فهرست تفصیلی
عنوان صفحه
بخش اول: مباحث کلامی پیرامون عدل
فصل اوّل: عدل در ادیان الهی··· 3
ماهیت و حقیقت عدالت··· 3
عدالت در مظهریت اسما و صفات··· 3
عدالت در تجلی معارف الهیه··· 4
عدالت در عقاید··· 4
عدالت در اخلاق··· 4
عدالت، طریق سیر انسان کامل··· 5
فطری بودن حبّ عدل··· 6
برقراری عدالت سنّت الهی··· 6
عدالت اجتماعی از مهمترین وظایف انبیا(ع)··· 7
برپایی عدل و تقویت معنویت دو شأن انبیا(ع)··· 7
عدالت اجتماعی از مقاصد قرآن··· 8
کتابعدل الهی از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 235 اقامۀ عدل و اصلاح انسان··· 9
عدالت همه جانبه هدف اسلام··· 9
لزوم عدالت در تمام مناصب··· 10
امام عصر(عج) برپاکنندۀ نهایی عدالت··· 10
حاکمیت عدل موعود نهایی بشریت··· 11
فصل دوم: جبر و تفویض··· 13
معانی جبر و تفویض··· 13
جبر و تفویض و نفی آن دو··· 13
تفویض امور به رسول اکرم(ص)··· 14
تفویض مستحیل و ممکن··· 16
دیدگاه مفوّضه و جبریّه··· 18
ردّ مذاهب جبر و تفویض··· 20
دلیل اوّل بر ردّ تفویض··· 20
دلیل دوّم بر ردّ تفویض··· 21
دلیل سوّم بر ردّ تفویض··· 21
بیان دیگری از دلیل اوّل··· 22
دلیل اوّل بر ردّ جبر··· 24
دلیل دوّم بر ردّ جبر··· 24
دلیل سوم بر ردّ جبر··· 24
دلیل چهارم بر ردّ جبر··· 25
بیان دیگری در نفی جبر··· 26
اختیار و آزادی انسان··· 28
انتخاب و اختیار انسان··· 28
اختیار انسان و تغییرات··· 28
منافات قاعدۀ «الشئ مالم یجب...» با اختیار انسان··· 28
کتابعدل الهی از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 236 عدم منافات قاعدۀ مذکور با اختیار انسان··· 29
منافات قضا و ارادۀ ازلی با اختیار انسان··· 31
کیفیّت تعلّق اراده حق به نظام هستی··· 32
عدم تأثیر اراده عبد در افعال··· 33
عدم دخالت مبادی اختیار در اختیاریّت اختیار··· 34
لزوم اختیاری بودن مبادی اختیار··· 35
ملاک درستی مجازات نزد عقلا··· 35
ملاک اختیاریّت افعال··· 35
فصل سوم :امر بین الأمرین··· 39
بیان حقیقت امر بین الأمرین··· 39
بیان دیگری از امر بین الأمرین··· 42
فاعلیّت مخلوقات مظهر و مجلای فاعلیّت خداوند··· 43
فنای دار تحقّق در حق تعالی··· 44
امر بین الأمرین و نفی استقلال بندگان··· 45
امر بین الأمرین و فاعلیّت علی الإطلاق خداوند··· 46
سلطنت حقّ بر امر و خلق··· 46
دایرۀ وجود مظهر قدرت الهی··· 47
مؤیّدات قرآنی امر بین الأمرین··· 49
قرآن و امر بین الأمرین··· 50
قرآن و امر بین الأمرین··· 52
قرآن و نفی استقلال موجودات··· 53
شرح یک حدیث پیرامون امر بین الأمرین··· 54
اشاعره و معتزله و رزق مقسوم··· 57
بحثی پیرامون رزق مقسوم··· 58
فصل چهارم: قضا و قدر··· 61
کتابعدل الهی از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 237 تعین صفات و ظهور لوازم اسماء··· 61
عین ثابت انسان کامل ظهور اسم اعظم «الله »··· 61
خلافت عین ثابت انسان کامل بر جمیع اعیان··· 62
تخصیص مقامات و تقدیر استعدادها··· 62
