امام می گفتند آن چیزی که شما می گفتید اسمش جمهوری اسلامی است، که فعلاً اجمالاً این است که هم جمهوریت است هم اسلامیت است، اما اجزایش را باید قانون اساسی و نخبگان و خبرگان جمع بشوند، بنویسند، اگر هم نمی خواهید بگویید نه، به نظر من آن زمان در آن شرایط بسیار منطقی بود، اصلاً کسی چون و چرا نمی کرد، و همین است که می بینید 98 درصد از شرکت کنندگان گفتند: آری، این صحنه سازی نیست، مهندسی نیست، خدا می داند هیچ کدام اینها نیست، اعتقاد و اعتماد به آن رهبر بزرگ و آن شهدایی که همه شعار می دادند حکومت اسلامی و کف خیابانها افتادند، است.
امام باقر با درایت تمام توانست شکافی را که در گذر سال های متمادی بین قرآن و عترت در باورهای دینی بخش عظیمی از مردم پدید آمده بود، از میان بردارد.
این جانب در پیشگاه مقدس حق شهادت می دهم که از اول انقلاب تا کنون و از پیش از انقلاب در زمانی که وارد این نحو مسائل سیاسی شده است از او رفتار یا گفتاری که بر خلاف مسیر انقلاب اسلامی ایران باشد ندیده ام و در تمام مراحل از انقلاب پشتیبانی نموده و در مرحله پیروزی شکوهمند انقلاب مُعین و کمک کار من بوده و است و کاری که بر خلاف نظر من است انجام نمی دهد.
افتخار امام به شرکت زنان در کنار مردان، نشانه آن است که زن نقش فعالی در حرکت اجتماعی و برابر با نقش مرد ایفا می کند و حتی ممکن است در سازندگی جامعه از مرد پیشی بگیرد. این نظر حضرت امام در مقابل نظریه ای قرار دارد که نقش زن را فرعی و حاشیه ای می داند و نقش اصلی و فعال در سازندگی جامعه را از آنِ مرد می داند.
با نزدیک شدن عید نوروز 1342 فرصت دیگری برای امام پیش آمد که به روشنگری و افشاگری دست بزند و افکار مردم مسلمان را علیه رژیم شاه تحریک کند.
اسلام، انسان جهانی را نیک سرشت، دارای کرامت، عاقل، اهل علم و تفکر، مؤمن، خیرخواه و متعهد، هدفدار و عدالت خواه می داند. انسان جهانی از نگاه اسلام هم در دنیا زندگی کرده و به توسعه و آبادانی آن می پردازد و هم جهت گیری الهی داشته و به تکامل معنوی خود نیز می پردازد. اصول و محورهای اساسی اسلام برای تنظیم شیوه زندگی و برنامه ریزی برای حیات پاک عبارت است از: عدالت، معنویت، عقلانیت و محبت.
مقوله نظم و امنیت اجتماعی نوعاً از مباحثی است که در طبقه بندی موضوعات جامعه شناختی، نقطه مقابل جامعه شناسی تغییرات اجتماعی و به ویژه در تعارض با مباحث تغییرات عمیق و انقلابات اجتماعی است. بر این اساس، سخن گفتن از نظم و امنیت در اندیشه کسی که نام وی با یکی از عظیم ترین انقلابات تاریخ معاصر پیوندی عمیق خورده است ـ تا آنجا که به قول رهبر معظم انقلاب، انقلاب اسلامی بی نام امام خمینی در هیچ کجای جهان شناخته شده نیست ـ پارادوکس یا معماگونه خواهد بود. کسی که عظمت شخصیتش یا لااقل شهرت وی، به رهبری انقلابی است که نه تنها امنیت 2500 سال نظام شاهنشاهی را در ایران درهم ریخت بلکه امنیت بسیاری از دیگر نظام های سلطه گر را نیز به خطر انداخت و آرزویش در هم ریختن چهارچوب ها و داربست های ظالمانه نظام جهانی بود و در جهت تحقق این آرزو نیز اندیشه ها و طرحهایی را پی افکنده است که برای دو گروه رسالتی متضاد را به میراث گذاشته است. از یکسو فرزندان انقلابی و بیدارشدگان از تر نّم سرود انقلابش، خود را مامور تحقق رسالتی می دانند که وی بر دوششان گذاشته است و از سوی دیگر اردوگاه استکبار جهانی است که برای مقابله با موج اسلام خواهی و به اصطلاح خودشان بنیادگرائی حاصل از انقلاب او، به بسیج همه امکانات رسانه ای، اقتصادی و سیاسی و حتی نظامی دست زده است.
