پرتال امام خمینی(س): یادداشت ۱۸۱/
خبرنگار کسی است که با اتکاء به ذوق و استعداد شخصی، پس از گذراندن دوره آموزش تخصصی و همچنین با توجه به مسئولیت اجتماعی که این حرفه بر عهده او می‌گذارد، وظیفه کسب، تهیه، جمع‌آوری و تنظیم اخبار و انتقال آنها را از طریق وسایل ارتباط جمعی (مطبوعات، رادیو، تلویزیون و خبرگزاری) به مخاطبان بر عهده دارد.
۱۷ مرداد ماه به مناسبت سالروز شهادت محمود صارمی در مزارشریف به دست طالبان، به عنوان روز خبرنگار نامگذاری شده است. شهید صارمی خبرنگار ایرانی و مسئول دفتر خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در مزار شریف بود که در سال ۱۳۷۷ در جریان کشتار دیپلمات‌های ایرانی در مزار شریف کشته شد و شورای فرهنگ عمومی کشور در اولین سالگرد این رخداد، ۱۷ مرداد ماه را به عنوان «روز خبرنگار» نامگذاری کرد.
از زمان نامگذاری رسمی یک روز از سال به عنوان «خبرنگار»، گرامیداشت خبرنگاران نیز سامانی به خود گرفته است به گونه‌ای که سال‌هاست همزمان با هفدهم مرداد ماه، اهالی فرهنگ و سیاست و آنها که اهمیت مأموریت و رسالت خبرنگاران در انعکاس درست و سریع پیام را می‌دانند، فعالیت اصحاب قلم در رسانه که بی ادعا به این فعالیت شبانه‌روزی اهتمام دارند را ارج می‌نهند.
به این مناسبت ضمن گرامیداشت این روز، در ادامه به بازتاب دیدگاه ها و برخورد امام خمینی(س) با رسانه و خبرنگاران می پردازیم.
احترام به جایگاه رسانه و آگاهی رسانی
امام در خصوص آزادی بیان یک قید و شرط ارائه می کنند و آن مضر نبودن به حال ملت است که مقصود در نظر گرفتن مصالح مرتبط با حقوق عمومی است. حقوقی که ربطی به صلاح حاکمان ندارد.
امام خمینی هیچ‌وقت از رسانه‌های جمعی و پاسخگو بودن به آنها گریزان نبود. چه پیش از آغاز نهضت و چه در دوران مبارزات و چه پس از پیروزی انقلاب، ایشان در حد توان پذیرای خبرنگاران و خبرگزاری‌های داخلی و خارجی بود و به ابهامات و پرسش‌های آنان پاسخ می‌داد. چنانکه نخستین مصاحبه مطبوعاتی امام خمینی در اول دی ماه ۱۳۳۱ش. با مجله «ترقی» انجام گرفت. (صحیفه امام، ج۱، ص ۳۱ پاورقی) یا مصاحبه مطبوعاتی ایشان با یک روزنامه داخلی پس از رحلت آیت‌الله بروجردی در ۱۴ فروردین ۱۳۴۰ش که امام خمینی برای اولین‌بار به صورت رسمی با هیئت خبرنگاران اعزامی روزنامۀ کیهان به قم، مصاحبه¬ کرده و وضعیت حوزه علمیه قم، پس از رحلت آیت‌الله بروجردی را تشریح کرد. (صحیفه امام، ضمیمه، ص ۴۷۲) و صدها مصاحبۀ دیگر در دوران تبعید که توانست چهرۀ دیکتاتوری و استبدادی پهلوی و نهضت و اهداف نهضت را برای جهانیان آشکار و معرفی نماید. تاآنجاکه ایشان گاهی در یک روز (۱۸ دی ۱۳۵۷؛ در پاریس) هفت بار با خبرنگاران خبرگزاری‌های مختلف پیرامون مسائل انقلاب مصاحبه کرد. (صحیفه امام، ج ۵، صفحات ۳۷۸ تا ۴۰۱)
نقش اصحاب رسانه در پیروزی انقلاب اسلامی
ایشان همچنین در روزهای پایانی نظام شاهنشاهی در پیامی به ملت مبارز ایران فرمودند: «برادران مبارز لازم است با خبرنگاران هر چه بیشتر مصاحبه کنند، و با صراحت نقش شاه و دولت او را در ادامه اختناق و نقض قانون اساسی گوشزد کنند، و به دنیا بفهمانند که شاه سابق سلطنت خود را به زور در قانون اساسی گنجانده است، و این مواد مورد قبول هیچ ایرانی نیست؛ و از تبلیغات باطلی که در خارج بر ضد نهضت انسانی ملت مسلمان می‌کنند، پرده بردارند و نگذارند نهضت را نزد اشخاص بیخبر از آن، معکوس کنند.» (صحیفه امام، ج۳، ص: ۴۵۴)