عین ثابت انسان کامل سبب ظهور عالم قضا··· 63
مراتب قضا و قدر در نشئات مختلف··· 63
وقوع تغییرات و تبدیلات در لوح قدر عینی··· 64
تغییر و تبدیل در عالم طبع به دست ولی زمان··· 64
اطلاع بر قدر و مکلّف بودن انسان··· 65
قضا و قدر سرّی از اسرار الهی··· 65
فصل پنجم: سعادت و شقاوت··· 67
بیان حقیقت سعادت و شقاوت··· 67
امکان، مناط نیاز به علّت··· 67
نیاز ممکنات به علّت در اتصاف به وجود··· 69
خلوّ ماهیّت از هرگونه خیر و سعادت··· 70
معانی سعادت و شقاوت··· 71
معنای اولّ سعادت··· 71
معنای دوّم سعادت··· 71
معنای سوّم سعادت··· 72
سعادت و شقاوت نتیجۀ عمل انسان··· 72
رابطۀ سعادت و شقاوت با حقیقت وجود··· 73
سعادت درک ملایم بالطبع··· 73
سعادت قوای ظاهری··· 73
دیدگاه عرفا و حکما در ادراک موجودات··· 74
سعادت و شقاوت قوای باطنی··· 75
کتابعدل الهی از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 238 مناط حصول سعادت و شقاوت··· 75
عدم سعادت محض در عالم طبیعت··· 76
فرق سعادت و شقاوت انسان با دیگر موجودات··· 77
امتداد سعادت بشر به عالم آخرت··· 78
سعادت و شقاوت در اختیار انسان··· 80
ذاتی نبودن سعادت و شقاوت انسان··· 80
عقل مبنای تکلیف و ثواب و عقاب··· 81
وجوب افاضۀ فیض از واجب به قابل··· 81
برگشت کمالات به وجود··· 83
اقسام شقاوت··· 83
تأثیر شقاوت در نفس و باطن··· 84
ذاتی نبودن سعادت و شقاوت··· 84
منشأ اختلاف نفوس در گرایش به خیر و شر··· 85
خاستگاه اوّل··· 86
خاستگاه دوم··· 86
خاستگاه سوم··· 86
علل اختلافات خلقی و خُلقی انسانها··· 87
علّت اوّل: تغذیه··· 87
علّت دوم: صلب پدر··· 88
علت سوم: رحم مادر··· 88
علت چهارم: شیر مادر··· 88
علت پنجم: محیطهای آموزشی و پرورشی··· 89
نظر انبیا(ع) در بیان خواص خوراکیها··· 90
طبیعت و سعادت و شقاوت انسان··· 91
تفاوت استعدادها و ارتباط آن با قضا و قدر··· 93
کتابعدل الهی از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 239 نقش والدین در سعادت و شقاوت فرزندان··· 94
تأثیر طینت انسان در سعادت و شقاوت··· 95
عدم ملازمه طینت با جبر··· 95
مراد حدیث «الناس معادن...»··· 95
احتمال اوّل در شرح حدیث «السعید سعید...»··· 96
احتمال دوم در شرح حدیث «السعید سعید...»··· 96
سعادت مجعول است و شقاوت غیرمجعول··· 98
احتمال دیگر در معنای حدیث «السعید سعید...»··· 99
امتیاز سعید و شقی از حرکات طبیعی و افعال اختیاری··· 100
سعادت و شقاوت در گرو اعمال اختیاری انسان··· 100
سعادت و شقاوت در گرو اعمال اختیاری انسان··· 101
سعادت و شقاوت در گرو اعمال اختیاری انسان··· 101
سعادت و شقاوت در گرو اعمال اختیاری انسان··· 101
هدایت حق بیانگر طرق سعادت و شقاوت··· 102
عقل و وحی دو راهنمای طریق سعادت··· 103
توصیه ای برای کسب سعادت··· 104
علم و معرفت مناط سعادت و شقاوت··· 104
سعادت و شقاوت عقلانی··· 105
فعلیّت عقل هیولانی··· 105
ایراد امام به کلام صدرالمتألهین··· 105
فعالیّت عقل عملی··· 105
