پرتال امام خمینی(س): یادداشت ۷۷۱/حسن پویا
عالمان دین، در سخن سید المرسلین(ص) وارث پیامبران معرفی شده‌اند و این توصیف، خود بیانگر وظیفه و رسالت سنگین آنان است. وظیفه پیامبران الهی(ع)، تنها تعلیم معارف و حقایق نبوده، بلکه رسالت تربیت مخاطبان و پیروان خود را نیز، بر دوش داشتند.
بر همین اساس، فقیهان امامیه و علمای شیعه در درازای تاریخ پرفراز و نشیب گذشته، در رشته‌های گوناگون علوم اسلامی به جهاد علمی برخاسته و در عرصه عینی زندگی پیروان اهل بیت و جای جای مجتمع شیعی، به هدایت، تربیت و مدیریت زندگی شیعیان قیام کرده‌اند.
مرجعیت علمی امام
امام خمینی(س) یکی از حلقه‌های سلسله با صلابت مرجعیت شیعی است که جدای از شخصیت سیاسی و رهبری انقلاب، در کسوت یکی از مراجع بزرگ و عالیقدر شیعه، رسالت و مسئولیت این مقام منیع و جایگاه دینی رفیع را با دقت، جدیت و اهتمامی فوق‌العاده عهده‌دار شده است.
یکی از ابعاد شخصیتی حضرت امام، بعد فقهی و اصولی ایشان است، که سال‌های طولانی، بر کرسی تدریس این علوم تکیه زده و شاگردان زیادی را پرورش داده است. وی با مقبولیتی که در میان مردم پیدا کرد، یکی از بزرگترین مراجع تقلید شیعه گردید. در کنار همه این عناوین، ایشان رهبری انقلاب بی‌نظیر مردمی را نیز، بر عهده داشته و آن را به پیروزی رسانده و مدت ده سال مدیریت و رهبری کشور را، در سخت‌ترین شرایط جنگی بر عهده گرفته و بر مشکلات غالب گردید.
مرجعیت، عنوان و مقام عامی است که از یک سو، وظیفه خطیر فقاهت و استنباط احکام الهی را بر دوش مرجع گذاشته و از سوی دیگر، رسیدگی جدی به زندگی اجتماعی شیعیان را، متوجه او می‌سازد. عملاً در دو قرن گذشته، مراجع تقلید شیعه، درگیر مسائل سیاسی ـ اجتماعی پیروان اهل‌بیت(ع) بوده و سازمانی قدرتمند، در دل دولت‌ها و حکومت‌ها داشته‌اند و با در اختیار داشتن وجوه شرعی مختلف، به تکفل امور شیعیان پرداخته‌اند.
دوری از مقام
حضرت امام(س)، به شهادت تمام شاگردان و اطرافیان، هرگز قدمی برای مرجعیت خویش برنداشتند و حاضر نشدند خود را، در مظان مرجعیت قرار داده و همواره از این موضوع گریزان بودند. حتّی در جلسه مشورتی علمای حوزه ـ که پس از وفات آیت‌الله العظمی بروجردی برگزار گردیده بود ـ هیچ‌گونه مسئولیتی، به غیر از تدریس و شؤون علمی را، پذیرا نشدند.
ایشان اطرافیان خود را از تبلیغ برای مرجعیت خود بر حذر داشته و بنابر گفته سرکار خانم صدیقه مصطفوی ـ دختر گرامی امام ـ حتی یک عکس 4×6 هم نداشتند تا افراد بتوانند، از روی آن پوستر چاپ نمایند.
اولین اجازه صادر شده از امام‌خمینی
امام خمینی(س) در طول زندگانی خود، همواره در مقابل تکلیف و وظیفه الهی خاضع بودند؛ بر همین اساس، در جواب مراجعین دریافت اجازه امور حسبیه، استنکاف نکرده و اجازه آن را برای افراد واجد شرایط، پس از ارتحال آیت‌الله العظمی بروجردی(ره) آغاز نمودند. اولین اجازه صادره از ایشان ـ بنابر اسناد موجود ـ مربوط به حجت الاسلام والمسلمین سید سجاد حججی میانجی می‌باشد، که در هفدهم فروردین 1340 و مقارن با برگزاری مراسم هفتم درگذشت آیت‌الله العظمی بروجردی صادر گردیده است. این اجازه نامه ـ که سبک و سیاق نوشتن آن، با سایر اجازات صادر شده متفاوت است ـ در پاسخ به درخواست کتبی صاحب اجازه می‌باشد؛ ولی در سایر اجازات، حضرت امام متنی مستقل و سیاقی واحد داشته‌اند.
روند صدور اجازات
بنابر اسناد موجود، اجازات صادر شده در دوره‌های مختلف مرجعیت سی‌ساله امام ـ از حیث تعداد ـ دارای فراز و فرودهایی بوده است؛ در مقاطعی مثل سال‌های 1340 و 1341، اجازات زیادی صادر شده است، به خلاف سال‌های حبس، حصر و تبعید ایشان، یعنی از 14 خرداد 1342 تا 14 مهر 1344 که اجازات صادر شده کمتر می‌باشد. در برخی مقاطع که ظاهراً مشکلی در ارتباط افراد با ایشان هم در میان نبوده، اجازات محدودی از ایشان صادر شده است. به عنوان مثال، بین سال‌های 1350 تا 1354، اجازات محدودی از امام صادر شده و ایشان در مکاتبه با یکی از علما، به این موضوع اشاره و فرموده‌اند که: «... عجالتاً مدتی است در اجازات توقفی دارم».