خبرنگاران بدون دخالت نظرات شخصی به بازتاب اخبار بپردازند
همچنین در دیداری به انتقاد از نحوه دستکاری برخی خبرنگاران در اخبار سفارش می کنند: «من آنچه از خبرنگارها انتظار دارم این است که مطالب من [باب میل خود] تصحیح نشود. همان طور که من گفته‌ام منتشر کنند، بی‌کم و زیاد باشد. خودشان تصرف نکنند. عقاید خودشان را داخل نکنند در آن چیزی که من گفته‌ام. تحت تأثیر تبلیغات سوء واقع نشوند.» (صحیفه امام، ج۱۶، ص: ۲۵۲)
همچنین در دیداری دیگر این بحث را مطرح کرده و توصیه می کنند: «من از ایشان [خبرنگاران] تقاضا می‌کنم که تحریف نکنند. بعضی از اشخاصی که آمدند اینجا و مصاحبه کردند، حرف‌های ما را تحریف کردند. بعضی دروغ‌ها هم اضافه کردند. و این کار بر خلاف آداب خبرنگاری است. و من از شما تقاضا دارم که حرف‌ها، درست بدون کم و زیاد، بدون تحریف، بدون دخالت خودتان در مسائل
پخش بشود.» (صحیفه امام، ج۱۱، ص: ۷۳)
بنیان گذار کبیر جمهوری اسلامی در مورد خدمت رسانه به مردم فرمودند: «به طور کلی، در هر کشوری، مطبوعات آن کشور و تلویزیون و رادیوی آن کشور باید در مسیر آن ملت و در خدمت ملت باشد. مطبوعات باید ببینند که ملت چه میخواهد، مسیر ملت چیست، روشنگری در آن طریق داشته باشند و مردم را هدایت کنند. مطبوعات و کلیه [نشریاتی] که در یک کشوری هست به خدمت ملت باید باشد، برای یک ملتی باید آموزنده باشد، مسیر ملت را باید روشن کند؛ نه اینکه بر خلاف مسیر ملت عمل بکند» (صحیفه امام، ج۷، ص۵۳۷)
اهتمام به انعکاس اخبار گوشه و کنار کشور
ایشان به اصل تولید محتوای مناسب ویژه شهروندان جمهوری اسلامی در رسانه ها تاکید داشتند و توصیه می کردند:«من مدتهاست که وقتی می بینم رادیو - تلویزیون را هر وقتی بازش می کنم از من اسم می برد، خوشم نمی آید. ما باید به مردم ارزش بدهیم... رادیو چند دفعه، تلویزیون چند دفعه، این کارها مردم را خسته می کند هیچ محتوا هم ندارد... اول خبر که می خواهد شروع کند عکس مرا می گذارند، آن را بردارید، و اگر کسی از شما سؤال کرد بگویید فلانی گفته است.» (صحیفه امام؛ ج ۱۹، ص ۳۴۶ - ۳۴۷)
«اینکه بگویند من هر روز به کی، چی گفتم، این تکراری است. آخر هر روز من یک مسئله ای را می گویم، و هی تکرار می کنند که فلانی چه گفت. این چه فایده ای دارد. اما در هر گوشه کشور اگر اتفاقی افتاده باشد، این خبر است و اخبار را برای مردم گفتن مفید است.» (همان؛ ص ۳۶۲)
به همین منظور خطاب به اهالی فرهنگ و رسانه تذکر می دهند: «من میل ندارم رادیو هر وقت باز می شود اسم من باشد، مدت هاست که از این جهت متنفرم، این کار غلطی است، به اندازه متعارف نسبت به همه خوب است، زیادی اش مضر است، این به ضرر مطبوعات است و مطبوعات را سبک می کند. اشخاص، شخصیت هایشان با خودشان است، این طور نیست که اگر اسمشان زیاد یا کم مطرح گردد، شخصیتشان زیاد یا کم شود. در ایران هر کس معلوم است چه جوری است. بنابرین، آنچه راجع به خودم می گویم این است که اگر قرار است عکس مرا بگذارید، به جای آن، عکس یک رعیت را بگذارید و زیرش بنویسید این رعیت چه کار مهمی کرده است ... مردم وقتی می خوانند استفاده کنند، احساس کنند مطلبی است.» (صحیفه امام، همان ؛ ص ۳۶۲)
در بحث کیفیت اخبار و صحت و درستی آنها نیز امام اهتمام ویژه ای داشتند. طوری که در یکی از دیدارهایشان با اصحاب رسانه می فرمایند: «آنچه در خبرگزاری ها مهم است کیفیت آن است؛ زیرا هر کدام که به راستی و راستگویی نزدیکتر باشند، شوق انسان را به گوش دادن بیشتر می کنند. در جمهوری اسلامی، باید صادقانه تمامی اخبار... برای مردم بازگو شود.» (صحیفه امام؛ ج ۱۷، ص ۱۳)
