کتاب چهل حدیث امام خمینی(س) را می توان در زمره آثار اخلاقی عرفانی امام خمینی (س) جای داد؛ چرا که سی و سه حدیث از این احادیث، مستقیما به اخلاق ارتباط دارد و بقیه احادیث، بیانگر نکات عرفانی، فلسفی و کلامی است. ایشان این کتاب را به تبعیت علمای سلف و با توجه به حدیث شریف" من حفظ علی أمّتی أربعین حدیثا ینتفعون بها بعثه اللّه یوم القیمة فقیها عالما" نگاشته است.
«اربعین» (چهل حدیث) عنوان کتابهایی است که معمولا در بردارنده 40 حدیث است، یا آنکه 40 باب است در حدیث. تألیف «اربعینیات» ظاهرا از قرن چهارم هجری معمول شده و در کتاب های عربی به «کتب الاربعینیات» معروف است. بنای اربعینیات حدیث مشهوری است که در طرق کثیر روایت شده، و آن حدیث چنین است: من حفظ علی أمتی أربعین حدیثا فی أمر دینها، بعثه اللَّه تعالی یوم القیامة فی زمرة الفقهاء و العلماء. کسانی همچون ابو بکر کلاباذی (وفات 380) و أبو عبد الرحمن سلمی و أبو نعیم اصفهانی و شیخ بهایی، و غیر ایشان در این باب تألیف کرده اند، و هر یک اربعین خود را به قصدی پرداخته اند، مثلا یکی احادیث مربوط به توحید، و یکی احادیث درباره زهد و نسک و مواعظ، و دیگری احادیث در باب عبادات را جمع کرده است.
کتاب حاضر در اصل تقریرات امام خمینی، قدس اللَّه روحه، بوده است که مضامین آن را در مدرسه فیضیه و ملا صادق در قم برای شاگردان خود ایراد فرموده بودند، سپس تصمیم گرفتند کتابی در همین زمینه تألیف کنند، و این کتاب را در 1358 ه. ق. به پایان آوردند.
این کتاب، آن طور که نقل می کنند، همان درس های اخلاق حضرت امام بوده که خود ایشان نوشتند و تدریس می کردند. ایشان 40 حدیث را انتخاب کرده اند؛ احادیثی که، هم در اخلاقیات و هم در معارف، بسیار پر مغز و پر محتوایند. از این چهل حدیث، سی و سه تای آن درباره اخلاقیات است که به ترتیب این گونه اند: جهاد، ریا، عحب، کبر، حسادت، حب دنیا، غضب، عصبیت، نفاق، هوای نفس، فطرت، تفکر، توکل، خوف و رجاء، امتحان، صبر، توبه، ذکر، غیبت،اخلاص، شکر، کراهت از مرگ، علم، اصناف طالبان، اقسام علم، شک و وسواس، فضیلت علم، عبادت و حضور، لقاء الله، وصایای آقا رسول الله(ص) و امیر مومنان(ع)، اقسام قلوب، عدم معرفت حقیقی به حق تعالی و رسول و ائمه،یقین، ولایت و اعمال، مقام مومن نزد حق تعالی، معرفت اسمای حق مسئله جبر و تفویض، صفات حق تعالی، معرفت خدا و رسول و اولی الامر، آفرینش آدم، الاهیت و الوهیت در لسان اهل الله و حدیث پایانی، به تفسیر سوره توحید وآیات آغازین سوره حمد، می پردازد.
کتاب شرح چهل حدیث را کسی نوشته است که مسلط به همه علوم اسلامی بوده است. هم اعتقادات، هم احکام و هم اخلاق را به خوبی می دانسته است. استادان درجه اولی داشته است. استاد فقهش آیت الله عبدالکریم حائری بوده که اعجوبه ای بوده است. استاد عرفانش آیت الله شاه آبادی بوده است و از مرحوم میرزا جواد آقای ملکی تبریزی هم استفاده کرده بود. مرحوم آیت الله رفیعی قزوینی استاد حکمت و ریاضیات امام بوده است. امام نه تنها استادان خوبی داشت بلکه خودش هم به بالاترین درجه استادی رسید. بنابراین کتاب شرح چهل حدیث امام کتاب بسیار خوب و مفیدی است. خود مولف کتاب هم در خواندن و پی گیری مطالب کتاب موثر است. مثلا وقتی کتاب های معراج السعاده ملا احمد نراقی یا جامع لسعادات، ملا مهدی نراقی را مطالعه می کنید گویی مطالب آن را خود این دو بزرگوار به انسان القا می کنند. امام هم در کتاب سر الصلوة درباره این دو بزرگ می فرمایند: " و همین طور کتب عزیزه شیخان جلیلان نراقیان؛ و از علمای معاصر، کتب شیخ جلیل القدر، عارف باللَّه، حاج میرزا جواد تبریزی «2»- قدس سره- را مطالعه کن" (سرالصلوة ص 40).
ابتدای کتاب با نام خداوند شروع می شود و این به این معنی است که بدون خداوند، قدم از قدم نمی توانی برداری، نفس نمی توانی بکشی. اگر این راه را می خواهید بروید، راه اصلاً ذکر خدا است. اذکرونی اذکرکم.
در ادامه اخلاص تشریح می شود؛ اگر اخلاص نباشد تاریکی است. فقط برای خدا باید کار انجام داد. اصلا مگر غیر از خدا کسی یا چیزی هست که بخواهیم به خاطر او کار انجام دهیم؟ اگر می خواهی آینه دلت جهان نما بشود، باید اخلاص داشته باشی. اولین حرف اخلاص است. اصلا غیر از خدا چی هست که انسان بخواهد برای او کار کند؟هیچ چیز!
یکی دیگر از موضوعات مطروحه دوران جوانی و اهمیت آن در راه عرفان است؛ بهترین زمان برای آغاز راه جوانی است. در پیری انسان حال ندارد که نماز بخواند. در جوانی انسان باید سیر و سلوک کند؛ منتظر پیری نباش! همین حالا باید عبادت کنی. عبادت مانند غذا است. نمی توان گفت که امروز غذا نمی خورم و چند سال دیگر می خورم! در واقع عبادت غذای روحی است و همین الان باید آن را بخوری. تا جوانی نیاز بیشتری به این غذاها داری. نه این که عبادت را بگذاری برای پیری که دیگر هیچ حال نداری.
منبع: درس گفتار شرح کتاب چهل حدیث/1؛ استاد اخلاق چه شرایطی باید داشته باشد؟
.
انتهای پیام /*