اشاره:
استاد «حسین رازی» ادیب، نویسنده و شاعر نخجوانی بیش از پنجاه سال است که در عرصه ادبیات و فرهنگ فراز و نشیب های تاریخ هفتاد ساله کمونیسم را به جان آزموده است، و اکنون که کشورش راهی تازه را برگزیده و دلاورانه از استقلال خویش دفاع می کند، بر آن است تا صدای آزادیخواهی و اسلامخواهی مردمان سرزمینش را از طریق آثارش به گوش جهانیان برساند. وی تاکنون بیش از پانزده اثر در قالب داستان و شعر منتشر کرده و چندین نمایشنامه اش به روی صحنه نمایش داده شده است.
«حسین رازی»، همچنین در زمینه تاریخ و سابقۀ روابط فرهنگی و سیاسی ایران و نخجوان تحقیقات جامعی به عمل آورده و آن را در کتاب «ساحل حسرت» به چاپ رسانیده است.
این شاعر و نویسنده مسلمان به مناسبت شرکت در مراسم سالگرد ارتحال حضرت امام به ایران آمدند. آنچه در پی می آید ماحصل گفتگوی «حضور» با ایشان است:
مترجم: حسین ارزه نی
گفتگو با استاد حسین رازی ادیب و شاعر از نخجوان:
مردم ایران از باورهای دینی و معنوی خود الهام می گیرند
حضور: ابتدا از خودتان، از گذشته ها و از تألیفات و آثارتان برایمان بگویید.
استاد حسین رازی: من، حسین رازی، اهل نخجوانم و هم اکنون نیز در آنجا زندگی می کنم. کارم نویسندگی و شاعری است، مدت پنجاه سال است که به این کارها اشتغال دارم. تاکنون پانزده اثر در زمینه های شعر اعم از قصاید و غزلیات، و داستان منتشر کرده ام، همچنین شش اثر دراماتیک از بنده به روی صحنه نمایش رفته است.
حضور: چندمین باری است که به ایران سفر می کنید.
استاد حسین رازی: این، بار سوم است که برای شرکت در مراسم بزرگداشت سالگرد ارتحال امام خمینی به ایران سفر می کنم. در سفرهای گذشته، چندین بار به بهشت زهرا، مزار شهیدان بزرگ انقلاب اسلامی و جنگ رفتم. دو بار در قم و مشهد حضور یافتم و عتبات عالیات را زیارت کردم، یک بار هم به تبریز رفتم.
حضور: شما به عنوان یک مسلمان، مسلمانی که سالها حاکمیت رژیمی الحادی را تاب آورده و در عین حال ایمان خویش را به دین و ارزشهای الهی اسلام از دست نداده است، و از نزدیک شاهد فروپاشی بنیادهای یکی از قطب های شرک و الحاد روزگار
خویش بوده است، نسبت به اندیشه ها و آرمانهای حضرت امام خمینی(ره) چه احساسی دارید.
استاد حسین رازی: من تنها حرفی که در وصف مقام والای امام خمینی می توانم به زبان آورم این است که ایشان در دشوارترین دوره های تاریخ بشریت در روزگاری که هر مکتبی از جمله کمونیسم، ماتریالیسم، کاپیتالیسم، و سایر نحله های غیر الهی غرب، جهان را از صدای خود کر کرده بودند، ظهور می کند، قیامی الهی به راه می اندازد و تا پیروزی آن نهضت نیز از پا نمی نشیند و سرانجام آن بیرق بجای مانده از پیامبر اسلام و اهل بیتش را بر فراز رفیعترین جایگاه قرن ما بر می افرازد.
حضور: اگر از شما بخواهیم برجسته ترین وجه تمایز حکومت ایران را در مقایسه با سایر حکومتهای بزرگ جهانی بیان کنید به چه نکته ای اشاره می کنید.
