آزادی و قانون اساسی
حاکمیت قانون و ایجاد امنیت
حاکم در حقیقت قانون است. همه در امان قانون اند، در پناه قانون
کتابآزادی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 167 اسلام اند. مردم و مسلمانان در دایره مقررات شرعی آزادند، یعنی بعد از آنکه طبق مقررات شرعی عمل کردند، کسی حق ندارد بگوید اینجا بنشین یا آنجا برو. این حرفها در کار نیست. آزادی دارند و حکومت عدل اسلامی چنین است. مثل این حکومتها نیست که امنیت را از مردم سلب کرده اند. هر کس در خانه خود می لرزد که شاید الان بریزند و کاری انجام دهند. چنانکه در حکومت معاویه و حکومتهای مانند آن امنیت را از مردم سلب نموده و مردم امان نداشتند. به تهمت یا صرف احتمال می کشتند، تبعید می کردند، و حبس می کردند ـ حبسهای طویل المدة چون حکومت اسلامی نبود. هرگاه حکومت اسلامی تأسیس شود، همه در سایه قانون با امنیت کامل به سر می برند، و هیچ حاکمی حق ندارد بر خلاف مقررات و قانون شرع مطهر قدمی بردارد.(260)
* * *
حاکمیت صلحا
قانون اساسی ما هم قانونی است که خدا به ما گفته قانون اساسی. در همین قانون اساسی فعلی هم که هست، متمم قانون اساسی می گوید هر قانونی که برخلاف قوانین شرعیه باشد قانون نیست. ما هم همین را می خواهیم درستش کنیم؛ منتها عمل نشده، ما می خواهیم عمل کنیم. یک مملکتی درست می کنیم که صُلَحا در آن مملکت... افلاطون می گوید که کسی که باید دولتها را اداره کند فیلسوفها باید باشند؛ فیلسوف به نظر ایشان. فیلسوف هم البته لابد صالح است. ما می گوییم اشخاص صالح همان است. ما می گوییم کسی که می خواهد یک مملکتی را اداره بکند، کسی که ما
کتابآزادی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 168
می خواهیم مقدراتمان را دستش بدهیم باید آدمی باشد که مردم انتخاب کنند و با انتخاب مردم پیش بیاید. قهرا وقتی با انتخاب مردم پیش آمد صالح است. دنبال او همین طوری که الآن ملاحظه می کنید که یک بز کچل یک ملت را کچل کرده [خنده حضار ]یک آدم صالح، یک انسان، یک مملکت را به سلامت می کِشد. دانشگاهمان دانشگاه صحیح می شود نه دانشگاهی که بعد از پنجاه سال، بعد از چند سال حالا می خواهد یک ـ فرض کنید که ـ لوزه ای را عمل بکند، باید از خارج بیاورد یک کسی را عمل کند. آقا این ننگ است برای ما که ما پنجاه سال یا کمتر دانشگاه داریم و این دانشگاه تا حالا نتوانسته است که یک طبیب صحیحی دست ما بدهد به اقرار خودشان. اینها خودشان هم می فرستند، وقتی که یکی مریض می شود می گویند برود انگلستان معالجه کند! چرا؟ برای اینکه فرهنگ درست نیست.