رعایت انصاف و عدالت
رعایت شرط انصاف و عدالت در هر شرایطی از اوجب واجبات و اصول منطقی امام بزرگوار بود. ریختن آبروی اشخاص و به نحوی تسویه حساب های سیاسی از نظر ایشان نکوهیده و امری ناپسند بود. به این منظور حضرت امام خمینی(س) در دیدار با مسئولان روزنامه های کیهان، اطلاعات و جمهوری اسلامی به رعایت شرط انصاف تاکید کرده و فرمودند: «مسئلۀ دیگر راجع به انتقاد، البته روزنامه ها باید مسائلی که پیش می آید را نظر کنند، یک وقت انتقاد است؛ یعنی انتقاد سالم است، این مفید است. یک وقت انتقام است، نه انتقاد، این نباید باشد، این با موازین جور در نمی آید.انسان چون با یکی خوب نیست، در مطبوعات او را بکوبد، کار درستی نیست. اما اگر کسی خلاف کرده است، باید او را نصیحت کرد، پرده دری نباشد، ولی انتقاد خوب است. باید در این امور خیلی ملاحظه بفرمایید تا مطبوعات مرکزی باشد برای استفادۀ عموم، و اینکه مردم بفهمند باید چه بکنند و باید چه بشود.» (صحیفه امام؛ جلد ۱۹، ص ۳۶۲)
بیان اخبار مفید در مطبوعات
«در مورد اخبار؛ اخبار روزنامه ها تکراری نباشد، آخر کی با کی ملاقات کرده، این چه خبر مهمی است؟ این اصلاً قابل نیست بگوییم خبر، تا بگوییم مهم! اینکه بگویید من هر روز با کی ملاقات و به او چه گفتم، این تکراری است. آخر هر روز من یک مسئله را می گویم، و هی تکرار می کنند که فلانی چه گفت، این چه فایده ای دارد؟ من راجع به خودم می گویم که عکس من مطلقاً در صفحۀ اول نباشد، همان طور که گفتم. گاهی لازم است که گفته شود، مثلاً فرض کنید بناست ریاست جمهوری معرفی شود، خوب، این مسئلۀ مهمی است و یا مثلاً هیأت دولت آمده است، خود این مسئله ای است، ولی هر چند وقت یک بار از این مسائل پیدا می شود. اما هر روز کی آمد این جا و من چی گفتم و چی شد و یا کی با کی ملاقات کرد، این چه اثر و فایده ای دارد؟ باید با اخبار مردم را تعلیم کرد و باید اخبار به صورتی باشد که مفید باشد، باید کاری شده باشد تا اخبار باشد. آن اشخاصی که در اطراف ایران زحمت می کشند، وقتی خبرشان را دادید تشویق می شوند. این طور نیست که همه لله ِ کار کنند و چه بنویسید و چه ننویسید، فرقی نکند. ما مکلفیم تا افراد را در هر رشته تشویق کنیم تا امثالشان زیاد شود.» (صحیفه امام؛ همان، ص ۳۶۳)
روزنامه ها برای همه مردم است
«روزنامه ها مال طبقۀ سوم است، مال طبقۀ اول نیست و این هم نیست که همه اش مال حکومت باشد و از چیزهای حکومتی بنویسید، این صحیح نیست. به نظر من روزنامه ها برای همۀ مردم است و همۀ مردم در آن حق دارند و می شود گفت که گاهی جای دیگران غصب می شود، ـ البته بدان معنای غصب نه! ولی نظیر آن ـ این عرض من است.» (صحیفه امام؛ همان، ص ۳۶۳)
در پایان باید به این نکته اشاره کنیم که بنیان گذار حکیم و فرزانه جمهوری اسلامی، از ذکر مداوم نام خویش و در صدر اخبار قرار گرفتن در صدا و سیما و دیگر رسانه های جمعی راضی نبودند و خواستار ارج نهادن به تمامی شهروندان و بازتاب اخبار مفید و جهت ساز برای مردم بودند. ایشان به اصحاب رسانه توصیه می کردند که با رعایت اصول حرفه ای خصوصا رعایت عدالت و انصاف به انعکاس اخبار بپردازند و در تمامی احوال مردم را محور کارهایشان قرار بدهند.
.
انتهای پیام /*