استاد حسین رازی: شما به نکته بسیار جالبی اشاره کردید که من قبلاً هم به آن اندیشیده بودم. یک بار در تبریز به خدمت آقای ملکوتی (امام جمعۀ شهر) رسیدم و در این ملاقات آقای ملکوتی طی سئوالی از من، به نکته ای اشاره نمودند که در ارتباط با موضوع گفتگوی ماست. ایشان پرسیدند آیا می دانید چرا حکومت اتحاد جماهیر شوروی از هم پاشید؟ نکته ای که آقای ملکوتی در پاسخ به سئوال مزبور بیان نمودند دقیقاً همان پاسخ مورد نظر شما را در بردارد. ایشان گفتند: به این دلیل که رژیم کمونیستی پشتوانۀ الهی نداشت. به نظر من بزرگترین عامل تمایز انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی در قیاس با سایر انقلابها و حکومتها در همین نکته است. جمهوری اسلامی ایران پشتوانه الهی دارد. مردم ایران از باورهای دینی و معنوی خود الهام می گیرند. آنان در سایه مرد بزرگی به سر برده اند که احیاگر بزرگ ارزشهای معنوی به شمار می رود. بدون شک امام خمینی بزرگترین چهرۀ دینی قرن ماست.
حضور: به نظر شما دلایل محبوبیت جمهوری اسلامی ایران نزد مسلمانان در چیست؟
استاد حسین رازی: جمهوری اسلامی ایران، که امام خمینی آن را بنا نهادند، ام القراء مسلمین جهان است و چشم همۀ مسلمین جهان به گامهای بلندی است که ایرانیان در جهت ترویج اسلام بر می دارند. کسانی که قلبشان برای اسلام می طپد، موفقیت جمهوری اسلامی را نشانه توفیق اسلام در عصر ما می دانند. این انقلاب مشعل فروزانی است که جهان را روشن می کند. الان ما باید، تا آنجا که می توانیم تلاش نماییم تا این روشنایی فروزانتر باشد و
همۀ مردمان در لوای اسلام با یکدیگر متحد شوند و این هدف ممکن نمی شود مگر با تبلیغ اسلام در بین همۀ ملل عالم، بخصوص ملل ساکن آسیای میانه که به تازگی از سلطۀ حکومت کمونیست ها رهایی یافته اند. می توانم بگویم که چندین جمهوری اتحاد شوروی سابق مسلمانند. قرقیزها، قزاقها، تاجیکها، ترکمنها، و ترکها، اینها همگی مسلمانند و باید در وحدت فرهنگی و دینی آنها تلاشهای هماهنگ صورت گیرد.
حضور: شما با اندیشه های حضرت امام خمینی چگونه آشنا شده اید؟
استاد حسین رازی: من از طریق مطالعۀ روزنامه های «بیرلیگ» و «وارلوخ» که در تهران و به زبان ترکی منتشر می شود با سخنان امام خمینی آشنا شدم. امام خمینی در سخنان خود مردم را به اتحاد و همبستگی دعوت می کردند. متأسفانه، آثار امام در مطبوعات کشور ما انعکاسی آنچنان که شایستۀ این سخنان است نداشته است، و ضروری است که آثار مهم امام به زبان ما ترجمه شود.
حضور: شما آثار و نتایج پیروزی انقلاب اسلامی در ایران را چگونه ارزیابی می کنید.
استاد حسین رازی: یکی از مشخص ترین
و ملموس ترین آثار انقلاب اسلامی ایران، مرکزیت یافتن اسلام است و در واقع همین امر موجب بروز دشمنی غرب و شرق با ایران و انقلاب اسلامی گردید. ما هیچگاه نمی توانیم از دشمنان اسلام آسوده خاطر باشیم و گمان کنیم اسلام در زمان حال هیچ دشمنی ندارد. الان دشمنان اسلام بیش از سابق در دشمنی خود با گسترش انقلاب اسلامی پافشاری می کنند. امریکا از اسلام در واهمه است، اسرائیل از گسترش امواج انقلاب اسلامی می هراسد، و همینطور کهنه کمونیستها به روش خود با انقلاب اسلامی عناد می ورزند.
