خداشناسی در آیینه معرفت نفس از دیدگاه امام خمینی (س)

‏‏چکیده‏

‏‏اساساً‌ شناخت ذات و اسما و صفات حق سبحانه و تعالی و پی بردن به حقیقت انسان از مسائل مورد ابتلا و اهتمام افکار بشری است. نه تنها مؤمن و موحد شور و شوق معرفت به مبدأ و پدیدآورنده هستی را دارد که غیر او نیز در آرامش مطلق نخفته است. بلکه همگان در تلاش برای شناخت خود آفریننده خود و اطراف خود می‌باشد. حکما و فلاسفه با استدلال و برهان، ‌به تحلیل هستی و شناخت خود و موجد خود پرداخته‌اند و عرفا با ذوق و مشاهده مطالبی ارائه داده‌اند بدون  تردید یکی از مطمئن‌ترین و در عین حال عمومی‌ترین راه‌های شناخت پروردگار عالم، شناخت خود انسان است که گفته‌اند: «من عرف نفسه فقد عرف ربه» فلاسفه و عرفا در خصوص خداشناسی در آئینه معرف نفس سخن‌ها گفته و مطلب‌ها نوشته‌اند. نگارنده در این رساله قصد دارد تا دیدگاه فلسفی عرفانی حضرت امام خمینی را پیرامون این مطلب در پرتو نظات عرفا و فلاسفه بررسی نماید. برای این منظور پس از بررسی معنای نفس و اثبات تجرد آن به بحث از ضرورت معرفت نفس و امکان شناخت او پرداخته. نظر امام خمینی (ره) را در خصوص معرفت ذات الهی و ابعاد شناخت حق تعالی بیان نموده است. فلسفه شناخت خدا از طریق معرفت نفس که به نحوی بحث از شباهت‌های نفس و رب را به میان می‌آورد  و قرائت حضرت امام از حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربه» در مقایسه با قرائت‌های عرفانی فلاسفه از مباحث محوری رساله قلمداد می‌شود. اسباب صعوبت شناخت نفس و همچنین موانع شناخت حق تعالی از نظر امام که تحت عنوان حجاب‌های ظلمانی و نورانی مطرح می‌شود از لوازم موضوع مورد بحث بوده که این رساله در دو بخش جداگانه به آن می‌پردازد. از مباحث مهمی که در تلازم معرفتی نفس و رب در این نوشتار مطرح می‌شود، نظریه «آنتروپمورفیزم» خدا انسان‌انگاری است که خداوند را نوعی خلق به شمار می‌آورد. و به جهت تأثیر عمیق آن در پیدایش نظریه انسان کامل به عنوان خلیفه الهی و ارتباط و پیوستگی آن با موضوع رساله در فصلی مجزا مورد نقد و بررسی قرار گرفته و به اثبات این ادعا پرداخته که «خدا انسان‌انگاری» به معنای خاص خود که حق تعالی را نوعی از خلق بشماریم در اندیشه امام خمینی جایگاهی ندارد بلکه آن‌چه در تلازم بین معرفت نفس و رب از نظر ایشان مطرح است تجلی تام حق با همه صفاتش در وجود انسان می‌باشد که «هو مثل الله الاعلی و هو مخلوق علی صورته»‏

‏‎ ‎

‏‎ ‎

‏‎

‎