آنچه از نظر خوانندگان گرامی می گذرد، بحثی است فشرده و فهرست گونه دربارۀ سه ویژگی مهمّ دین، یعنی جامعیت، جاودانگی و جهانی بودن اسلام. این بحث، یکی از مباحث مهمّ و قابل توجه در مجموعۀ مسایل اسلام شناسی است که از آغاز رنسانس در اروپا، مورد کاوش و بررسی اندیشمندان و دین شناسان قرار گرفت. پس از پدید آمدن انقلاب اسلامی ایران که دین محور انقلاب عظیم اجتماعی و پایه و اساس قانون اساسی و دیگر قوانین جاری کشور قرار گرفت؛ بحث یادشده بیش از گذشته در محافل علمی، سیاسی و اجتماعی غرب و نیز در ایران به صورت جدّی تر و عمیق تر مطرح گردید.
نظام جمهوری اسلامی ایران به رهبری حضرت امام خمینی (س) تاسیس شد و ایشان در طول حدود ده سال، با زحمات طاقت فرسا و ارشادات مستمر و تذکرات و راهنمایی های پیاپی و مراقبت های شبانه روزی کوشیدند تا حدود و ثغور آن را با عنوان «حکومت اسلام» و در قالب «جمهوری اسلامی» تبیین و معرفی و سامان بخشند.
امام، تجسم اعمال را در درس اخلاق و مباحث علمی، علاوه بر جنبه برهانی، بیشتر از قرآن استفاده می کرد. حاصل این بحث این است که اعمال ما در خارج، در نفس ما تأثیر می گذارد. طاعات ما ملکه ای را در ما ایجاد می کند، و این ملکات، در قالب صور مثالی، در برزخ و در عالم آخرت قرین انسان است. این صور، گاهی بهیّه بوده و لذت بخش است، و گاهی نیز زجرآور بوده و موجب رنج عاصیان و گنه کاران می شود.
شاید برای بسیاری علاقمندی به شعر و شاعری به خصوص برای رهبری انقلابی و سیاستمدار چون امام خمینی (س) غیر منتظره و عجیب به نظر رسد، اما تعجب آنان رفع می شود اگر بدانند که شعر و زبان فارسی تنها یک زبان موزون نیست، بلکه یک فرهنگ و یک تمدن زبان مشترک و حلقه اتصال زبانی و فرهنگی تمام آسیای میانه، شبه قاره هند و ایران و قفقاز بوده است، وابن بطوطه در تمام جغرافیای این منطقه با زبان فارسی مشکل گفتاری خود را حل می کرد.
امام پس از تثبیت انقلاب و تاسیس نظام سیاسی از مردم می خواهد دیگر از حکومت نترسند. چون این حکومت خدمتگزار مردم است . حتی مردم باید آنقدر حکومت را از خود بدانند که اگر خلافی نیز مرتکب شدند بیان کنند. اختناق در اسلام نیست؛ آزادی است در اسلام برای همه طبقات: برای زن، برای مرد، برای سفید، برای سیاه، برای همه. مردم از این به بعد باید از خودشان بترسند نه از حکومت؛ از خودشان بترسند که نبادا خلاف بکنند. در دوره رهبری سیاسی که با تاسیس نظام جمهوری اسلامی ایران آغاز شد، مهمترین کارکرد نقش مردم، مشارکت سیاسی برای تعیین سرنوشت خودشان بود.
جایگاه شورا و اصالت رأی مردم در اندیشۀ سیاسی ایشان چنان عمیق است که می فرمایند: «مجلس در رأس امور است.» همچنین وقتی بعضیها فشار می آورند که خبرگان رهبری را خبرگان تعیین کنند. زیر بار نمی روند و می فرمایند: مردم در تشخیص خبرگان، خبره اند، و یا وقتی پیشنهاد می شود که رئیس جمهور با رأی مجلس یا به طریقۀ دیگری انتخاب شود، می فرمایند مردم باید در سرنوشت خود دخالت مستقیم داشته باشند.
ما، اصلاً، مبارزه مان، انقلابمان، و همه برنامه های حکومتی مان، به نیابت از ایشان است; چون، به عقیده شیعه، مشروعیت حکومت، در زمان غیبت، با اذن ایشان و خواست مردم است.
با توجه به محبوبیت بی سابقه حضرت امام (س) در افکار عمومی و در نزد مردم کشور، بی تردید ایشان می توانستند در هر یک از انتخابات با معرفی افراد یا گروههای خاصی باعث پیروزی آنها در انتخابات شوند، اما حضرت امام (س) همواره از تأیید یا تکذیب مستقیم افراد خودداری کرده و آزادی انتخاب مردم را محترم می شمردند.
ما دموکراسی مکتبی داریم، مردم سالای دینی هم داریم، جمهوری اسلامی هم که اصل موضوعمان است، هر سه معنایی بیش از این ندارند، ارادۀ عمومی بر پایۀ قوانین دینی.
این پژوهش در صدد است تا با ارایه رویکردی تاریخی-تحلیلی، این مدعا را به بحث بگذارد که فرایند تثبیت انقلاب اسلامی نموداری از بروز بحرانهای هویت، مشروعیت، نفوذ، مشارکت و توزیع بوده است. در رویارویی با این بحرانها، نظام نوپای انقلابی تلاش کرد تا توانایی های نمادین، پاسخگویی، تنظیمی، استخراجی و توزیعی خود را به نمایش گذارد. هر یک از این توانایی ها نمایانگر چگونگی مدیریت بحرانهای سیاسی در جمهوری اسلامی بوده است.
