مراتب، منازل و مقامات معنوی
پرستو هاشمی
مراتب سیر و سلوک عبارت اند از مشارطه، مراقبه و محاسبه. مشارطه، یعنی اینکه انسان تصمیم بگیرد که گناه نکند و با خود شرط ببندد که امروز دیگر گناه و کار خلاف انجام نمی دهم و در تمام روز مواظب باشد که شیطان او را فریب ندهد و از قصدش باز ندارد که اگر موفق شد قدم اول را برداشت می تواند امیدوار باشد که با پشتکار می تواند قدمهای دیگر را هم بردارد.
قدم دوم مراقبه است، یعنی اینکه درتمام روز مراقب خود باشد که کاری خلاف خواست خداوند انجام ندهد، می تواند نعمتهای خداوند را بر شمرده بر ایمان قلبی اش بیفزاید و در پیمودن راه قدسها را استوار بردارد.
قدم سوم محاسبه است، اینکه سالک در آخر شب به حساب خود برسد، ببیند آیا در این روز خلاف خواسته خداوند عمل نکرده است؟ و شیطان او را در این روز فریب نداده است؟ اگر چنین بود خدا را شکر کند که قدم اول را خوب برداشته است و می تواند قدمهای بعدی را بردارد ضمنا این قدم نخست در روح و روان فرد بی تأثیر نیست چون سالکی که در هنگام محاسبه خود را پیروز دید در خود احساس شادی، نشاط و سبکی می کند بعد از این مرتبه، مرتبه توبه است اینکه انسان گناهان خود را بر شمرده و از آنها توبه کرده و تصمیم قطعی بر ترک آنها بگیرد، با خدا خلوت کند و به راز و نیاز با او بپردازد در همین خلوت می تواند گناهان خود را بر شمرد و خالصانه آنها را به درگاه خداوند عرضه کند و از او طلب
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 135 عفو و مغفرت نماید تا با ایمان کامل بتواند مدارج کمال را بپیماید، بیشتر وقت خود را صرف عبادت و تفکر در قدرت و عظمت خداوند نماید زیرا به وسیله تفکر دربی از ابواب رحمت خداوند گشوده می شود و انسان جایگاه اصلی خود را شناخته برای رسیدن به آن تلاش می کند.
برای سالک سفرها و منازلی است که منزل اول: عبارت است از سیر الی الله، یعنی سفر به سوی خدا و در صورتی فرد به این مرحله می رسد که از نفس خود شروع کند و آن را به طور کامل تصفیه نماید، به گونه ای که هیچ گناهی و سیاهی در نفس باقی نماند در نتیجه این تصفیه انسان به مقام قلب می رسد، یعنی مقامی که نور حق در فرد تجلی می کند.
منزل دوم: سیر در حق و فی الله است، یعنی سالک به وسیله آن نور حق، صفات حق را در خود پرورش می دهد تا به افق اعلی برسد.
منزل سوم: ترقی به عین جمع و رسیدن به حضرت احدیت است که به این مقام قاب و قوسین می گویند، در صورتی که دو گانگی فرد برطرف شود به مقام ولایت می رسد.
منزل چهارم: سیر به حق است از حق که به آن مقام بقاء بعد از فناء می گویند، بعد از اینکه سالک به حق رسید در این منزل سیر می کند، در این سفر سالک بعد از سیر در حق به سوی خلق بر می گردد، در این مقام سالک ممکن است نبی، رسول، ولی، یا وصی باشد، این مقام اولیا و انبیای خداست و این بزرگواران لیاقت رسیدن به این مقام را دارند و این سیر ممکن است در یک ساعت، یک شب، یک چشم بر هم زدن یا بعد از سالیان دراز عبادت و زهد رخ دهد و این فضلی است که خداوند به هر کس بخواهد می دهد و کمال انسان در این است که به لقاء خدا برسد و او را ملاقات کند، راه برای او باز است، خداوند راه را برای همگان باز گذاشته است تا همگان از آن راه بروند و فرموده است، اگر از من متابعت و پیروی کنید به لقاء من خواهید رسید.
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 136