مجله نوجوان 48 صفحه 24

علمی جعبه سیاه چیست؟ عارفه عنایتی این جعبه که در زبان فارسی روشن نیست به چه دلیلی سیاه نام گرفته ، اصلا سیاه نیست. بلکه نارنجی متالیک و شبرنگ است. یعنی رنگ جعبه را به گونه ای انتخاب کرده اند که از دور یا شب هنگام به آسانی دیده می شود. نام حقیقی جعبه (کراج رکوردر) است و ابعاد آن 3/19×5/12×50 سانتی متر است و در آن نوار ضب مغناطیسی کار گذاشته شده است. جعبه سیاه را معمولا در محکم ترین و مطمئن ترین مکان هواپیما (قسمت دُم یا داخل کابین خلبان) نصب می کنند. جعبه سیاه تا موقعی که موتورهای هواپیما خاموش هستد خاموش و غیرفعال است اما به محض این که هواپیما استارت بخورد و توربینها روشن شوند نوار مغناطیسی جعبه سیاه به کمک دستگاه الکترونیکی اش خود به خود به کار می افتد و تمامی واقعیات ، از لحظه استارت پرواز تا لحظه فرود را به وسیه یک کد دیجیتالی (کد رقمی) ثبت می کند. سرعت ضبط دستگاه 768 بایت در ثانیه است. تعداد اطلاعات ضبط شده در دستگاه نیز حدود 10 مورد و در بعضی هواپیماها از این هم بیش تر است. مهم ترین اطلاعاتی که جعبه سیاه به طور اتوماتیک ضبط می کند اینها هستند : ارتفاع پرواز ، شماره پرواز ، ساعت پرواز ، شتاب وارده بر هواپیما یا برج مراقبت فرودگاه های مبدا تا مقصد. سرعت هواپیما در قیاس با سرعت صوت. حرارت هوا در محدوده توربینها ، حرارت هوای اگزوز توربینها ، لرزش توربینها ، چگونگی تهویه هوای سالن هواپیما. ضدیخ روی لبه بالها و اطراف دهانه توربینها ، وضعیت ترمز توربینی ، حالت باز بودن و بالا و پایین شدن بالها. موقعیت هواپیما در لحظات پرواز ، مثلا خوابیدن روی بال چپ یا راست. تغییرات فشاری در درون و بیرون هواپیما. نوار مغناطیسی جعبه سیاه از جنس بخصوصی ساخته شده و در آن ترکیبی از نیکل و استیل سخت و الیاف ذغالی به کار رفته است. عرض نوار به اندازه نیم وجب دست انسان بالغ و طول آن 90 متر و دارای 12 خط است ظرفیت نوار 25 ساعت پروازی است. برفرض اگر هواپیما 25 ساعت در پرواز باشد ضبط جعبه سیاه کلیه اطلاعات مربوط به پرواز در اثنای مهلت 25 ساعته را روی خطوط موازی و دوازده گانه خود... البته یکی پس از دیگری ضبط می کند و در پایان مهلت ، نوار ، خود به خود پاک می شود و جریان ضبط از سر گرفته می شود. البته نوار در پایان مهلت به یک باره پاک نمی شود بلکه به محض این که عمر هریک از اطلاعات ضبط شده به راس 25 ساعت برسد آن بخش از نوار خود به خود پاک خواهدشد. در واقع ترتیبی داده شده که همیشه اطلاعات مربوطه تا 25 ساعت قبل از سانحه در اختیار قرار بگیرد. این امر نتیجه گیری درباره علت یا علل سانحه را آسان تر خواهد کرد. این جعبه از نظر قابلیت اطمینان و ویژگیهای مقاومتی دربرابر ضربه ، حرارت و سایر رویدادها بی نظیر و بی سابقه است. نیروی خارجی در حد اشعه رادیواکتیو یا فشار ناشی از از انفجار اتمی قادر نیست به جعبه سیاه صدمه بزند یا داخل آن نفوذ کند. روکش خارجی جعبه به گونه ای است که در برابر فشار ناشی از منفجر شدن هواپیما نیز به خوبی تاب مقاومت دارد. قدرت مقاومت جعبه سیاه در مقابل حرارت نیز که معادل 1100 درجه سلسیوس است حیرت آور است. روکش جعبه سیاه چهارلایه است. 1- لایه خارجی 2- لایه میانی 3- لایه داخلی 4- لایه عایق لایه خارجی و داخلی فلزی هستند و با آلیاژی مخصوص ساخته شده اند. لایه میانی ما بین لایه داخلی و لایه خارجی از یک فشر نمدی خیس تشکیل شده است. قشر خارجی به وسیله سوراخهای بسیار ریز ، متخلخل است که این سوراخها در حالت عادی به وسیله نوعی لاک مسدود هستند. اگر هواپیما بعد از سقوط طعمه حریق بشود و حرارت ناشی از حریق به مرز 100 درجه نزدیک شود لاک براثر حرارت آب شده در نتیجه راه سوراخها نیز خود به خود باز می شود. به محض باز شدن سوراخها آبی که نمد موجود در لایه میانی جذب کرده و تحت فشارهای بالا قرار دارد به حالت بخار آب درمی آید و از سوراخهای لایه خارجی خارج می شود و به صورت یک ابر حفاظ جعبه را می پوشاند. جعبه سیاه به وسیله عایقی از جنس تفلون نیز محافظت می شود. در داخل جعبه یک باطری اضطراری نصب شده. باطری هم نوجوانان دوست