رابطۀ سعادت و شقاوت با تجرد عقلانی انسان··· 106
سعادت و شقاوت نفوس ساده··· 107
اشکال امام(س) بر ملاصدرا··· 108
شقاوت صاحبان عقول کج اندیش و عقاید باطله··· 109
کتابعدل الهی از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 240 تعقل و کسب عقاید حقه و سعادت اخروی··· 110
ماده آخرتی اشقیا و سعدا··· 111
فصل ششم: غایت و حکمت در فعل خداوند··· 113
نظام خلقت، نظام اتمّ و احسن··· 113
امور غیر عقلایی و غایت فعل حق··· 114
امور اتّفاقی و غیرمنظّم و کمال حق··· 114
برهانی بودن کمال و علم و حکمت خالق هستی··· 114
نگرش به مجموعۀ هستی و یافتن نظم و غایت··· 115
نگرش به مجموعۀ هستی و یافتن نظم و غایت··· 116
پاسخ اشکال مرگهای اخترامی و زودرس··· 118
غایت افعال الهی ایصال نفع به بندگان نیست··· 120
ظهور و تجلّی و شناخته شدن ذات غایت افعال حق تعالی··· 120
دلیل اوّل··· 121
دلیل دوّم··· 122
دلیل سوّم··· 122
دلیل چهارم··· 122
دلیل پنجم··· 122
بخش دوم: شبهات پیرامون عدل الهی
فصل اول: وجود شرور و نواقص و بلایا در جهان··· 127
ماهیّت خیر و شر و چگونگی جعل آن··· 127
همۀ کمالات و خیرات از سنخ وجود است··· 127
حاق وجود، صادر از ذات الهی··· 128
تنزیه فیض حق از حدودات امکانی··· 128
کتابعدل الهی از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 241 برگشت شرور به حدود نه به اصل وجود··· 128
تعلق جعل ذاتی به خیرات و کمالات··· 129
شرور و نواقص مجعول بالعرض اند··· 129
انتساب تمام خیرات به حق تعالی··· 130
کیفیّت جریان خیر و شرّ به دست بندگان··· 130
عدم استقلال موجودات در ایجاد··· 131
انتساب خیرات به حق و شرور به خلق··· 132
شبهۀ ثنویه··· 132
عقیده به دو مبدأ خیر و شرّ··· 132
دلیل استحسانی ثنویه··· 133
دلیل برهانی ثنویه··· 133
پاسخ دلیل استحسانی ثنویه··· 134
تقسیم موجودات از جهت خیر و شرّ··· 135
پاسخ دلیل برهانی ثنویه··· 137
بی نیازی شرّ به مبدأ ایجادکننده··· 138
شرّ امر عدمی است··· 138
شرّ بالذات و شرّ بالعرض··· 139
شرح حدیثی در باب مخلوق بودن خیر و شر··· 140
دیدگاه علاّمه مجلسی در شرح حدیث··· 140
نقد و بررسی دیدگاه علاّمه(ره)··· 141
نقد و بررسی دیدگاه علاّمه(ره)··· 142
تعلق علم و اراده حق به تمامی متعلّقات··· 143
اولویّت حقّ به حسنات و اولویّت بنده به سیّئات··· 143
عدم انتساب شرور و نواقص به حق تعالی··· 144
شبهۀ جدایی علم و اراده در تعلّق به متعلّقات··· 145
کتابعدل الهی از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 242 پاسخ حکما به شبهه··· 145
پاسخ امام به شبهه··· 145
وجه جمع بین انتساب خیرات به خداوندوسیّئات
به بندگان باانتسابِ صدورهمۀ افعال به خداوند··· 147
مصائب و بلایا··· 148
امتحان و ابتلا موجب بروز استعدادها و امتیازات··· 149
امتحان و ابتلا موجب اتمام حجّت··· 149
امتحان به وسیلۀ نعم الهی··· 149
ارتباط میزان ابتلاها با صحت دین و حسن عمل··· 149
