ادبیات فاخر امام خمینی درباره آیت الله طالقانی از آن مرحوم شخصیتی استثنائی، جامع، عامل و دارای ابعاد گوناگون ترسیم می کند.
در گذشته در میان مقامات روحانی رسم بر این بود که تا سرحد امکان از بازگو کردن موضع گیریها و مخالفتها با مقامات دولتی در میان مردم خودداری می شد. گاهی ماهها میان مقامات دولتی و عالمان اسلامی نامه ها، تلگرامها و سخنانی رد و بدل می شد. و گاهی روحانیون تندترین و کوبنده ترین موضع گیریها را بر ضد خودکامگان به عمل می آوردند؛ لکن توده ها اصولاً از آن خبردار نمی شدند.
حضرت امام در تجلیل از شخصیت و مجاهدت این شهید فرمودند:در روز شهادت امام جواد- سلام الله علیه- یکی از فرزندان و تبار آن خانواده به شهادت رسید؛ شهید هاشمی نژاد که من از نزدیک با او آشنا بودم و خصال و تعهد آن شهید را لمس کرده بودم و مراتب فضل و مجاهدت آن بر اشخاصی که او را می شناسند پوشیده نیست.
امام خمینی می گفت: حجاب اسلامی با آزادی مخالفتی ندارد» اسلام با آنچه خلاف عفت است، مخالف است! بیانیه های امام را در حسینیه ارشاد تایپ و پیاده می کردیم! امام فرمود سهم زنان در انقلاب کمتر از مردان نبوده است! عجله در اعدام هویدا اشتباه بود! حاج احمد آقا مدیری توانمند و تاثیر گذار بود! امام در پاریس تابع مقررات کشور فرانسه بود! دادستان اسبق آمریکا، در پاریس به ملاقات امام آمد رمزی کلارک می گفت: او یک مرد استثنایی تاریخ است.
این حادثه شش روز پس از عزل بنی صدر از ریاست جمهوری صورت گرفت. سه روز قبل از وقوع این حادثه، محمد جواد قدیری، عضو کادر مرکزی سازمان مجاهدین خلق و طراح اصلی انفجار مسجد ابوذر که در آن آیت الله خامنه ای، امام جمعه وقت تهران مورد سوءقصد قرار گرفت، به دوستان خود با اطمینان خبر داده بود که «روز هفتم تیر» کار یکسره خواهد شد. روزنامه کیهان فردای آن روز در گزارشی نوشت: «حدود ساعت ۲۱ دیشب دو بمب بسیار قوی در محل دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی منفجر شد که بر اثر شدت انفجار قسمت هایی از ساختمان فروریخت و موجب شهادت ده ها تن از مقامات مملکتی و نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی و چند تن از وزرا گردید.بیش از نیم ساعت از انفجار گذشته بود که دوان دوان خودم را به محل حادثه رساندم. صد ها نفر از مردم تهران خود در خیابان های اطراف دفتر مرکزی حزب اجتماع کرده بودند و آمبولانس ها بی امان در رفت و آمد بودند. وقتی به چند قدمی محل انفجار رسیدم امدادگران نخستین افرادی را که زیر آوار مانده بودند به آمبولانس ها انتقال داده بودند.
با شناخت دقیق و دیرینه ای که امام خمینی(س) از شهید مطهری و آثار او داشت، آرزو می کرد که مطهری در دوران جمهوری اسلامی باشند تا مردم از وجودش، کمال استفاده را ببرند.