کرامت به معنای گرامی داشتن و بزرگی و شرافت دادن است. مراد از کرامت و تکریم، شرافت و بزرگی بخشیدن به خصوصیتی است که در دیگران نباشد، با همین خصوصیت، کرامت با تفضیل فرق می کند، به این بیان که کرامت و تکریم معنایی نفسی است و کاری به غیر ندارد، بلکه تنها شخص مورد تکریم منظور نظر است تا دارای شرافت و کرامت شود؛ اما منظور از تفضیل آن است که شخص مورد تفضیل از دیگران برتری یابد، درحالی که او با دیگران در اصل آن فضیلت شرکت دارد.
مراد از کرامت انسان این است که انسان در میان سایر موجودات دارای خصوصیتی است که در هیچ یک از موجودات دیگر عالم نیست و آن، داشتن عقل است و معنای تفضیل آن است که در غیر عقل از سایر خصوصیات و صفات هم انسان بر دیگران برتری دارد
آنچه که در کلام امام در باب عزت طلبی مورد تأکید قرار گرفته است عزت در مفهوم به معنای سربلندی موجودیت می یابد که به تناسب اینکه سربلندی در برابر چه چیزی باشد عزت طلبی از سطح، قوت و معنای متفاوتی برخوردار خواهد شد. هرچه آرمانها متعالی تر و حیاتی تر باشند، عزت طلبی رنگ و مایه انسانی تر و ارزشمندتری به خود خواهد گرفت.
امام راحل عرفان را جدای از حضور در صحنه های مختلف اجتماعی نمی داند، بلکه آن را وسیله ای برای تحوّل و اصلاح جامعه و مردم معرفی می کند و عارف واقعی را کسی می داند که انگیزۀ او الهی باشد. آنچه سلوک عرفانی امام(س) را از ویژگی خاصی برخوردار می نماید، طی نمودن سفرهای چهارگانۀ معنوی که به صورت کامل است؛ به گونه ای که ایشان را از سایر عارفان ممتاز ساخته بود.
امام خمینی نیز بر اساس نگرش خود نسبت به جهان هستی و جایگاه انسان در آن و نقشی که به او محول شده و هدفی که سیاست معطوف به آن است به تقسیم بندی یا بیان انواعی از سیاست می پردازد. انواع سیاست مورد نظر ایشان عبارت است از: 1ـ سیاست شیطانی؛ 2ـ سیاست حیوانی؛ 3ـ سیاست الهی.
اهتمام و توجه امام رضوان الله علیه به فلسطین و قدس از اوایل حرکت او و پیش از انقلاب اسلامی بود. این اهتمام تا تشکیل دولت و ارتحال او ادامه داشت. نه چالش های روزهای انقلاب، نه چالش های روزهای تشکیل دولت ، نه انواع خطرها و تهدیدهای بین المللی و منطقه ای... در موضع امام خمینی درباره مسئله فلسطین، قدس و اسرائیل ذره ای تغییر ایجاد نکرد. ایشان معتقد بودند که مسئله فلسطین و قدس مسئله محوری، عقیدتی و راهبردی است نه موضوعی برای چانه زنی، نشان دادن تاکتیک و بازی. همچنین باید یادآور شوم که امام خمینی (س) دعوت کننده همیشگی برای وحدت، تقریب (نزدیکی)، همکاری، تشریک مساعی، تکامل بین مسلمانان و نیز بین مستضعفان در دایره گسترده تر از دایره مسلمانان بود.