مسئله تعلیم و تربیت، عموم جنبه های وجودی انسان اعم از اعمال و رفتار و حتی افکار او را در بر می گیرد؛ لذا درهم تنیدگی و اثرگذاری تربیت در ابعاد مختلف وجود انسانی و همچنین تاثیر و تاثر آن بر نهادهای جمعی و جمعیت های انسانی نظیر خانواده و اجتماع، آن را یکی از دغدغه همیشگی شکل دهندگان و ترسیم کنندگان نظام های فرهنگی و تربیتی و نیز مورد تحقیق و کنکاش بسیاری از دانشمندان قرار می دهد.
اگر از پیامبر اکرم(ص) در سخنان امام خمینی به حقیقت لیلة القدر یاد شده، مراد این است که در میان تعیّنات هستی که از آن ها به لحاظ تعیّن و تقیّد به «لیالی» یاد می شود، تعیّن اول (حقیقت محمدی) لیلة القدرِ آن تعیّن ها به حساب می آید، زیرا شمس وجود در حقیقتِ آن تعیّن متجلی گردیده است و به این لحاظ درک کامل آن حقیقت برای همگان و حتی شخص انسان کامل تا وقتی که در مرتبه تعیّن وجودی خویش است قابل دسترسی نخواهد بود.
بر همه فعالان دینی، فرهنگی سیاسی و اجتماعی و هنری است که همانند امام خمینی از بستر مکتب پیامبر رحمت(ص) و آموزه های حقیقی دین محمدی(ص) چهره رحمانی و رحمت پیامبر اکرم(ص) و اسلام را در نظام بین المللی عرضه کنند و از همه امکانات اثر بخش و بِه روز، برای این مهم تلاش ورزند. همان طور که امام خمینی تأکید کرده اند پیامبر اسلام(ص) در تمامی عرصه ها از جمله در روابط بین المللی، ادبیات و روش خشن نداشت. زیرا او مظهر رحمانیت و رأفت الهی بود.
امام امت ـ رضوان الله تعالی علیه ـ به خاطر نگرش جامع، عمیق و نظام واره ای که نسبت به مکتب حیاتبخش اسلام داشتند به خوبی توانستند با به کارگیری تعالیم، احکام و ارزش های اصیل دینی در عرصۀ مدیریت اجتماعی و استفاده ای به جا و به موقع از آن ها نمونۀ موفقی از توان مندی دین در ادارۀ ابعاد گوناگون حیات بشر را به نمایش بگذارند. استخراج و تعیین گزاره هایی که پشتوانه و معیار و ملاک سیاست گذاری ها و موضع گیری های ایشان بوده است و هم چنین تشریح مستندات شرعی آن می تواند تحلیلی از زیر پایه های یک نظام جامع اسلامی را از نگاه یک فقیه توانا و با تجربه و یک اسلام شناس سیاست مدار و نکته سنج به دست دهد. از جمله فرازهایی که به ویژه در اواخر عمر شریف امام به عنوان یک اصل در همه زندگی و در رفتار سیاسی ایشان مورد اشاره قرار گرفته، تاکید بر محوریت و اصالت تکلیف با قطع نظر از حصول یا عدم حصول نتیجه است، بدین معنا که انسان باید در هر حال بر مدار تکلیف شرعی زندگی کند و وقتی که به انجام یا ترک فعلی موظف شد بنابر تکلیف عمل نماید، خواه به نتیجه نایل شود یا نشود.
نظام اسلامی در اجرای مصالح ملت و در حمایت از حقوق و آزادیهای آنها و نیز تحقق بخشیدن به مهمترین انواع مشارکت گوی سبقت را از نظام دموکراسی ربوده، و این به برکت هدف اصلی نظام اسلامی است و نیز به برکت کسی است که برای هموار نمودن راه این دنیا برای رسیدن به آخرت و دست یافتن به اجر و پاداش نیک آن، به پاخاست.
اینها کشورهای مستقلی هستند. هیچ عقلی و هیچ ضابطه ای نمی پذیرد که کشور دیگری بیاید و با اتکا به قدرتی که دارد یا به او داده اند مردم کشور دیگر را کشتار کند که منافع ما این است. این بزرگترین جنایت است. البته قدرت های زورگوی جهانی به این مسایل توجهی ندارند و تا ملت ها بیدار نشده اند و از خود دفاع نکنند این مسایل هست.
انسان با رویکرد پرستش، به چه نوع توانمندی هایی می رسد که اسباب عزت، کرامت و بزرگواری را در وی رقم می زند. به نظر می رسد تبیین این توانمندی ها به دلیل کاربردی بودن آن، روش مناسبی است که با جست و جو در آثار امام خمینی سعی شده است مطالب یاد شده با نظریات و دیدگاه های ایشان تطبیق داده شود، زیرا به جرأت می توان گفت این مرد در عصر ما بهترین الگوی نظری و عملی عزت مندی و اقتدار است که در راه حفظ و حراست از کرامت مسلمانان، خود و یارانش را به امواج خطرها و بلاها افکند.
آنچه این نوشته به دنبال آن است الگوپذیری از تلاوت های مکرر روزانه و زمان مند حضرت امام خمینی (ره) و دریافت هدف و انگیزه ایشان از این تلاوت های مکرر و روزانه است. تلاوت هایی که به ویژه در ماه مبارک رمضان به اوج خود می رسید و همانطور که شاهد بودیم حضرت امام با تعطیلی بسیاری ملاقات ها و فعالیت های اجتماعی بیش از همه به تلاوت قرآن می پرداخت و گاه تا چندین ختم قرآن حاصل آن بود.