تعریف منطق
تعریف منطق از دیدگاه امام خمینی (س)
امام خمینی (س) تعریف را به دو قسم حدّ و رسم(۱) تقسیم می کند و هر یک از این دو نیز به تام و ناقص تقسیم می شود که در مجموع چهار قسم (حدّ تام، حد ناقص، رسم تام، رسم ناقص) را به وجود می آورد، که این تعریف بر دور کن اساسی جنس و فصل مبتنی است. جنس در هر چهار قسم تعریف و فصل در دو قسم (حد تام و ناقص) حضور دارد.(۲) امام خمینی (س) تعریف حد در نگاه منطق دانان مشاء را نقد کرده و معتقد است، علمای منطق حد تام را جنس قریب و فصل قریب می دانند؛ برای نمونه حد تام انسان را «حیوان ناطق» می دانند در حالی که این تعریف نادرست است؛ زیرا اولاً حقیقت انسان، همان فصل اخیر است که صورت بوده و جنس، از خود تحصیلی ندارد و حقیقت شیء به فصل اخیر است؛ ثانیاً ضمیمه کردن حیوان به ناطق برای شناساندن حقیقت انسان ضمیمه کردن مباین به شیء است و این حد ناقص است نه حد تام.(۳) ثالثاً حیوان در این تعریف از باب زیادت حد بر محدود است؛ زیرا ناطق همان انسان و جامع جمیع شئون کمالیه است و انسانیت انسان به همین فصل اخیر و صورت انسانی است.(۴) امام خمینی (س) در بیان تعریف و حد منطقی، در برخی از آثار خویش به تحلیل پرداخته و بر این باور است که غرض مهم از حد و حدود، اطلاع یافتن بر ذاتیات است، نه متمایز ساختن از جمیع ماعدای محدود؛ زیرا اگر چنین باشد، با فصل یا خاصه تنها نیز حاصل می شود.(۵) ایشان معتقد است، حد تام باید تمام حدود ماهیت را نشان دهد و اگر در حیثیتی از حیثیات تخلف کند، دیگر حد تام نیست؛(۶) بنابراین تعریف شیء به صورت اخیر و فصل اخیر آن است(۷) و مابقی حدود از باب زیادت حد بر محدود است.(۸)
(۱) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۲، ص۴۲۳ و ۴۲۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. تمام حد، جسم به رسم
(۲) خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۳۳۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸ حدّ تام است؛ خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۱، ص۳۳۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. اینکه گفته اند
(۳) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۱، ص۳۳۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. حد تام
(۴) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۳، ص۳۲۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵ زیادة الحد؛ خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۳۳۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸. تحدید به فصل
(۵) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۲، ص۴۲۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. اما علت اینکه
(۶) خمینی، روح الله، مناهج الوصول، ج۱، ص۲۲۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۷. توضیحه: أن الحدّ
(۷) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۱، ص۲۲۱ و ۲۳۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. صورت اخیره، صورت اخیره
(۸) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۳، ص۵۶۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵ از باب زیادة؛ شرح چهل حدیث، ص۳۳۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸ بلکه تحدید؛ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی (س)، ج۹، ص۵۷۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۴۰۰.
.
انتهای پیام /*