معادن

‏‏معادن‏

‏‏[سؤال 9628]‏‏ ‏ ‏ 5384‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏در بستان آباد، چهار سال است که کارخانه گچی دائر شده، و هر روز هفتصد تُن‏‎ ‎‏بلکه بیشتر محصول آن می شود، و روزانه چهار هزار نفر (اعمّ از کارگر، شوفر،‏‎ ‎‏معدنچی، آتشبار و غیره) در آن کار می کنند، و هفتاد درصد مصرف گچ آذربایجان‏
‏‎

‎‏شرقی و غربی از این کارخانه تأمین می شود. این کارخانه شرکت سهامی بوده و چهار‏‎ ‎‏سال است که به موجب مدارک ادارۀ صنایع و معادن از معدن گچ قریه «کلو» سنگ خام‏‎ ‎‏استفاده می کند. پس از انقلاب اهالی قریه از استخراج سنگ معدن مانع می شوند، و‏‎ ‎‏می گویند یا باید کارخانه، معدن سنگ را از ما اجاره نماید و یا در ازاء هر تن سنگ‏‎ ‎‏مبلغی به ما بدهد؛ زیرا معدن در زمین ماست و زباله و خاک های روی معدن بر مزارع‏‎ ‎‏و مراتع ما می ریزد.‏

‏‏سهام داران کارخانۀ مزبور مزارع و مراتع اطراف معدن را از رعایا خریده اند، و‏‎ ‎‏احیاناً هر موردی خریده نشده حاضرند ضرر مالی را به آن ها بدهند، کمیتۀ بستان آباد‏‎ ‎‏هرچه نصیحت کرده اهالی قریه زیر بار نمی روند، در نتیجه کارخانه به حالت نیمه‏‎ ‎‏تعطیل در آمده و فعلاً از سنگ های ذخیره که در محوّطۀ کارخانه است استفاده می شود‏‎ ‎‏که عن قریب تمام می شود و از نظر اقتصادی ضربه ای بر کشور وارد خواهد شد، لطفاً‏‎ ‎‏حکم شرعی این مسأله و وظیفۀ اهالی را مشخص فرمایید؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معدن در ملک شخصی یا حریم ملک شخصی است باید‏‎ ‎‏رضایت مالک تحصیل شود، و اگر در زمین های موات است که ملک کسی‏‎ ‎‏نیست رضایت اهالی معتبر نیست، و برای رسیدگی به مطلب باید به ادارۀ‏‎ ‎‏مسئول در دولت اسلامی مراجعه شود.‏

‏‏[سؤال 9629]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 1984‏

‏‏3. آیا معادن متعلق به عموم مردم است یا متعلق به کسی است که در ملکش پیدا‏‎ ‎‏شده است؟ مثلاً معادنی چون نفت و گاز و مس که در یک زمین مشخص نیستند و به‏‎ ‎‏جاهای دیگر راه دارند کسی می تواند بگوید چون در ملک من هم هست پس متعلق به‏‎ ‎‏من است؟‏

‏‏بسمه تعالی، هر مقدار معدن در ملک شخص باشد ملک او است ولی‏‎ ‎‏مقررات دولت اسلامی باید مراعات شود.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 9630]‏‏ ‏ ‏ 5385‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک نایب الامام، حضرت آیت الله‌ العظمی حاج سید روح الله‌ خمینی،‏‎ ‎‏دامت برکاته، محترماً؛ به محضر مبارک حضرت عالی می رسانم:‏

‏‏این جانب قریب شش ماه می باشد که به امر شما در چهار محال بختیاری و پشت‏‎ ‎‏کوه بختیاری مشغول تبلیغ و راهنمایی و حل مشکلات این منطقه هستم و نظم و‏‎ ‎‏آرامش برقرار نموده ام. از وجود حضرت عالی تقاضا می کنم جواب این مسألۀ مشکل‏‎ ‎‏را برای این جانب مرقوم فرمایید: اطراف این محال جنگل می باشد و جنگل این‏‎ ‎‏اطراف درخت بلوط می باشد که به هیچ دردی غیر از زغال نمی خورد. بعضی می روند‏‎ ‎‏در همین آبادی ها زغال می خرند و می آورند و بیست فرسنگ راه آمده یا رفته اند و‏‎ ‎‏برای زمستان خود از این جنگل چوب بریده و آورده اند. بیشتر زندگی این ها از این‏‎ ‎‏کار می گذرد. حالا کمیته یا پاسداران یا ژاندارمری این زغال یا چوب را تخلیه می کنند.‏‎ ‎‏آیا جایز است این زغال یا چوب را تخلیه کنند؟ و اگر تخلیه جایز است، این زغال یا‏‎ ‎‏چوب را چه کنند؟ در ضمن چون این محال بسیار سردسیر می باشد و برف زیاد‏‎ ‎‏می بارد و راه بسته است؛ از همین زغال و چوب استفاده می نمایند و نفت به اندازه‏‎ ‎‏کافی نمی رسد. خواهشمندم زودتر جواب این مسأله را مرقوم فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، چوب و زغالی را که اشخاص حیازت و تهیه نموده اند، ملک‏‎ ‎‏خود آن ها است. و کسی حق ندارد به اجبار از ایشان بگیرد. اگر چه‏‎ ‎‏تصرف در جنگل باید تابع مقررات دولت اسلامی باشد.‏