اگر اتحاد مسلمین در کشور ما قوی تر بود به جرأت می توانم بگویم که هرگز ارمنیها نمی توانستند به کشور ما یورش آورند و از ما کشته بگیرند. و یا در بوسنی و هرزگوین چنین قتل عامی رخ دهد. و یا بیست سال آزگار مسلمانان فلسطینی در آوارگی به سر برند. این از ضعف ماست و راه حل آن در لبیک به ندای امام خمینی است که مسلمانان را به وحدت کلمه دعوت نمود و از آنان خواست تا اختلافات قومی و فرهنگی خود را نادیده بگیرند و به ارزشهای اسلامی توسل جویند.
حضور: آیا شما تاکنون آثاری از حضرت امام خمینی مطالعه کرده اید؟
استاد حسین رازی: بجز بعضی از پیامهای سیاسی در ارتباط با مسئله حج و سایر رویدادهای مهم عالم اسلامی، کتاب خاصی را از ایشان مطالعه نکرده ام. فقط اشعار ایشان را خوانده ام که عاشقانه اند و انسان را به سوی عشق بزرگ و الهی هدایت می کنند. ندای امام خمینی از خلال این اشعار چنان عمیق و با شکوه است که تمام وجدانهای خفته را بیدار می کند. در یک کلام این اشعار بسیار شیرین است و انسانها را به عشقهای واقعی دعوت می کند.
حضور: شما خودتان در زمینه انقلاب اسلامی و بیداری مسلمانان چه آثاری تألیف کرده اید؟
استاد حسین رازی: من کتابی دارم به نام «ساحل حسرت» که در آن به تاریخ و سابقه روابط فرهنگی و سیاسی کشورمان پرداخته شده است.
بخشی از این کتاب به روابط ما با ایران مربوط می شود. هنگامی که من سرگرم تحقیق در روابط ایران با کشورمان بودم با امواج و احساسات اسلامخواهی ایرانیان روبرو شدم و صدای گامهای کسانیکه با ندای الله اکبر پیش می آمدند را می شنیدم و این درست مصادف بود با زمانی که امام خمینی در فرانسه به سر می بردند، و مدتی بعد پیروزمندانه وارد کشور شدند و بیرق اسلام را برافراشتند. من در اشعارم از امام و راه او و
اندیشه هایش تأثیر پذیرفته ام و از ایشان یاد کرده ام.
حضور: آشنایی نسل جوان با اندیشه های امام خمینی تا چه حد می تواند در ترسیم چشم اندازی امیدوارکننده برای آینده بشریت مؤثر واقع شود و چگونه می توان اندیشه های حضرت امام خمینی را به میان جوانان مسلمان برد و به آنان معرفی کرد.
استاد حسین رازی: طی هفتاد سال اخیر، اسلام در آذربایجان مورد بی مهری قرار گرفت و جوانان ما را از قرآن و نماز بی خبر نگاه داشتند، ولی در عرض پنج، شش سالِ گذشته، همه چیز تغییر کرده، مردم به ندای فطرت خود پاسخ می دهند و روز به روز بر شمار افراد قرآن خوان و علاقمند به آشنایی با معارف اسلامی افزوده می شود.
در حال حاضر، دانشجویان ما برای فراگیری علوم دینی به شهرهای قم، مشهد، تهران و تبریز می آیند. و بعضی از افراد که این سفر برایشان مقدور نیست خود به مطالعه در حوزۀ معارف اسلامی می پردازند. مردم ما در این مدت اخیر، فوج فوج به اسلام روی می آورند. در مورد نسل جوان هم من نظرم این است که باید به گونه ای سازمان یافته به تبلیغات بپردازیم تا قوانین شریعت اسلامی که مدتها مورد فراموشی واقع شده بود
از نو احیاء شود.
با چاپ و نشر رساله های امام خمینی، و سایر مجتهدین در بین نسل جوان، ما می توانیم راهمان را در پیشبرد این امر مهم هموار کنیم.
حضور: گرایش کنونی مردم کشورتان به اسلام را در قیاس با گذشته چگونه می بینید.
