مقارنه دیدگاه های اصولی محقق خراسانی، شیخ ضیاء الدین عراقی و امام خمینی (س) (عام و خاص - مطلق و مقید)

‏‏چکیده‏

‏‏نوشتاری که در پی می‌آید به بررسی تطبیقی آرای سه تن از بزرگان علم اصول فقه می‌پردازد. از آن جایی که‌ این علم طی بیش از هزار سال در دریای بیکرانی از موضوعات و مسائل بدل شده و تألیفات اصولی، حجم عظیمی ‌از کتابخانه‌ها را به خود اختصاص داده در نتیجه مبحث مهم و اثربخش عام و خاص و مطلق و مفید را به‌عنوان محدوده پژوهش مقارنه و تطبیق انتخاب کرده‌ایم. سه اصولی عظیم‌الشأن به ترتیب قدمت زمانی،‌ محقق خراسانی صاحب کفایه، شیخ ضیاء‌الدین عراقی و امام خمینی هستند. هدف از بررسی تطبیقی و مقارنه آرا، به نوعی پالایش اصول است زیرا پس از «بازخوانی» آرای هر یک، و قرار نهادن بنا و مبنای هر ‌اندیشه در برابر دیگر ‌اندیشه‌ها می‌توان به «تئوری تحول» در علم اصول دست یافت و از انباشت و تکرار بی‌رویه‌ی مسائل آن جلوگیری کرد و تکامل تدریجی آن را سامان بخشید. وظیفه پژوهشگر اصول فقه در مقام بازخوانی و مقارنه ‌اندیشه‌ها‌ این است که مخاطب را با مسائل مورد اختلاف اطراف تحقیق روبرو کند و توضیح دهد که چه راهی به کدام دلیل انتخاب می‌شود. او هم چنین روشن می‌کند که چگونه باز شدن درهای بحث از یک مسئله ممکن است به بسته شدن پرونده مسائل دیگری بیانجامد و یا حتی باعث باز شدن پرونده مسائل جدیدی شود. رکن اساسی فرایند تطبیق و مقارنه نشان دادن «مبانی» ‌اندیشه‌ها از یک سو و تحلیل «بناهای استدلالات از سوی دیگر است زیرا به نظر می‌رسد که‌اندیشه‌ها در خلأ شکل نمی‌گیرند و‌ اندیشه‌های اصولی از‌ این قاعده مستثنی نیستند. با مطالعه آرا اصول فقه متوجه می‌شویم که هر مسأله عکس‌العملی به یک‌ اندیشه پیشین است که یا در جهت نفی و یا در راستای تکمیل و تعدیل آن متولد می‌شود و برای حل «مشکلی» مطرح شده است.ساختار رساله حاضر دارای دو بخش و هر بخش به تعدادی فصول تقسیم می‌شود.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