فرهنگ را نگذاشتند؛ نه اینکه استعداد ندارد شرقی. غلط است این. شرقْ آفتاب دارد؛ کشورهای آفتابی است؛ غربْ بی آفتاب است مثل اینجا که می بینید. منتها اینها رؤسایشان صلاحیتْ یک مقداری داشتند، دنبال مصالح خودشان بودند. البته صلاحیت برای خودشان، ولو برای ما مضر بودند خیلی از آنها. اینها تربیت کردند بچه هایشان را. اگر ما یک دانشگاه صحیحی داشتیم در آفتابِ شرق شکوفا می شود قدرتها، شکوفا می شود استعدادها. آنکه ما می خواهیم این است.(261)
10 / 10 / 57
* * *
قانون اساسی موافق با قوانین اسلامی
در هر مملکتی آزادی در حدود قانون است، در حدود قوانین آن
کتابآزادی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 169 مملکت است. مردم آزاد نیستند که قانون را بشکنند. معنی آزادی این نیست که هرکس برخلاف قوانین برخلاف قانون اساسی یک ملت، برخلاف قوانین ملت هم هرچه دلش می خواهد بگوید. آزادی در حدود قوانین یک مملکت است. مملکت ایران مملکت اسلامی است و قوانین ایران قوانین اسلام است. در قانون اساسی زمان سابق هم این معنا که هرچه برخلاف قانون اسلام باشد قانون نیست و قانون باید موافق با قوانین اسلام باشد، هست. و هر قانونی که در ایران قانون اساسی که در ایران بخواهد قانونیت داشته باشد، نمی تواند قانونی باشد که برخلاف گفته پیغمبر اسلام، برخلاف گفته قرآن باشد. پس آزادی ـ که گفته می شود که مطبوعات آزادند، بیان آزاد است ـ معنایش این نیست که مردم آزادند که هر کاری می خواهند بکنند؛ مثلاً آزادند دزدی بکنند، آزادند به فحشا بروند، آزادند مراکز فحشا درست کنند. این آزادی آزادی غربی است ـ البته به استثنای دزدی اش ـ این آزادی غربی [است] که هرکس هر کاری دلش می خواهد بکند ولو اینکه فحشا باشد، ولو اینکه یک کارهایی باشد ناشایسته. اینطور آزادی در ایران نمی تواند باشد. آزادی در حدود قانون باید باشد. قوانین اسلام را باید ملاحظه کرد؛ در چهارچوب قوانین اسلام، در چهارچوب قانون اساسی، بیانْ آزاد و بحثْ آزاد. این اشتباهی است که می کنند.
اینهایی که فریاد از آزادی می زنند، اینها غربزده اند؛ آزادی غربی می خواهند. اینها که دم از دمکراتیک می زنند، اینها همان دمکراتیک غربی را می خواهند، آزادی غربی را می خواهند؛ یعنی بی بندوباری. در غرب هرچه شده است، ما هم باید تَبَع آنها باشیم! اینها جزو غربزده ها هستند. روزنامه ها آزادند مطالب
کتابآزادی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 170 بنویسند، مسائل بنویسند اما آزاد هستند که اهانت به ـ مثلاً ـ مقدسات مردم بکنند؟! آزادند که فحش به مردم بدهند؟! آزادند که تهمت به مردم بزنند؟! همچو آزادی نمی تواند باشد. آزادی توطئه نمی تواند باشد.(262)
8 / 3 / 58
* * *
قانون اساسی جهت پیاده کردن اساس اسلام
مسئله اصلی، که حالا باید شمای ارتشی، من طلبه، مراجع عظام، علمای اعلام، دانشگاهی، بازاری، دهقان، اداری، کارمندها، همه به آن توجه بکنند، این است که این قانون اساسی، که اساس اسلام را ما می خواهیم پیاده بکنیم، این قانون اساسی درست بشود. بعد که قانون اساسی مان را ان شاءالله به رغم اینهایی که نمی خواهند بشود، باز شما رأی دادید و درست شد و مجلس شورا را شما رأی دادید آزادانه، برخلاف این پنجاه سال، آزاد رأی دادید و وکلایتان را فرستادید، و رئیس جمهور را خودتان تعیین کردید، [اگر] نگفتند شما حق ندارید، ما غربیها باید رئیس جمهور برایتان تعیین کنیم! خود شما تعیین کردید؟! آن وقت می آییم سراغ اینکه این مسائل دوم را باید پیش بیاوریم، و من هم می دانم شما مشکلات دارید، ما هم مشکلات داریم.(263)
25 / 3 / 58
* * *
قانون اساسی در خدمت اسلام
ما حالا باید قانون اساسی را آنطوری که اسلامی باشد، اساس را تحکیم کند، باید آن را تصویب کنیم و این هم باید زود تصویب بشود. این طرحی که دولت داده است همین طرح صحیح است. و
کتابآزادی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 171 اگر بخواهد آنطوری که این غربزده ها می گویند که شما هم مطابق مثلاً چیزهایی که دنیا می پسندد یک مجلسی درست کنید، با پانصد ـ ششصد نفر آدم، و بعدش یکی یکی بنشینند همه شان آنجا، این معنایش این است که ما تا دو ـ سه سال دیگر بنشینیم و عزا بگیریم و آنها قوه پیدا بکنند! طرحی است که یا از غرب ریخته شده است؛ یا از آنجایی که شاه آنجا هست. از آنجا این طرح آمده بیرون، وارداتی است! این طرح قبول نیست. ما می خواهیم زود کلک قضیه کنده شود. مملکت اسلامی بشود ان شاءالله . و حالا همه تان و همه مان باید دنبال همین معنا باشیم که همین طرحی که دولت گفته است.(264)
28 / 3 / 58
* * *
ایستادگی در مقابل شیاطین
اما الآن آنی که مهم است این است که آن اصل را فراموش نکنیم. اصل این است که الآن می خواهند قانون اساسی درست بکنند، شیاطین افتادند که نگذارند. همه بایستیم در مقابلش که ما نخیر، همین را می خواهیم. همین طوری که دولت [طرح داده ]طرح کرده این طرح خوبی است؛ همین را ما می خواهیم. ما مجلس مؤسسانی که غربیها می گویند نمی خواهیم. همین معنایی که دولت گفته است و زود انجام می گیرد؛ نه آنی که یک سال، دو سال، سه سال، چهار سال، شاید طول بکشد، تا خدای نخواسته یکوقت این تزلزل اسباب این بشود که به هم بخورد اوضاع. الآن وقت این معناست.