استاد حسین رازی: شما مطلع هستید که در زمان گذشته هر کسی قرآن می خواند و یا به مسجد می رفت مجازات می شد. ولی خوشبختانه دیگر مانند گذشته نیست. مردم در مساجد حضور می یابند و قرآن می خوانند و از طرف دولت کنونی هم هیچگونه منعی در این زمینه وجود ندارد. اکنون مساجد زیادی در کشور ما ساخته شده است. مدارس اسلامی در حال شکل گیری و تأسیس اند. مراسم تاسوعا و عاشورا با اهمیت خاصی برگزار می شود. و تمام اینها بیانگر آن می باشد که مردم به اسلام روی آورده اند. ولی بسط آن نیازمند تبادل فرهنگی دائمی بین ما و شماست. برای مثال، باید گروهی از علمای دینی ایران در میان مردم ما حضور یابند و این سفرها به طور پیوسته ادامه یابد. همینطور حضور دانشجویان ما در ایران نیز به عنوان یک برنامۀ مهم تلقی شده و ادامه پیدا کند. همچنین این روند پیشرفت مسائل تبلیغی و مراودات دوجانبه از داخل باید
مدام کنترل شود و سعی کنیم در کنار وسعت کمّی، به تعمیق کیفی آن هم بیاندیشیم.
لازم به ذکر است که ما تا بحال دوبار به طبع قرآن اقدام کرده ایم و در این راستا از وجود اساتید خودمان بهره گرفته ایم.
حضور: هم اکنون روابط دو جانبه میان ایران با کشور خودتان در چه سطحی است و چه انتظاراتی را بر می انگیزاند.
استاد حسین رازی: روابط ما با ایران نباید صرفاً در سطح روابط اقتصادی خلاصه شود، بلکه باید میان دو کشور روابط فرهنگی نیز گسترش یابد. من فکر می کنم که این امر، یعنی گسترش روابط فرهنگی نیازمند زمانی به نسبت طولانی تر باشد، تا ما بتوانیم مردم را به اصول اسلام پایبند سازیم و آنها را در خط سرخ شهادت قرار دهیم. در حال حاضر که ما درگیر جنگ با ارمنیها هستیم، جوانان استقبال چندانی از جنگ نمی کنند و در جبهه های جنگ حضور نمی یابند و به انحاء گوناگون از آن سر باز می زنند. ولی هنگامی که شما درگیر جنگ با عراق بودید جوانان ایرانی از جنگ استقبال درخشانی به عمل آوردند که در جهان انعکاس یافته بود. جنگی که تنها با عراق نبود بلکه در آن زمان امریکا و ایادی و اقمارش هم در آن شرکت داشتند و به عراق کمک می کردند. اگر بخواهیم حضور سلحشورانه ایرانیان را در جنگ تحلیل کنیم جز ندای دین و وجدان، و وحدت کلمه که بیانگر وحدت توامان گفتار و عمل بود پاسخی نمی یابیم. و روشن است که باغبانیِ چنین بوستان پر گلی که این نهالهای با طراوت را به یار آورده بود با امام خمینی رهبر نستوه و جاودانه بود.
حضور: شما به وحدت و همبستگی مسلمین جهان اشاره کردید و از اتحاد انسانها در گرایش به حقیقت سخن گفتید و یقیناً این امر ثمرۀ ظهور حضرت ولی عصر(عج) می باشد. با توجه به این امر شما برای گسترش و تعمیم این اندیشه در سطح جهان چه راه حلی را پیشنهاد می کنید؟
استاد حسین رازی: برای رسیدن به این اتحاد مراحلی باید طی شود. ما الان گرفتار جنگ با ارمنستان هستیم و تمام سرمایه ها و نیروی بالقوۀ کشور ما در این راه صرف می گردد، سرمایه هایی که باید برای ترویج اسلام و احیاء ارزشهای اسلامی بکار رود. هر چند بعضی از کشورها از حقوق ما دفاع می کنند، بخصوص ایرانی ها در سطوح شخصیتهای بالای سیاسی صدای ملت ما را به گوش جهانیان می رسانند ولی متأسفانه جمهوریهای برادر و مسلمان مانند قرقیزها، یا ترکمنها ما را فراموش کرده اند. از این حرفها می خواهم این نتیجه را بگیرم که اولین شرط
در راه وحدت جهانی مسلمانان رفع موانع سیاسی و اختلافات میان دولتهای حاکم بر کشورهای اسلامی است. در مرحله بعدی مسلمانان باید به یکدیگر نزدیکتر شوند و با مشکلات همدیگر از نزدیک آشنایی یابند و بعد به تبلیغ قوی دین در سطح وسیع دست زنند. ما هرگز نمی توانیم همۀ مردم جهان را مسلمان کنیم. بلکه باید ارزشهای دینی و الهی خود را به آنان معرفی کنیم. برای مثال من خودم در دانشگاه کمونیستی تحصیل کردم و سالها در یک روزنامه وابسته به حزب کمونیست کار می کرده ام ولی تولد من در یک خانوادۀ مذهبی بود. در کودکی با تلاوت قرآن آشنا شدم. گوشم مدام به صدای قرآن خواندن آشنا بود و همین عامل روانی، بعد ها در گرایش دوبارۀ من به اسلام نقش مهمی ایفا کرد. ما باید دین اسلام را در همه جا تبلیغ کنیم. و نترسیم از اینکه ممکن است دیگران به اسلام ایمان نیاورند. بلکه با تبلیغ صحیح ارزشهای اسلامی می توانیم امیدوار باشیم که فرزندان ما در نسل آینده، سالم و با نشاط خواهند بود و سلامت نفس آنها تضمین شده است.
