با تصویب لایحه مصونیت قضایی نظامیان آمریکایی (کاپیتولاسیون) در نیمه دوم سال 43، رویارویی امام خمینی با رژیم پهلوی وارد مرحله جدیدی گردید. کاپیتولاسیون که نخستین بار پس از شکست در جنگ های ایران با روسیه به ایران تحمیل شده بود و پس از انقلاب اکتبر 1917 ملغی شده بود، مجددا در روز سه شنبه ۲۱ مهر ۱۳۴۳ با وجود مخالفت گروه کثیری از وکلای مردم، در جلسه ای پرتنش از تصویب اکثریت نمایندگان مجلس شورای ملی گذشت. امام خمینی که پس از آزادی در منزلش تحت نظر بود در اجتماع بزرگی از مردم نطقی در مخالفت با کاپیتولاسیون ایراد کرد. در این سخنرانی ایشان شاه را مورد حمله قرار داد و دولت و مجلسین را فاسد دانست و آمریکا و اسراییل را دشمن اسلام و ایران خواند.
«خدا محوری» و «تکلیف گرایی» دو شاخصه مهم از مؤلفه های استراتژی رهبری امام (س) به شمار می آمد و براین اساس مبارزه با شاه، هجرت، سازش ناپذیری، مدیریت جنگ، پذیرش قطعنامه 598، مبارزه با بلوک بندی های جهان، چگونگی مدیریت تحولات بین المللی، صدور حکم اعدام سلمان رشدی، سازش ناپذیری با جرثومه های ظلم و جور و همه سیاست ها و مدیریت های کلان ایشان بر همین مبنا شکل می گرفت.
گفتمان انقلاب اسلامی به عنوان گفتمان مدعی، چهارچوب معنایی جدیدی را برای مخاطبان دو گفتمان مذکور (سنتی و مدرنیزاسیون) برساختند که زمینه ساز رویگردانی زنان از نظام های معنایی پیشین و استقبال از نظام معنایی جدید و در نتیجه شرکت در مبارزات انقلابی شد. گفتمان انقلاب اسلامی برتری ذاتی مرد نسبت به زن را به چالش کشید و در تقابل با هویت جنسی، بر هویت انسانی زن و مرد تأکید کرد.
سراسر زندگی حضرت امام خمینی خدامحوری، زهدگرایی، تعبد، توسل و محبت به اهل بیت عصمت و طهارت، مردم داری، نظم و انضباط، اخلاق و بی ریایی، امیدآفرینی، مبارزه با نفس، پرکاری و پرهیز از بیکاری، توجه دادن به آخرت، علاقۀ شدید به قرآن، عدم ارجاع کارهای شخصی خود به دیگران، دقت در رفتار و کردار خویش و... بود. امام در واقع با فنای کامل خود در حق و حقیقت، به مقام والای انسانی، عرفانی و معنوی نائل آمده بودند. کتاب «یک ساغر از هزار» مجموعه ای از مقالات، سخنرانیها و خاطرات خانم دکتر طباطبایی است که نویسنده می خواهد با بررسی دقیق جنبۀ معنوی و عرفانی شخصیت آن امام، نقش ایشان را در احیای معنوی بشر نشان داده و اندیشه ها، افکار و توصیه های آن حضرت را در مورد مبدأ هستی، کمال مطلق، عرفان، جایگاه و منزلت انسان، فطرت و... مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. تمام سعی ایشان بر این بوده است تا امام را از جنبه های مختلف عرفانی بیشتر بشناساند.
عده ای علیرغم جوهره پویا و بالنده دیانت و فقاهت، به انگیزه های مختلفی گفته اند که شریعت و فقاهت را نشاید که نظام سازی کند و اساساً این کار بر عهده شریعت و فقاهت نهاده نشده. خواستن نظام سازی از شریعت و فقاهت، باری اضافی بر دین نهادن است و ما حق نداریم چنین باری را بر عهده دین بگذاریم؛ غافل از آن که جدا کردن نظام سیاسی و اجتماعی از جوهره شریعت و فقاهت، کاستن از متن دیانت و شریعت و فقاهت است و چنین کاستنی را شریعت بر نمی تابد.
هر فرهنگ و اندیشه ای، زبان شعر را برمی گزیند تا خود را در آن پنهان کند و از طریق شعر، اندیشۀ خود را به دیگران منتقل نماید. در حقیقت، شعر و لطافت شعور، ودیعه ای الهی است و آنچه در اسلام منع شده است، انحراف در کاربرد این ودیعه می باشد؛ اما شعرِ دارای تعهد و موضع صحیح، ستوده شده است.
