مجله نوجوان 248 صفحه 21

حافظ معلوم شد که در هر خانهای از خانههای پاکستان، دیوانی از حافظ و سعدی موجود بوده است. الآن در هر خانهای از خانههای ایران، چند تا چاپ از حافظ موجود است. در تمام کتابخانههای ایران، ترکیه، عراق، کردستان، افغانستان، تاجیکستان و هندوستان نسخههای متعدد خطی از حافظ موجود است. چرا؟ چون اوضاع و احوال در همه منطقه، بعد از دورهی مغول، اوضاع دردمندی و حالت توکل بوده است. گفتم که اصل سخن حافظ دردمندی است. میراث ماندگار استاد محیط طباطبایی چاپلوسی گماشتهی عضدالملک آمده مرا دعوت به منزل او کرد. چون وارد شدم بسیار مهربانی و ادب به کار برد، بعد گفت: «دیروز شاه میخواسته تو را به شکار ببرد. چه گفتگو کردهای که تو را به شکار همراه نبرد؟» من آن چه صحبت شده بود، حکایت کردم. گفت: «عجب است! گویا شما به واسطهی اینکه در بلاد خارجه بودهاید، اطلاع ندارید، وضع ایران و سلطنت ایران ترتیب دیگری دارد. اینجا هیچوقت حرف صحیح و حق نباید گفت. مردم متملق، اینقدر تملق گفتهاند که شاه باور کرده، خود را در عالم از هر پادشاه، عاقلتر و عالمتر و عادلتر و شجاعتر و در شناختن هر چیز خبیرتر3 و در شکار و غیرشکار بالاتر میداند. نباید حرفی گفت که از آن فهمیده شود کسی در دنیا مثل اوست. مردم چنان مراعات میکنند که اسباب حَسَد شاه نشود که چرا کسی از او در این کار بالاتر است! شما دیگری را تعریف کردهاید، شاه رنجیده و شما را با خود به تماشای شکار نبرده است. زیرا میخواست شما بگویید در عالم کسی مثل شاه، شکار کننده ندیده و نشنیده!» خاطرات حاجسیاح صد دفتر رودکی ـ رحمـتالله تعالی ـ وی از ماوراءالنهر است و از مادر، نابینا زاده است؛ امّا چنان تیزفهم بوده است که در هشت سالگی، قرآن را به تمام حفظ کرد و قرائت بیاموخت و شعر گفتن گرفت و به واسطهی حُسن صورت، در مُطربی افتاده و «عود» بیاموخت و در آن ماهر شد. و نصربن احمد سامانی او را تربیت کرد. گویند که او را دویست غلام بود و چهارصد شتر در زیر رخت و بار او میرفتند و اشعار وی صد دفتر بر بر آمده است و در بعضی تواریخ چنان مذکور است که نصربناحمد از بخارا به مرو نزول فرمود. [رودکی] این ابیات را بر آهنگ عود ساز کرد و بخواند: بوی جوی مولیان آید همی یاد یار مهربان آید همی ریگ آموی و درشتیهای او زیر پایم پرنیان آید همی آب جیحون از نشاط روی دوست خِنگ4 ما را تا میان آید همی شاه ماه است و بخارا آسمان ماه سوی آسمان آید همی شاه سرو است و بخارا بوستان سرو سوی بوستان آید همی بهارستان جامی 1) قلب: لشکر 2) بیغوله: خرابه 3) خبیر: آگاه، دانا 4) خِنگ: اسب