پرتال امام خمینی(س): یادداشت۲۶۹/ امیر قرقچی*
«الصلاة و السلام علی رسول الله و آله آل الله و علی ولیّه الاعظم و علی نوابه الخاصة و العامة الی یوم القیامة».
در یک نگاه روششناسانه به منشورات حضرت امام خمینی (س)، میتوان به مدل و روشهای حکمرانی حضرت امام (س) با دقت بیشتری پی برد. یکی از از آن منشورات که دقت در آن ما را در رسیدن به این هدف یاری میکند، پاسخ ایشان به نامه آقای محمدعلی انصاری کرمانی است که به «منشور برادری» شهرت دارد. در این نامه که مهرماه سال۱۳۶۷هـ.ش با هدف رفع تحیر از نگارنده (آقای انصاری) در خصوص دو جریان سیاسی فعال در کشور است که علیرغم برخی اختلافات، هر دو گروه مورد تایید حضرت امام (س) هستند. نگارنده نامه این مسئله را از حوادث واقعه دانسته و حل آن را منوط به نظر و رهنمودهای حضرت امام (س) میداند.
حضرت امام (س) نیز دوازده روز بعد در ۱۰ آبان ۱۳۶۷ پاسخ نامه ایشان را میدهند. ایشان در پاسخ با اشاره به نمونه های بسیار از اختلاف نظرهای علمای دینی در طول تاریخ، آن را لازمه باز بودن باب اجتهاد میشمرند و این اختلافات را ناظر به اختلاف در اصول ندانسته و بلکه آن را برای جامعه مفید میدانند.
آنچه در نگاه روششناسانه میتوان از این نامه در تحلیل کنش های حضرت امام (س) فهم کرد؛ اشاره به اصل آزادی، سالار بودن مردم و پذیرش اختلاف نظرهاست. در روش حکمرانی ولایی، امام جامعه همواره با ارزش نهادن به خواست و اراده های مردم، آنان را محور حرکت جامعه دانسته و فهم آنان را ارزشمند و محترم میداند. او با رصد غیرمداخله گرانه -جز در مواردی که تخطی از اصول رخ دهد- هدایت آنان را بر پایه توحید و مبتنی بر رعایت اصل آزادی و پدیرش تفاوتها عهده دار میشود. در حقیقت ولیّ جامعه با این روش حکمرانی در صدد تامین منافع و نیازهای اصلی آحاد امت است. اصل آزادی مردم در بیان عقاید و اندیشه های خود که امام جامعه خود را موظف به دفاع از آن میداند، منجر به ایجاد استقلال مردم شده و در نهایت عزت و کرامت مردم حفظ و تقویت خواهد شد.
این روش امام در جامعه آنقدر همراه با کرامت و ارزش قائل شدن برای اندیشه های مختلف است که ممکن است برخی را به سوء تفاهم بیاندازد که بالاخره حقیقت چیست و حق با کیست؟! حضرت امام (س) نیز با رعایت این الگو در حکمرانی خود که مبتنی بر اسلام ناب است؛ قهرا موجب تحیّر برخی انقلابیونی شدند که وحدت کلمه را در تک صدایی تصور میکردند.
حضرت امام (س) در نامه خود با اشاره به بیش از پنجاه مورد از نیازهای روز، بسته شدن راه اجتهاد را که نیازمند به رسمیت شناختن نظرات مختلف است؛ نادرست و غیرمطابق با حقیقت حکمرانی اسلامی و مصلحت مردم میدانند.
روش حکمرانی حضرت امام (س) که به تعبیری، حکمرانی «مردم محورِ توحید پایه» است؛ مبتنی بر الگوی حکومتداری نبوی و علوی (علیهماالسلام)است که با در نظر گرفتن عنصر زمان و مکان، روشی پویا را برای اداره جامعه طرح کرده اند.
در نگاه روشمند، موضوع «ولایت» و «ولیفقیه» در شیوه حکمرانی حضرت امام (س) نه صرفاً یک موضوع عقیدتی؛ بلکه روشی برای اداره حکومت است. روشی که سایر روشهای موجود حکمرانی، مانند: لیبرالیسم در تحقق آن، گویی در حد شعار مانده اند.
این روش حکمرانی به دلیل اعطای آزادی حقیقی به توده های مردم، همواره ایجاد برخی تزاحم ها را نیز در پی دارد. در ظاهر امر ما با جامعه ای با افکار و سلایق مختلف مواجه هستیم که شاید برخی را دچار حیرت کند، اما در حقیقت رهبر جامعه با نگاه پدرانه خود ضمن جمع افکار و هدایت آنان در مسیر توحید، هرگز فهم خود را به مردم دیکته نمیکند و همواره در صدد راهنمایی و بیان حقایق توحیدی و حفظ منافع مردم و مصالح جامعه است. در نهایت این مردم هستند که تصمیم نهایی را برای خود و کشورشان میگیرند. هر چند در برخی موارد خواست مردم به ظاهر، خلاف خواست ولیّ باشد. در این حالت، رهبری فرصت تفکر و حتی تجربه نظر مردم را به خودشان میدهد.
حال در این روش حکمرانی برای حفظ آزادی اندیشه و امکان زندگی محترمانه و با آرامش توده های مختلف مردم در کنار هم، حفظ رابطه «برادری» اهمیت خود را بیش از پیش نشان میدهد. حضرت امام (س) نیز در این نامه شریف با اشاره به اهمیت این موضوع، همگان را به زیست «برادرانه» دعوت و در حقیقت به بخش مهمی از روش حکمرانی ولایی اشاره میکنند.
حفظ وحدت و برادرای در حکمرانی ولایی، اصلی است که حفظ آزادی و زیست مسالمت آمیز اندیشه های مختلف را در کنار هم ضمانت میکند و از این طریق اختلافات فرع؛ و برادری و با هم بودن بررای رسیدن به اهداف متعالی محور قرار میگیرد.
در نتیجه در شیوه حکمرانی ولایی، ولیّ فقیه که در جایگاه نیابت عام امام عصر (عج) قرار گرفته، نه دیکتاتور است و نه جایگاهی نمایشی دارد؛ بلکه او مانند پدری دلسوز و البته از سوی خداوند متعال، هدایت جامعه را طبق فرامین وحیانی و بر پایه توحید و با محوریت مردم به عهده دارد. در این طریق، او ضامن منافع مردم و جامعه است و البته که اصلی ترین مسئله در اداره حکومت، حفظ آزادی آنان است تا در پرتو این حس آزادی، استقلال مردم تأمین و حرکت مردم به سوی حیات بهتر رقم خورد. بی شک حفظ برادری به همراه فهم متقابل و احترام به آراء و اندیشه های مختلف از لوازم این راه است که در نگاهی روششناسانه، حضرت امام (س) در نامه خود به این موضوع مهم پرداختهاند و بخش مهمی از طرح حکمرانی ولایی را در موقعیت مورد نیاز مردم برای آنان شرح و مردم را به آن دعوت میکنند.
* حجت الاسلام والمسلمین امیر قرقچی، طلبه حوزه علمیه تهران و از اعضای فعال مدرسه راهبری علم و عمل
.
انتهای پیام /*