رابطۀ مستقیم میزان ابتلائات با کمال عقل و شدّت ادراک··· 150
لذایذ و خوشیها عامل محبّت دنیا··· 150
بلایا عامل روی گردانی از دنیا و توجّه به آخرت··· 152
بلاها و سختیها هدیۀ خداوند··· 152
انقطاع به مقام حق تعالی و انس با او··· 153
ابتلا، یگانه راه نیل به برخی درجات··· 154
اصلاح حال مؤمن به فقر یا غنا··· 155
تمام مرحمتها برای اصلاح حال مؤمن··· 156
برخی بلایا معلول عمل انسان··· 156
استدراج··· 157
فصل دوم: خلق مرگ در کنار حیات··· 159
حقیقت مرگ··· 159
وجود مرگ سبب امتیاز نفوس··· 160
کراهت و خوف ناقصان از مرگ··· 161
کراهت و خوف متوسطان از مرگ··· 162
خوف کاملان از مرگ··· 162
کتابعدل الهی از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 243 فصل سوم: تناسب ثواب و عقاب الهی با اعمال بندگان··· 163
پرداخت بیشترین بها در برابر کمترین بهانه··· 163
عدم منافات صرف نظر از حق خود با عدالت··· 163
خردی عمل و عظمت پاداش··· 164
تفضّل، ملاک پاداش حق به بندگان··· 165
تفضّل، ملاک پاداش حق به بندگان··· 166
بنای آخرت بر تفضّل و رحمت حق··· 168
پاسخ شبهۀ دوم (با استشهاد به سورۀ قدر)··· 168
پاسخ شبهه دوم (با استفاده از سورۀ نساء)··· 170
همراهی مؤمنان با پیامبران و شهدا در دار ثواب··· 171
اختصاص ثوابهای بزرگ به عزاداری امام حسین(ع)··· 172
عزاداری موجب بقای دین··· 172
تفاوت صورت ملکی و ملکوتی اعمال··· 173
عُجْب از عوامل استبعاد و انکار ثوابهای بزرگ··· 174
تفاوت اعمال به تفاوت فاعلها··· 174
برابری ضربت علی(ع) با عبادت ثقلین··· 175
عوامل تفاوت فاعلها··· 176
خشیت و تقوای حق··· 176
نیّت صادقه··· 176
تفاوت عمل صحیح و عمل مقبول··· 177
نورانیّت و کمال عمل در گرو اخلاص و حضور قلب··· 178
الهیّت، روح عمل··· 179
انگیزه، فارق بین اعمال··· 180
اقبال قلب موجب کمال عمل··· 180
دلیل رجحان نیّت بر عمل··· 181
کتابعدل الهی از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 244 نیّت، ارادۀ باعثه بر عمل··· 181
تفاوت عمل واحد به سبب نیّتها··· 181
نیّت، تمام حقیقت و صورت ملکوتیّۀ عمل··· 183
فنای عمل در نیّت··· 183
ابقای عمل به اخلاص پس از عمل··· 184
برای خدا، سبب پایداری عمل··· 185
سجّین جایگاه عمل برای غیر خدا··· 185
ریا، مبدّل حسنات به سیّئات··· 186
ولایت اهل بیت(ع) شرط قبول اعمال··· 186
فصل چهارم: شفاعت و عدالت··· 189
حقیقت شفاعت شافعان··· 189
حقیقت شفاعت··· 189
ظاهر و باطن شفاعت··· 189
شفاعت باطن هدایت··· 189
پیغمبر(ص) شفیع دایرۀ تحقق··· 190
شفاعت پیامبر و ائمه ـ علیهم السلام··· 190
شفاعت جهنّم (جلوۀ رحمت حق)··· 190
شبهات پیرامون شفاعت و جواب آن··· 191
شرک بودن طلب شفاعت از مردگان··· 191
شفاعت یعنی دخالت غیر در کار خداوند··· 191
نیاز خداوند به واسطه برای بخشش··· 192
شفاعت و تغییر در ارادۀ خداوند··· 192
قرآن و شفاعت··· 193
شفاعت در آخرت··· 194
شفاعت آخرت، بر اثر قابلیّت ازدواج نور عبد با نور ولیّ··· 194
