمینی (س)

‏‏ ‏

‏‏چکیده‏

‏‏دغدغه اصلی در ‌این پژوهش پاسخ به ‌این سؤال می‌باشد که میان ‌اندیشه‌های سیاسی میرزای نائینی و امام خمینی چه نقاط تشابه و افتراقی وجود دارد. فرضیه اصلی پژوهش نیز بر ‌این استوار است که در نگاه اول میان ‌این دو ‌اندیشه در زمینه‌هایی مانند توجه به نقش مردم در حکومت، نفی شاه‌پرستی، نفی استبداد و توجه به قانون‌گرایی، اشتراک و در مواردی نظیر شکل حکومت، مشروعیت حکومت، شرایط حاکم اسلامی و ... نقاط اشتراکی وجود ندارد. آن‌چه که قابل ذکر است‌ این می‌باشد که به نظر ما اختلافات میان ‌این دو نظریه بیشتر از عدم وجود شرایط لازم در زمان علامه نائینی برای طرح حکومت آرمانی خویش و بالعکس وجود همان شرایط در زمان امام خمینی نشأت می‌گیرد. فصل اول کلیات پژوهش، شامل (طرح مسأله، فرضیه، سؤالات پژوهش، متغیرها ...) می‌باشد. در فصل دوم به بنیان‌های تئوریک حکومت در مذهب شیعه، سیر تحول فقه شیعی و رویکردهای گوناگون فقهی سیاسی پرداخته شده است. بر‌ این اساس هم مرحوم نائینی و هم امام خمینی در زمره فقهای اصولی قرار داشته و با پیروی از فن اجتهاد و توجه به شرایط زمانی و مکانی به بیان نظریات خود در باب تشکیل حکومت و چگونگی مشروعیت‌بخشی بدان پرداخته‌اند. فصل سوم و چهارم را به بررسی تفصیلی ‌اندیشه‌های سیاسی علامه نائینی و امام خمینی اختصاص داده‌ایم که در آن به مهمترین عوامل مؤثر بر شکل‌گیری ‌اندیشه‌های سیاسی ‌این دو فقیه برجسته نیز اشاره شده است. در فصل آخر نیز به‌عنوان مهمترین قسمت ‌این پژوهش به مقایسه میان شاخصه‌های گوناگون هر یک از ‌این دو‌ اندیشه همت گمارده شده است. در پایان می‌توان گفت که با نگاهی تحلیلی به آرای نائینی در مورد نظام مشروطه به خوبی به تأثیرات آن نگاه در شکل‌گیری انقلاب اسلامی‌ بر اساس آرا و‌ اندیشه‌های امام خمینی پی می‌بریم. بنابراین انقلاب اسلامی ‌ایران از‌ این منظر ادامه راه انقلاب مشروطیت است.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