‏‏[سؤال 9631]‏‏ ‏ ‏ 5386‏

‏‏ ‏ ‏ بسم الله‌ الرحمن الرحیم ‏

‏‏محضر شریف رهبر معظم انقلاب اسلامی آیت الله‌ العظمی امام خمینی مدّ ظله‏

‏‏با تقدیم عرض سلام و مسئلت مزید برکات وجود مبارک در ظل عنایات‏
‏‎

‎‏حضرت  بقیة الله‌ ارواحنا له الفدا:‏

‏‏در مورد معادنی که به تبع ارض یا احیا، مالک خاص دارد و بر حسب تحریر‏‎ ‎‏الوسیله و سایر متون معتبر فقهی از انفال محسوب نمی شود قبلاً شورای نگهبان بطور‏‎ ‎‏عام اظهار نظر کرده است که معادن واقع در املاک شخصی و وقفی از انفال و‏‎ ‎‏ثروت های عمومی محسوب نیست ولی نظارت و کنترل دولت بر اکتشاف و‏‎ ‎‏بهره برداری از معادن طبق مصلحت عامه جایز است اکنون در مورد خصوص نفت‏‎ ‎‏طرحی در مجلس شورای اسلامی تصویب شده است که به موجب ماده 2 آن کلیه‏‎ ‎‏معادن نفت اعم از این که در ملک شخصی و وقفی یا زمین های دیگر و دریاها باشد از‏‎ ‎‏انفال محسوب شده است، چون در شمول تبعیت مذکور در مورد نفت بالخصوص‏‎ ‎‏کسب نظر مبارک لازم شد مستدعی است نظر شریف را اولاً، در اصل موضوع و ثانیاً،‏‎ ‎‏نسبت به جواز تصرف در زمین های شخصی و وقفی جهت استخراج در صورت عدم‏‎ ‎‏تبعیت مرحمت فرمایید.‏

‏‏ ‏ ‏ دبیر شورای نگهبان لطف الله‌ صافی‏

‏‏ ‏ ‏ ‏‏بسم الله‌ الرحمن الرحیم ‏

‏‏حضرات حجج اسلام آقایان فقهای شورای نگهبان دامت افاضاتهم‏

‏‏پس از اهداء سلام و تحیّت اصل مسأله تبعیت اعماق زمین و نیز هوا‏‎ ‎‏نسبت به املاک شخصی تا حدود احتیاجات عرفی است مثلاً اگر کسی در‏‎ ‎‏خارج از محدوده منزل و یا زمین شخصی و یا وقفی کانالی زده و از زیر‏‎ ‎‏زمین آن ها عبور کند و یا تصرف نماید دارندگان منازل و زمین و یا متولیان‏‎ ‎‏نمی توانند ادعایی بنمایند و یا اگر کسی بالاتر از مقدار متعارف بنایی ایجاد‏‎ ‎‏و یا رفت و آمد نماید هیچ یک از مالکین و یا متولیان حق جلوگیری از او را‏‎ ‎‏ندارند و بالاخره تبعیت زمین شخصی به مقدار عرفی است و آلات جدیده‏‎ ‎‏هیچ گونه دخالتی در تعیین مقدار عرفی ندارد ولی تبعیت کشور مقدار‏
‏‎

‎‏بسیار زیاد است و دولت حق دارد تا از تصرف بیش از حق عرفی شخص‏‎ ‎‏و یا اشخاص جلوگیری نماید. بنابراین نفت و گاز و معادنی که خارج از‏‎ ‎‏حدود عرفی املاک شخصی است تابع املاک نمی باشد و اما اگر فرض کنیم‏‎ ‎‏معادن و نفت و گاز در حدود املاک شخصی است که فرض بی واقعیت‏‎ ‎‏است این معادن چون ملی است و متعلّق به ملتهای حال و آینده است که‏‎ ‎‏در طول زمان موجود می گردند از تبعیّت املاک شخصیه خارج است و‏‎ ‎‏دولت اسلامی می تواند آن ها را استخراج کند ولی باید قیمت املاک‏‎ ‎‏اشخاص و یا اجاره زمین تصرف شده را مانند سایر زمین ها بدون محاسبه‏‎ ‎‏معادن در قیمت و یا اجاره، بپردازد و مالک نمی تواند از ا‏‏ین امر جلوگیری‏‎ ‎‏نماید. والسلام علیکم، ان شاء ا‏‏لله‌ موفق و مؤید باشید.‏

‏‏ ‏ ‏ 2 / 8 / 66 ـ روح الله‌ الموسوی الخمینی‏

‏‎ ‎

‏‎

‎