کتابعدل الهی از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 245 جمع رحمت و غفران حق با عقوبت و تعذیب··· 196
دعای نافع در جلب مغفرت و شفاعت··· 196
جزافی نبودن شفاعت در آخرت··· 197
امید شفاعت همراه سعی و کوشش··· 197
لزوم ارتباط اخلاقی با ائمه ـ علیهم السلام··· 197
شفاعت همراه تناسب و تجاذب باطنی··· 198
امیدهای واهی در شفاعت··· 198
نیاز به استعداد برای نیل به شفاعت··· 199
وجود ایمان شرط قابلیّت برای شفاعت··· 199
حصول لیاقت به شفاعت پس از فشارها··· 199
شفاعت در عالم قبر و برزخ··· 200
زمان وقوع شفاعت··· 200
شفاعت گناهکاران پس از مراحل طولانی··· 201
عذابهای برزخ راه نیل به شفاعت در قیامت··· 201
موانع شفاعت··· 202
شکست جنود رحمانی در مملکت انسان··· 202
از دست دادن فطرت توحید··· 202
خروج از ولایت حق··· 202
مغضوب حق بودن··· 203
بریدن از پیغمبر(ص) و اهل بیت(ع)··· 203
بی بهره ای از نور توحید و ولایت··· 203
فراگیری کدورت معاصی··· 203
سبک شمردن نماز··· 203
شفاعت جلوۀ رحمت حق تعالی··· 204
رحمت واسعۀ حق در دنیا و آخرت··· 204
کتابعدل الهی از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 246 بسط رحمت حق در آخرت··· 204
انسان در احاطۀ رحمت حق··· 205
فصل پنجم: توبه··· 207
توبه و اجرای عدالت در پاداش و کیفر اعمال··· 207
چشم پوشی از یک عمر نافرمانی با توبه··· 207
پذیرش توبه مقتضای غفّاریت خداوند··· 208
ارکان و شرایط توبه··· 208
پشیمانی و عزم بر عدم تکرار··· 208
کلام امیرالمؤمنین علیه السلام پیرامون توبه··· 209
شرح کلام امیرالمؤمنین علیه السلام··· 209
ادای حقوق الله ··· 210
ادای حقوق مردم··· 211
شرایط کمال توبه··· 211
جبران گناه با عبادت و ریاضت··· 211
رستگاری بر اثر توبه و ایمان و عمل صالح··· 212
زمان پذیرش توبه··· 212
نقش علم و جهل در پذیرش توبه··· 213
وجود امکان توبه برای همه··· 213
توفیق توبه بر اثر قابلیّت··· 213
قیام بر ضدّ خدا و احکام خدا مانع توفیق توبه··· 214
سیاهی دل بر اثر کارهای زشت··· 215
فصل ششم: حبّ و بغض اهل بیت(ع)··· 217
تأثیر حب و بغض اهل بیت(ع) در ردّ و پذیرش اعمال··· 217
پیروی سبب پایداری دوستی اهل بیت(ع)··· 217
محب و شیعه پیرو عملی اهل البیت(ع)··· 218
کتابعدل الهی از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 247 بررسی روایات معارض پیرامون اعمال··· 219
قبولی اعمال بر اثر معرفت··· 219
سیرۀ اهل بیت(ع) شارح اخبار··· 220
ویژگیهای شیعیان علی(ع)··· 220
ثواب خدا بر پایۀ عمل··· 221
نیل به ولایت اهل بیت(ع) با عمل و پرهیزگاری··· 222
حدّ وسط بودن شیعیان··· 222
انسان در گرو اعمال خود··· 223
ناکافی بودن محبّت علی(ع)··· 224
گریه و زاری امام سجّاد(ع) از خوف خدا··· 224
وابستگی سود و زیان اعمال به ایمان و کفر··· 225
هشدار به فریبهای شیطان··· 229
ارتباط ولایت با اعمال··· 230
کتابعدل الهی از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 248