ضرورت و اهمیت خدمت رسانی یکی از محورهای اصلی حاکمیت مردم در نظام مردم سالاری دینی بر مبنای آموزه های دینی است و مردم بر اساس همین معیارها بر سرنوشت سیاسی و اجتماعی خود حاکمیت دارند. قرآن کریم همواره انسان را به دستگیری، گره گشایی، و خدمت رسانی به دیگران توصیه نموده است. بنابراین، خدمت رسانی به عنوان یک صفت عالی نفسانی که نقش هدایت گری را در حیات آدمی ایفا می کند، فی نفسه سازنده اندیشه پاک آسمانی است، که با ایجاد انگیزه، هدف والا و ارزشی، او را به سوی پاکی ها سوق داده، از زندگی او آثار و برکات فراوان معنوی به جای می گذارد و عمل را خالص و پاکیزه می گرداند.
عدالت و مصلحت از ملاک های شریعت هستند، عدل ملاک پیشین شریعت و تامین مصلحت عامه ملاک پسین آن است. به بیان دیگر می دانیم که خداوند در مقام ثبوت شریعت در لوح محفوظ همواره همه احکام اش عقلانی و اخلاقی است. پس لازم است احکام با عدالت و اخلاق سازگار باشد. یعنی همان گونه که ما در عقل نظری بدیهیاتی داریم مانند محال بودن اجتماع یا ارتفاع نقیضین، در عقل عملی هم بدیهیاتی داریم مانند لزوم اقامه عدل و اجتناب از ظلم. هدف دین این است که ظلم اتفاق نیفتد پس در تعارض اهداف دین و ظواهر احکام آن، اهداف دین مقدم است و برای رسیدن به اهداف دین نباید ظلم در میان جامعه باشد. بلکه عدالت ملاک پیشین احکام شرعی است. اما مصلحت نیز ملاک پسین این احکام است.
بسیج شجره طیبه و درخت تناور و پر ثمری است که شکوفه های آن بوی بهار وصل و طراوت یقین و حدیث عشق می دهد. بسیج مدرسه عشق و مکتب شاهدان و شهیدان گمنامی است که پیروانش بر گلدسته های رفیع آن، اذان شهادت و رشادت سر داده اند. بسیج میقات پابرهنگان و معراج اندیشه پاک اسلامی است که تربیت یافتگان آن، نام و نشان در گمنامی و بی نشانی گرفته اند. بسیج لشکر مخلص خداست که دفتر تشکل آن را همه مجاهدان از اولین تا آخرین امضا نموده اند.
من همواره به خلوص و صفای بسیجیان غبطه می خورم و از خدا می خواهم تا با بسیجیانم محشور گرداند، چرا که در این دنیا افتخارم این است که خود بسیجی ام.
حاصل اندیشه، نگرش و ایدئولوژی بسیجی، فرهنگ بسیجی است و آن نظامی از اندیشه ها و معانی و ارتباط میان آنها و نیز ارتباط آنها با الگوهای رفتاری «انسان بسیجی». در چنین نظام معنادار ارتباطی است که تمام کنشها و رفتارها معنا یافته، ارزش و قداست می یابند. این نظام فرهنگی که از جوهرۀ عقلی ـ دینی برخوردار است با فطرت بشری نیز هماهنگی دارد و دارای ویژگیهایی چند، مانند خدا گونه اندیشی، اتکا بر فطرت سلیم انسانی، عقلایی و منطقی بودن، واقعیت نگری، آرمان گرایی، ایمان پذیری، علم باوری، متعهد بودن، تخصص گرایی، وحدت گرایی و وفاق اندیشی، مصلحت شناسی، نوآوری و تحول، عدالت خواهی و ظلم ستیزی، نگرش عاشورایی، شهادت طلبی و اسوه گرایی است.
بانوان و زنان این مرز و بوم، زینب گونه - علیها سلام اللَّه- در راه خدای تعالی و اسلام عزیز از همه چیز خود گذشته و مفتخرند به این امر؛ و می دانند آنچه به دست آورده اند بالاتر از جنات نعیم است، چه رسد به متاع ناچیز دنیا. مادرانی که ادب و عشق عاشورایی به دردانه هایشان آموختند. خواهرانی که زینب وار مهر خواهرانه به برادرانشان ورزیدند تا سایه سار عقیله بنی هاشم و سپر بلای خون خدا باشند. زنانی که در کلاس درس کربلا، شوهرانشان را به قله های رفیع امامت سپردند تا تیز پروازان وادی معرفت و راهیان صراط هدایت شوند. بانوی انقلاب اسلامی، در اوج صفا و صداقت و با گنجینه ای از ایمان و عشق و شهامت، علمدار وفاداری به عاشوراییان شد.