امام به بحث عدالت و موانع آن در جهان، به شکل عینی و مصداقی پرداخت. ایشان به دنبال ارائه یک نظریه آرمانی و غیرکاربردی نبود، بلکه به طرح مباحث عملی و ایجاد تحول در وضعیت عدالت در جهان امروز پرداخت. از دیدگاه امام خمینی، بخش عدالت اقتصادی، رابطه تنگاتنگی با عدالت فرهنگی و سیاسی داشت. در تحول اقتصادی، اعتلای معنوی انسان ها در کنار ترقی مادی، سبب ایجاد اقتصاد سالم همراه با استقلال و امنیت و توزیع عادلانه ثروت می شود.
پیروزی انقلاب اسلامی، به منزلۀ پیروزی حقیقی مفهوم امت اسلامی است؛ از این جهت که، این مفهوم حیات دوباره یافت و نقطۀ آغازی بود که مفهوم جدید امت بر اساس اندیشه و عقیده پا بگیرد، نه بر اساس فکر غربی و فکر قومیت ها.
انقلاب ایران به عنوان میراث دار یک فرهنگ بزرگ و غنی اسلامی شیعی و میراث دار مبارزات بخش عمده ای از اصلاح گران دینی در چند صد سال اخیر است، و انقلابی است که باید از آن پاسداری کنیم، باید از آن حمایت کنیم، و حمایت و پاسداری هم این است که اهدافش شناخته شود و به صورت منطقی و عقلانی ارزشهایش مطرح شود، جدای از این باید به کارآمدی این اندیشه در عرصه ی داخلی توجه شود، چون اصولاً فکر به تنهایی کافی نیست، فکر در صورتی ماندگار می شود که بتواند کارآمدی خودش را هم اثبات کند و این کارآمدی باعث رشد آن اندیشه می شود، باعث بالندگی آن اندیشه می شود، در واقع یکی از معیارهایی که یک اندیشه می تواند اثبات کند که اندیشه ی برتر است، در عرصه ی عمل است، در عرصه ی کارآمدی هست، به همین دلیل واقعاً باید توجه بیشتری به بحث کارآمدی اندیشه شود، نظریه پردازان به این بحث باید بپردازند که واقعاً چگونه ما می توانیم آن اندیشه ها را به شکل کارآمدی مطرح کنیم.
شعار نه شرقی و نه غربی پایه گذار دولت جدید اسلامی هم در سیاست داخلی و هم در سیاست خارجی شعار اصلی شده و به معنی استقلال مردم و دولت در قانون اساسی دولت جمهوری اسلامی ایران ثبت گردیده است.
امام در اجتهاد، زمان و مکان را مؤثر می دانستند که این برای ما بسیار راهگشاست.
همت تو باید در همه حرکات و سکنات و اندیشه و فکرت در توجه به خداوند متعال و ملکوت او باشد، چرا که به سوی خدای متعال مسافری و ممکن نیست در این سفر با قدم نفْس راه پیمودن، پس چاره ای نیست جز آنکه با قدم خدا و رسول سفر کنیدر بهار 1382 که همایش «اندیشه های اخلاقی و عرفانی امام خمینی (س)» توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی در قم برگزار شد، حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی به عنوان سخنران افتتاحیه مطالب مبسوطی بیان فرمودند که خلاصه ای از آن به شرح ذیل است:
امام (رضوان الله تعالی علیه) خصوصیاتی داشت که در دیگر عارفان کمتر بود. البته دیگر عارفان نیز خصوصیاتی داشتند که در امام فرصت ظهور و بروز پیدا نکرد. هر یک از عُرفا مظهر اسمی از اسماء الله هستند. کاری که دیگران کرده اند این است که کتابهای مبسوطی در این زمینه نوشته اند، امام (رضوان الله علیه) فرصت این کار را پیدا نکردند، اما نوشته های دیگران را از علم به عین و از گوش به آغوش آوردند؛ چیزی که نهایت سعی و تلاش دیگران بود.
خصوصیت ممتاز امام این بود که اولاً ایشان در سیره و سنتشان بین اخلاق و عرفان کاملاً فرق گذاشتند. فرق اخلاق و عرفان این نیست که یکی پویا است و دیگری غیر پویا. اخلاق در مرحله خیلی نازل است و عرفان در اوج قرار دارد و بین اخلاق و عرفان، فلسفه فاصله است. اصلاً نباید گفت بین اخلاق و عرفان چه تفاوتی هست، تا بگوئیم یکی پویا است