ثواب و عقاب فلسفی و عرفانی

ثواب و عقاب لازمه و معلول عمل از دیدگاه امام خمینی (س)

امام خمینی (س) درباره حقیقت و رابطه ثواب و عقاب با عمل، آراء مختلفی را بررسی کرده است:

۱- جعلی و قراردادی: نظیر عقد جعاله و قانون های حکومتی؛ چنان که شارع برای گناه، جزائی مثل آن و برای اعمال حسنه ثوابی ده برابر قرار داده است. امام خمینی معتقد است بنابر این قول همان طور که اگر کسی در عقد جعاله در برابر پیدا کردن گمشده اش مبلغی را معین کرده و در صورت پیدا شدن گمشده اش باید مبلغی را بپردازد، خداوند هم این وعده خود را اجابت می کند که در برابر انجام عمل نیک، ده برابر ثواب می دهد؛ اما در وعید بر عقاب لازم نیست به آن عمل کند؛ زیرا مخالفت با وعید، زشت نیست.(۱)

۲- تمثل ملکوتی: ثواب و عقاب در آخرت نظیر ثواب ها و عقاب های مقرر در نظام بشری عالم طبیعت نیست بلکه از قبیل لوازم اعمال و صورت مناسب آن عالم و از قبیل تمثل ملکوتی عمل می  باشد؛(۲) به این معنا که آنچه در دنیا انجام گرفته چه خوب و چه بد، صورتی ملکوتی دارد که در آخرت هویدا می شود.(۳) ۳- انشاء حقایق ثواب و عقاب: به این معنا که انسان با تحصیل ملکات و عقاید، می تواند صور نیک یا زشت را در آخرت ایجاد کند.(۴) ۴- استحقاق و جزای عمل: یعنی انسان با انجام آنچه که خداوند به آن یا ترک آن امر کرده، مستحق ثواب یا عقاب می شود.(۵) ۵- عین عمل بودن ثواب و عقاب: امام خمینی در نظر نهایی خود رابطه ثواب و عقاب با عمل را از سنخ عینیت می شمارد(۶) و معتقد است انسان هر چه در این دنیا انجام می دهد به او می رسد، لذا خود عمل به عنوان ثواب و عقاب می باشند نه اینکه ثواب با عمل مغایرت داشته باشد؛ از این رو عین تمام اعمال و عقاید در قیامت منعکس می شود.(۷)

(۱) خمینی، روح الله، جواهر الاصول، ج۳، ص۱۴۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۳ قمری.

(۲) خمینی، روح الله، مناهج الوصول، ج۱، ص۳۷۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۷.

(۳) خمینی، روح الله، جواهر الاصول، ج۳، ص۱۴۶-۱۴۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۳ قمری.

(۴) خمینی، روح الله، جواهر الاصول، ج۳، ص۱۴۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۳ قمری.

(۵) خمینی، روح الله، مناهج الوصول، ج۱، ص۳۷۸-۳۷۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۷.

(۶) خمینی، روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۵۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.

(۷) خمینی، روح الله، جهاد اکبر، ص۳۳-۳۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۷؛ خمینی، روح الله، صحیفه امام، ج۱۶، ص۱۴۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.

. انتهای پیام /*