و من می دانم که این چیزهایی که شما گفتید شما تنها نیستید؛ همه هستند که ناراحتی دارند؛ اما ناراحتی را بگذارید برای
کتابآزادی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 172 یکوقت دیگر. یک قدری تأمل کنید و بگذارید برای یکوقت دیگری.(265)
28 / 3 / 58
* * *
بررسی قانون اساسی
آنکه الآن محل ابتلای همه ما هست این است که یک پیشنویسی از قانون اساسی شده است و این پیشنویس به معرض افکار عمومی گذاشته شده است. الآن باید همه قشرها و شما روحانیون و همه روحانیون همه بلاد و همه روشنفکران اسلامی و همه متفکرین اسلامی، با دید اسلامی، برای جمهوری اسلامی، این قانون را بررسی کنند و نظر بدهند. این قانونی که پیشنویس شده است برای این است که همه نظر بدهند. شما آقایان، شما علمای اعلام، شما متفکرین اسلامی، شما اشخاصی که علاقه به اسلام و علاقه به دیانت مقدسه اسلام دارید و عقیده دارید به اینکه هیچ حکومتی مثل حکومت اسلام نیست و هیچ رژیمی مثل رژیم اسلامی نیست، باید نظر کنید به این قانون. یکی یکی موادش را یک ماه مهلت دارید، یکی یکی موادش را در نظر بگیرید، و هرچه به نظرتان رسید که برای اسلام مفید است و موافق با جمهوری اسلامی است و در این قانون ناقص است، در آن جهت تذکر بدهید و بنویسید و در روزنامه هایی که هست منتشر ککنید. آقایان ننشینید که دیگران قلمها را بردارند و بررسی از قانون بکنند؛ و به خیال خودشان آنها را ... اصلاح بکنند. این حق، حق شماست. قانون اسلام را اسلام شناس باید نظر بدهد. قانون اساسی جمهوری اسلام یعنی قانون اساسی اسلام. حق این مطلب با شماست؛ با علمای اعلام است؛ با مراجع عظام است؛ با همه
کتابآزادی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 173 روشنفکران اسلامی است. ننشینید تا اینکه روشنفکران خارجی، روشنفکرانی که به اسلام عقیده ندارند، اظهارنظر بکنند و این حرفهایی که می نویسند بنویسند. شماها قلم را بردارید. در همه مساجد، در همه مدارس، در همه کوچه و بازار، مسائلی را که به نظرتان می رسد باید در این قانون اساسی باشد طرح کنید. علما طرح کنند و مردم دنباله ننشینید دیگران برای شما تکلیف معیّن کنند. خودتان تکلیف را معیّن کنید. خودتان قانون را بررسی کنید. خودتان نظر بدهید. خودتان روزنامه ها را پر کنید از مقالات خودتان. ننشینید دیگران برای شما مقاله بنویسند و مسائلی طرح بکنند، که یکوقت خدای نخواسته برخلاف مسائل اسلامی و برخلاف شئون اسلام باشد. همه موظفیم؛ همه باید این کار را انجام بدهیم و نظر بدهیم؛ و همه حق نظر داریم؛ و شما علمای اعلام بیشتر حق نظر دارید. آنهایی که اسلام را می شناسند، آنهایی که علاقه به اسلام دارند، آنها بیشتر باید در این امر جدیت کنند و پیشقدم باشند.
