علم کلام
علم کلام از دیدگاه امام خمینی (س)
امام خمینی (س) موضوع علم کلام را شناخت ذات و احوال ممکنات از حیث مبدأ و معاد بر اساس قانون اسلام می داند.(۱) ایشان اصول اعتقادی را چهار قسم می داند:
۱- برخی از این اصول اعتقادی، بدون دخالت نقل، با براهین عقلی ثابت می شوند و اگر مواردی در کتاب و سنت دیده می شود که منافی برهان عقلی است، باید آنها را به تأویل برد؛ مانند وجود مبدأ، توحید، صفات کمالی و دیگر امور عقلی صرف ۲- بعضی دیگر از این اصول، به ضرورت ادیان و دین اسلام ثابت شده اند؛ برخی احوال معاد، چگونگی بهشت و جهنم و خلود در آتش اخروی ۳- برخی دیگر، اصولی هستند که به نص کتاب و نقل متواتر بیان شده اند. ۴- برخی امور دیگر که در یک یا چند روایت آمده اند که گاهی درباره آنها علم و اطمینان حاصل می شود گاهی نمی شود.(۲)
روش کلامی امام خمینی (س) نه تنها بر عقل و برهان تکیه دارد، بلکه متأثر از مشرب عرفانی و آیات و احادیث نیز می باشد. حضرت امام عقلی را به عنوان منبع شناخت می پذیرد که تحت تصرف قانون الهی و شرعی باشد، و عقلی که پشتیبانی شرع و آموزه های انبیای الهی را نپذیرد استقلال ندارد.(۳) امام خمینی (س) با الهام گرفتن از مکتب شیعه و با پی ریزی مبانی نظری معرفتی صحیح و سلوک عرفانی به مباحث کلام پرداخته و روش منسجمی برای استنباط معرفت عقلی از نصوص دینی ارائه می دهد. اگرچه ایشان این روش را در بیشتر آثار خود بیان نمی کند؛ لکن مبانی، اصول و قواعد این روش از آثار وی دست یاب است. استفاده گسترده از آیات، قرآن، احادیث و ادعیه معصومان، در مباحث کلامی، بر اهمیت روش امام در این زمینه افزوده است. امام خمینی (س) در تقریر هر رأی از آرای کلامی، نخست به ادله سمعی کتاب و سنت استشهاد می کند و می کوشد با تکیه بر دلایل عقلی، به استنباط دقیق و عمیق معارف مبادرت ورزد. از مهمترین ویژگی های روش امام خمینی (س) در مباحث کلامی عبارتند از:
الف) بهره گیری از زبان فلسفه: بسیاری از مباحث کلامی امام خمینی (س) با پیش نیاز مباحث فلسفی اعم از مفاهیم و مسائل آغاز می شود؛ نظیر مبتنی بودن برخی مباحث کلامی بر مسئله اصالت وجود، حدوث و قدم و براهین خداشناسی.(۴)
ب) تقدم دلیل عقلی بر نقلی: آنجا که به اعتقاد امام در مسائل اعتقادی و کلامی، تعبد وجهی ندارد، دلیل عقلی بر نقلی مقدم می باشد.
ج) بهره گیری از مباحث عرفانی.(۵)
(۱) خمینی، روح الله، انوا الهدایه، ج۱، ص۳۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. الاعراض الذاتیة
(۲) خمینی، روح الله، انوا الهدایه، ج۱، ص۱۴۲-۱۴۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. منها ما هی
(۳) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۳، ص۳۶۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. عقل کل
(۴) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۲، ص۲۴-۲۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵ و بالجمله؛ خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۱۹۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸ اول تفکر؛ خمینی، روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۸۲-۸۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۲. عشق به کمال
(۵) خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی (س)، ج، ص، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۴۰۰
.
انتهای پیام /*