ایشان از همان آغاز تحصیل در حوزه علمیه همانند یک طلبه عادی با سادگی و بی اعتنا به شأن آقازادگی مشغول فراگیری علوم اسلامی شدند. آیت الله طاهری خرم آبادی از این دوره چنین گزارش می دهد: «بعد از تبعید امام به نجف، آقای حاج سیداحمدآقا ضمن اینکه درس می خواند یعنی واقعاً یک طلبه درسخوان بود و من مکرر می دیدم ایشان مثل یک طلبه عادی در مدرسه فیضیه نشسته است روی زمین و با همبحثش دارد مباحثه می کند، مثل یک طلبه عادی که این برای ما از یک طرف شگفت انگیز بود و از طرفی چون فرزند امام بود، و می دانستیم توقع از او هم همین است. اینجوری نبود که ایشان برای خودش عنوان آقازادگی بگیرد و حریم برای خودش قائل بشود و در بحث و مباحثه جدا از دیگران باشد و با دیگران تفاوت داشته باشد.» وی در ادامه می افزاید: «ضمن اینکه ایشان یک طلبه محصل جدی بود و همانند طلبه های جدی دیگر درس می خواند و برای همه دوستان و علاقه مندان به امام آن روز یک نقطه امید بود. همه شاهد بودیم از اینکه فرزند امام با اینکه زیر سایه پدر نیست و دور از پدر است، ولی مشغول به درس و بحث مثل سایر طلبه هاست. در عین حال یک زندگی ساده داشت، در همان زمانها بنده مکرر منزل ایشان می رفتم.»
آیت الله ربانی که امام او را «مجاهد عزیز» خواند از سال 1318 به تحصیلات علوم دینی پرداخت. وی فعالیت های دینی خود را از سال 1320 با مبارزه علیه فرقه های صوفیه، بابیه و بهاییه شروع و پس از رحلت آن مرجع بزرگ، از جمله نخستین افرادی بود که مرجعیت امام را مطرح نمود. وی همزمان با آغاز نهضت به رهبری امام، مبارزات سیاسی خویش را علیه رژیم آغاز کرد
آیت الله مرتضی حائری یزدی فرزند حاج شیخ عبدالکریم حائری ـ مؤسس حوزه علمیه قم با هجرت آیت الله حاج شیخ عبدالکریم در سال ۱۳۰۱ ش به قم ، همراه پدر به این شهر عزیمت کرد. در آن شهر مقدمات علوم دینی را نزد آیت الله سید محمدرضا گلپایگانی آغاز کرد و فقه و اصول را در نزد پدرش و آیات محقق داماد، گلپایگانی و امام خمینی پی گرفت .
در روز 14 شهریور ماه سال 1360 دو تن از مجاهدان و نیروهای خدمتگزار و وفادار به نظام جمهوری اسلامی به شهادت رسیدند. حضرت امام یک روز بعد در پیامی شهادت آیت الله قدوسی و سرهنگ دستگردی را تسلیت گفتند.
در یکی از دیدارهایی که گزارشی دربارۀ ساختمان و توسعه مدارس کشور خدمت امام ارائه می دادیم ایشان فرمودند: «چرا مسئولان امر آنچه را که انجام شده برای مردم توضیح نمی دهند و چرا مردم نباید در جریان عملکردهای انقلاب در این یکی دو ساله باشند»
به شما آقایان عرض می کنم که توجه به این معنا داشته باشید، این مقامات بعد از چند روزی دیگر تمام می شود. آنهایی که در اریکه قدرتهای بزرگ بودند بعد از چند روز تمام شد. آنهایی هم که به درویشی و به قناعت زندگی کردند آنها هم تمام شد. این امور تمام می شود، آن چیزی که هست، ما در حضور حق تعالی هستیم و ثبت است در نامه اعمال ما همه امور، همه خلجانات نفسانی و ما باید فکر آنجا باشیم.
روزی در خانه حاج آقا مهدی در درکه بودم و آقای خمینی و دایی بزرگم هم تشریف داشتند، اینها گویا از قم آمده بودند. به هر حال شب آنجا بودیم. صبح پا شدیم رفتیم برای نماز. بعد از نماز سرم را روی سجده گذاشته بودم (امام) آمدند دستشان را روی من گذاشتند و فشار دادند و گفتند: چرا این قدر خودت را اذیت می کنی؟! یک قدری پاشو، بگو، بخند، بازی کن!
کلیه حقوق برای موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) محفوظ است.