محاصره و تحریم اقتصادی بی عدالتی است که در کشور ما پدیده نوظهوری نیست و از روزهای نخستین انقلاب اسلامی این تحریم ها با شدت و ضعف ادامه داشته است. امام خمینی(س) در سخنرانی هایشان مردم و مسئولین را برای عبور و تبدیل این تهدیدات به فرصت راهنمایی می نمودند و توانستند به خوبی جامعه ایران را در شرایط تحریم و جنگ هدایت کنند. ایشان در فرمایشات خود به برنامه ریزی دشمنان برای از بین بردن هویت و شخصیت ایرانی-اسلامی ما و تبدیل آن به یک شخصیت وابسته اشاره می کنند و آن را بزرگ ترین صدمه از ناحیه دشمنان می دانند.
در دویست سال اخیر، برای اولین بار ایران، در جنگی نابرابر حتی یک وجب از خاک خود را از دست نداد؛ از مستشاران خارجی کمک نگرفت؛ روی پای خود مردانه ایستاد؛ در صنایع دفاعی به خودکفایی رسید؛ حتی در اوج جنگ از رفتن به پای صندوقهای رأی برای تعیین سرنوشت، غفلت نکرد و خود را به عنوان قدرتی که می تواند پشتوانه مستضعفان جهان باشد تثبیت کرد.
فتح فاو زنگ خطر را برای ابرقدرتهای حامی عراق به صدا درآورد و آنها به این فکر افتادند که باید به نوعی این جنگ خاتمه یابد، چون در دنیای غرب این نگرانی به وجود آمد که ایران برنده جنگ خواهد شد؛ لذا آنها از یک طرف به گسترش حمایتهای خود از عراق پرداختند و از طرف دیگر تحریمهای همه جانبه خود را علیه ایران افزایش دادند.
ترس قدرتهای بزرگ و بخصوص امریکا از پیروزی ایران، سبب حضور امریکا در خلیج فارس و در نتیجه رویارویی و در گیری او با ایران شد. امریکا در ادامه فشارهای خود، هواپیمای مسافربری ایران را در تیر ماه 1367 در خلیج فارس ساقط کرد و جدی ترین تهدید خود را علیه ایران به کار برد.
حضرت امام خمینی با ملاحظه شأن و جایگاه خطیر دانشگاه، نقش و رسالت دانشگاهیان را گوشزد می نمایند. اساتید وارث انبیاء محسوب می شوند و باید آموزش را همراه با اشاعه تقوا انجام دهند. دانشجویان نیز با تزکیه نفس و تقویت ایمان خویش، به بیداری و آگاه سازی ملت ها بپردازند. قطع وابستگی و استقلال کشور هم در گرو تربیت متخصصین مستقل و خودباور است. در نهایت امر نیز اساتید و دانشجویان متعهد و متخصص هستند که تداومبخش انقلاب اسلامی ایران می باشند.
در دفاع مقدس فرهنگ عاشورا تبدیل به تجربه زیستی مردم شد. جنبه های مصیبت محور و به عبارتی دیگر سوز و گداز عاشورا به جنبه های حماسی آن تبدیل گردید. گویی با دفاع مقدس مضامین عمیق معرفتی عاشورا در تاریخ ایران اتفاق افتاد. از بچه شش ماهه تا پیرمرد هفتاد ساله، اقشار مختلف شهری و روستایی و گرایش های مختلف فکری در این جنگ مشارکت داشتند و امام با استفاده از قدرت معنوی عاشورا، این واقعه عظیم را به صحنه زندگی روزمره مردم آورد.
در عاشورا ارزشهایی مانند؛ ایمان، توحید، اخلاص، احسان، عدل، صبر، حلم، عفو، امانت، وفا، صداقت، شجاعت، توکل، تسلیم، مروت و سخاوت جلوه نمودند. در این حماسه مصاف فضیلتها با رذیلتها، گذشته از محتوای اصلی یک مصاف هنری است. در واقعه عاشورا اصالتهای اخلاقی و ارزشهای ذاتی فرزند رسول خدا و نور چشم علی و زهرا (ع) در زیباترین صورت تجلی نمود و پس از ظهور هنرمندانه، فرهنگ عاشورا به سرمایه تمام نشدنی تبدیل شده است.