و بعد، آن چیزی که بسیار مهم است قضیه انتخاب اشخاصی است که باید نظر کنند به این قانون و باید بعد از اینکه همه رأی خودشان را دادند و همه مطالب خودشان را گفتند، این عده 75 نفری، مثلاً بنشینند و این قانون اساسی را با آرایی که از همه می آید نگاه کنند، و جرح و تعدیل کنند، و بنویسند، که بعد به رفراندم واقع بشود. مهم این است اشخاصی که برای بررسی این قانون تعیین می کند ملت بفهمد چه اشخاصی باید تعیین کند. بفهمد که مسئله، مسئله اسلامی است؛ نه مسئله، مسئله غربی، نه مسئله، مسئله شرقی. ما نمی خواهیم قانون اساسی غربی، یا نمی خواهیم قانون اساسی شرقی، را بررسی کنیم. ما می خواهیم
کتابآزادی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 174 قانون اساسی جمهوری اسلامی را بررسی کنیم. و این لازم است که اشخاصی که انتخاب می کنند، مردم انتخاب می کنند، آقایان روحانیین پیشنهاد می کنند، مراجع پیشنهاد می کنند، اشخاصی را پیشنهاد کنند، مردمی را پیشنهاد کنند، که اینها علاقه مند به اسلام باشند؛ اینها بدانند اسلام یعنی چه. در مجلسی که سابقا با اینکه طاغوت آن مجلس را برپا کرد، مجلس مؤسسانی که در زمان رضاخان در ایران تحقق پیدا کرد، علمای طراز اول علمای ایران، در آن مجلس بودند. البته آن وقت با سرنیزه بود؛ لکن علمای درجه اول بودند. در این زمان هم که بناست این قانون اساسی بررسی بشود و دست ظالم کوتاه شده است و مطلب به دست خود شما افتاده است، ملت علما را تعیین کنند. اختیار هست؛ الزامی نیست؛ لکن پیشنهاد است. علمایی که اطلاع دارند از قانون اسلام، اطلاع دارند از مسائل روز، آنها را تعیین کنند. و علما هم ابا نکنند از رفتن در مجلس. برای اینکه مجلس مجلسی است که سرنوشت اسلام در آن تعیین می شود. وقتی سرنوشت اسلام در یک مجلسی باید تعیین بشود، حق علما است که بروند و این سرنوشت را به دست مبارک خودشان تعیین کنند.
پس، مطلبی که الآن مهم است دو مطلب است: یکی بررسی قانون اساسی، که همه قشرها باید بررسی کنند. و من توصیه می کنم که علمای اعلام بررسی کنند و نظر بدهند. بعد از این، تعیین اشخاصی که باید بعد از رأی، بعد از اینکه مردم آرای خودشان را گفتند و طرحهای خودشان را دادند، که باید تعیین بشود و مردم تعیین می خواهند بکنند برای بررسی کردن همه آرای این اشخاص، ملت ما بداند که باید این اشخاص، اشخاصی باشند که علاقه به اسلام داشته باشند. طرح ما این است. لکن ملت
کتابآزادی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 175 مختار است. طرح ما این است که برای اسلام باید اسلام شناس، کسی که اسلام را می داند چه است، کسی که مصالح اسلام را می داند چه است، کسی که علاقه به اسلام دارد، کسی که علاقه به قرآن مجید دارد، کسی که علاقه به کشور اسلامی دارد، یک همچو اشخاصی را تعیین کنند. و ما ان شاءالله تعالی باز هم راجع به اوصاف این اشخاص، راجع به اشخاصی که وصفشان چه باشد، باز هم خواهیم گفت و نوشت.
و خداوند همه ما را و همه شما را موفق کند که خدمت کنیم به این جامعه و خدمت کنیم به اسلام؛ و اسلام را به آنطوری که دلخواه اسلام است در خارج محقق کنیم.
و من از همه شما تشکر می کنم و از همه علمای بزرگ مشهد، آیت الله ، همه آیات عظام را که الآن در اینجا تشریف دارند، و همه علمای اعلام که اظهار تفقد می کنند به من و همه خطبا و همه اعاظم از فضلای مشهد مقدس، که در سنگر جلو هستند راجع به مسائل دینی، من از همه شما تشکر می کنم؛ و دعاگوی همه شما و خدمتگزار همه شما هستم.(266)
30 / 3 / 58
* * *
چگونگی تدوین قانون اساسی
الآن که طرح شده است قانون اساسی و به دسترس مردم گذاشته شده است، کسانی که صاحبنظرند، مسلمانهایی که صاحبنظرند، علمایی که صاحبنظرند، اسلام شناسهایی که می دانند اسلام چه هست، آنها بررسی کنند، نظر بدهند، بنویسند، در روزنامه ها منتشر کنند، نگذارند که دیگران مشغول بشوند به نوشتن، و سرنوشت ما را دیگران درست کنند.