ویژگی‌های اجازات صادره
متن اجازات عموماً، شبیه هم نوشته و دارای انشاء واحدی است. در موارد اندکی، علاوه بر اجازه اخذ وجوهات، اجازه نقل حدیث از کتب معتبره هم صادر شده، که بسیار انگشت‌شمار است. در اکثر اجازات صادر شده موجود، اجازه مصرف وجوهات به مقدار معاش، به همه افراد داده شده؛ که شأنیت افراد نیز، در میزان این اجازه در نظر گرفته شده است. تفاوت اساسی و شاخص بین اجازات، در میزان اختیار افراد می‌باشد. این میزان، از استفاده به قدر معاش و ایصال باقیمانده آغاز، و به اجازه مطلق در مصرف وجوه ـ البته به تعداد بسیار محدود وانگشت‌شمار داده‌اند ـ ختم می‌شود. افرادی که اجازه مطلق دارند، وکلای تام الاختیار امام بوده، و امضای آن‌ها به منزله امضای ایشان می‌باشد. در سایر موارد، میزان اختیار، به مصرف ربع، ثلث و نصف، و بعضاً با حق امهال و دستگردان نیز همراه است.
نکته قابل توجه این که عموم اجازات با جمله توصیه به تقوا و رعایت احتیاط در همه امور و درخواست دعای حضرت امام به پایان رسیده است.
مخاطب اجازات
قریب به اتفاق این اجازات برای روحانیون، و در موارد انگشت‌شمار نیز، برای افراد غیر روحانی صادر شده است؛ افرادی نظیر: سیف الله تولایی، نوروز علی نوروزی، جواد آشوری، محمد حسن ایمانیه، ابوطالب نظری زاده، محمد مهدی فضل مشهدی، ابراهیم یزدی، محمد عباسیان بروجنی، محمد هاشمی، ابوالفضل توکلی بینا و حبیب‌الله عسگراولادی مسلمان.
شرایط صدور اجازه‌نامه
حضرت امام(س) برای صدور اجازه نامه، باید شخصاً فرد را می‌شناخت و یا دو نفر آن فرد را توثیق می‌کرد ـ که بعضاً شهادت افرادی برای امام، ارزش شهادت دو فرد را داشته است ـ و در حالت سوم، آن شخص درخواست‌کننده، باید شهرت کافی برای وثاقت داشته باشد، که حضرت امام، با کلمه «معروف هستند»، به این موضوع اشاره کرده‌اند. این مطلب، از دفتر مخصوص ثبت اسامی صاحبان اجازه ـ که به قلم خودشان موجود است ـ بدست می‌آید.
اجازات صادر شده عموماً مستقل می‌باشد، ولی در برخی موارد، اجازه ایشان، در حاشیه اجازه صادر شده توسط مراجع دیگر، نوشته شده و حضرت امام (س) اختیارات صادره از سوی آن مرجع را، امضا کرده‌اند.
در مواردی حضرت امام(س) در احکام نمایندگی یا امامت جمعه اشخاص، به اجازه نامه‌های مستقل آن‌ها اشاره و اجازه دریافت وجوهات شرعیه را یادآوری کرده‌اند.
اجازات شفاهی و کتبی
حضرت امام(س) به برخی اجازه شفاهی داده‌اند؛ مانند اجازه به آقایان کمال فقیه ایمانی، و علی عزیزیان غروی، و در مواردی در اجازه نامه کتبی اختیارات شخص را محدود و به صورت شفاهی آن را افزایش داده‌اند؛ نظیر آنچه در خصوص اجازه آقای سید جواد حیدری در دفترچه اجازات ایشان موجود است.
دقت در دریافت وجوه و مصرف آن
حضرت امام(س)، در دریافت وجوهات بسیار حساس بوده و موارد متعددی در نامه‌های ایشان یافت می‌شود که نسبت به رسیدن وجه و دریافت آن، پیگیری کرده و از اینکه وجهی گم شود، اظهار ناراحتی شدید کرده‌اند. در خصوص نحوه مصرف وجوهات، نیز حساسیت زیادی داشته و به سادگی برای هر موضوع درخواستی، به اشخاص اجازه مصرف نمی‌دادند. به عنوان مثال، برای ساخت مسجد، حسینیه و هزینه‌های تبلیغی، اجازه مصرف وجوهات نمی‌دادند، مگر در صورتی که ساخت آن ضروری و راهی برای تأمین هزینه آن وجود نداشته باشد. در نحوه پرداخت شهریه به طلاب و امور مرتبط به آن نیز توجه خاصی داشتند، که بسیار آموزنده و در جای خود باید به آن پرداخته شود.
حضرت امام(س) در مقطعی از عمر شریف خود ـ سال‌های 1352 تا 1355 ـ نسبت به وجوهات شرعیه موجود در دست‌شان، احساس خطر کرده و از محدودیت‌های گذشته در مصرف وجوهات دست برداشته و به نمایندگان و وکلای خود، دستور صادر کردند که هرگونه می‌توانند این وجوهات را به مصرف برسانند.
.
انتهای پیام /*