حضور: بعد از پیروزی هر نهضتی، عوامل بازدارنده ظهور می کند، این عوامل بازدارنده که مخصوصاً در دوران بازنگری و سازندگی بزرگترین خطرات را برای توسعه و تثبیت ارزشهای انقلاب ایجاد می کنند نقش خود را از طریق اختلال در حرکت آزادیخواهی، ایجاد جنگ روانی، و در نهایت ترور و جنگ فیزیکی اعمال می نمایند. شما هم اکنون جنگی فیزیکی و واقعی را می گذرانید و ما آرزو می کنیم که هر چه زودتر این دوره را پشت سر نهید. ما هم پس از پیروزی اولیه انقلاب اسلامی در ایران با چنین تهاجمی آنهم در بزرگترین ابعادش رویارو بوده ایم و با سرافرازی آن را گذرانیده ایم. مایلیم بدانیم که این تجربه های انقلاب اسلامی ایران برای شما تا چه حد مفید و ثمربخش بوده است.
استاد حسین رازی: شما ابتدا از سلطه طاغوت خارج شدید و پس از آن به جنگ بزرگتری کشانده شدید. امپریالیسم امریکا دست از منافع سوداگرانۀ خود در ایران برنمی داشت و به همین دلیل جنگ عراق علیه شما بوجود آمد. از این نظر وضع ما هم شبیه سرگذشت شماست. ما از سلطه کمونیستها خارج شدیم ولی چون می خواستیم به اصل خویش بازگردیم، درگیرمان ساختند و علت آنهم کوتاه شدن دست اجانب از منافعی بود که به رایگان غارت می کردند و چون هم اکنون داد و ستد ما با آنان پایاپای شده است زیر بار روابط جدید نمی روند. من امیدوارم که ما هم روزی همانند شما از این جنگ سربلند بیرون آییم و به یک وحدت ملی عمیقی برسیم و آنگاه در
کنار سایر مسلمانان، امت واحده اسلامی را تشکیل دهیم. من معتقدم که روزی فرا خواهد رسید که این مرزهای کاذب از میان همۀ کشورهای اسلامی برچیده شود. همانطوریکه هیچکدام از ما به اجبار هم اکنون در این گردهمایی حاضر نشدیم بلکه عشق و علاقۀ ما به امام خمینی ما را به اینجا آورده است به همین ترتیب هم در آینده عشق و علاقۀ مشترک ما به اهداف اسلام ما را در کنار هم گرد خواهد آورد.
حضور: برای شما و ملت آذربایجان آرزوی پیروزی و موفقیت در راه ایمان به اسلام و ارزشهای الهی می کنیم و آرزومندیم که هر چه سریعتر جوامع اسلامی به آن وحدت ایده آل دست یابند.
حسین رازی: من هم از گفتگوی با شما خرسندم و امیدوارم که همواره در ترویج اسلام و ارزشهای انقلاب اسلامی مؤید باشید.