مبانی و معیارهای فلسفی و قرآنی کرامت انسان از دیدگاه امام خمینی (س) و شهید مطهری (س)

‏‏چکیده‏

‏‏قرآن انسان را موجودی مکرم معرفی می‌کند. از نگاه امام خمینی (ره) و استاد مطهری (ره) در توصیف کرامت انسان از دو جهت می‌توان سخن گفت. یکی از جهت داشته‌ها و ظرفیت‌های وجودی انسان که ناظر به کرامت ذاتی اوست و مبانی قرآنی آن، برخورداری از روح الهی، مقام خلیفةاللهی امانتدار بودن خدا، مسجود ملائکه بودن و بهره‌مندی از قدرت تسخیر موجودات و نیروی اراده و اختیار می‌باشند و دیگری بایدهایی که آن داشته‌ها را تقویت می‌کند (کرامت اکتسابی) و عبارتند از:‌ ایمان به خدا، عمل صالح، اخلاص، تقوا، علم و دانش، خودشناسی و خودسازی و استعانت از قرآن. انسان و جایگاه او در نظام هستی در طول تاریخ ‌اندیشه بشری موضوع موردبحث فیلسوفان نیز بوده است. به عقیده فیلسوفان اسلامی ‌از جمله امام خمینی (ره) و استاد مطهری (ره) انسان به سبب ویژگی‌های منحصر به فردی که دارد از دیگر موجودات متمایز است و در ترتیب عالم هستی در مرتبه نخست قرار دارد. و به همین جهت از کرامت ویژه برخوردار می‌باشد. معیارهایی که می‌توان به لحاظ فلسفی، در لابه‌لای آثار ‌این دو متفکر اسلامی، برای کرامت انسان عنوان کرد عبارتند از: اصل وجود؛ به عقیده ‏‏آن‌ها وجود خیر و شریف است‏‏ و کرامت هر موجودی نیز در گرو رتبه وجودی اوست. در ‌این میان انسان به دلیل جامعیت وجودی، از کرامت بالایی نیز برخوردار است، دارا بودن نیروی عقل و استدلال، به‌مثابه عالم اصغر بودن، مثال آفریدگار بودن، کمال‌پذیری نامحدود، بقا و جاودانگی نفس انسانی که حقیقت اوست از دیگر‌ این مبانی و معیارهاست. احساس کرامت نفس سبب خودسازی و دوری انسان از خواری معصیت و دیگر ناهنجاری‌های فردی و اجتماعی شده و موجب می‌شود تا انسان خود را با کسی غیر از خدا معامله نکند. بعلاوه، دفاع از حقوق بشر مبنای اصلی و اساسی خود را بیابد و امید را در جامعه انسانی زنده کند.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