کتابآزادی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 176 خود شماها، همه: اشخاصی که می توانند قانون را بفهمند و می توانند اسلام را بفهمند که این آیا فلان ماده اش منطبق با قوانین اسلام است یا نه؛ و آیا صلاح برای مملکت اسلامی چه است. الآن این چیزی که مهم است این معناست که همه شما با هم نظر کنید به قانون اساسی، و اهل نظرتان، حقوقدانهای مسْلم، روشنفکرهای متعهد به اسلام، مهندسین، روحانیین، همه اینها، الآن نظر بدهند راجع به قانون اساسی، نگذارند که دیگران نظر بدهند و بعد ببینند چه خواهد شد. حالا خودشان نظر بدهند. هر ماده ای از این مواد قانون اساسی را که روحانیون تشخیص دادند که این برخلاف اسلام است، سایر طبقات هم، آنهایی که می دانند که خلاف اسلام است، آنها هم نظر بدهند. و آنها که اطلاع از این معنا ندارند تبعیت کنند و بخواهند که باید این جور باشد.
و بعد از اینکه این مرحله را گذراندیم، یک مرحله دیگری است که آن بسیار مهم است. و آن این است که بعد از اینکه قانون اساسی به نظر همه رسید، یک ماه گذاشتند به آرای عمومی و همه نظر دادند، یک جمعیت که مثلاً هفتاد نفر، 75 نفری، در همه ایران، خود اهالی هر طرفی، هر ناحیه ای، وکیل تعیین کنند برای اینکه بررسی کنند در قانون اساسی و نظر بدهند؛ که بعد از این نظر دادن، آن وقت به آرای عمومی بگذارند. الآن آن چیزی که بسیار برای ما ضروری است این است که آن افرادی که باید در هر جا تعیین شوند این افراد چه افرادی باشند. ممکن است که در بین بعضی از این افراد یک اشخاص منحرفی باشند. و این اشخاص منحرف اسباب این بشوند که به انحراف کشیده بشوند. باید فکر کنند، دنباله کنند، بررسی کنند، یک اشخاصی که مؤمن به این
کتابآزادی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 177 نهضت هستند و همه مورد نظرشان است و می خواهند هم انجام بدهند.(267)
30 / 3 / 58
* * *
رأی به قانون اساسی
این امری است که اساس مملکت شماست. او این است که بروید و تمام اطراف خودتان را، تمام ملت را آشنا کنید به اینکه قانون اساسی را باید به آن رأی بدهید. و ملاحظه کنید، رأی بدهید. البته آزادید هر رأیی دلتان می خواهد بدهید، اما بیتفاوت نباشید نسبت به سرنوشت مملکت خودتان، نسبت به اسلام، نسبت به ملت. نسبت به کشور بیتفاوت نباشید.(268)
18 / 8 / 58
* * *
قانون اساسی و احزاب
اصل بیست و ششم از قانون اساسی موجود، این قانون اساسی ما، احزاب و جمعیتها و انجمنهای سیاسی و انجمنهای اسلامی، اقلیتهای مذهبی آزادند. و شرط این است که توطئه نکرده باشند برای اینکه مملکت ما را، ملیت ما را، جمهوری اسلامی ما را نقض کنند.(269)
8 / 9 / 58
* * *
رأی مردم به قانون اساسی
ولی مردم ایران بحمدالله در این قدم هم فاتح شدند. و رأی قریب صددرصد به این قانون اساسی دادند. در عین حال که بعد از اینکه مردم هم نمایندگانشان رفت و نمایندگان را تعیین
کتابآزادی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 178 کردند برای بررسی قانون اساسی، و همان نمایندگان مردم بودند که قانون اساسی را بررسی کردند و تصدیق کردند، و بعد هم به رفراندم گذاشته شد. و مردم قریب به اتفاق رأی دادند بر قانون اساسی. مع ذلک امریکا از پا ننشسته است و غائله ها بپا می کند.
و عجیب این است که اشخاصی که مدعی این هستند که روی اساس آزادی، روی اساس دمکراسی عمل می کنند، و هیچ دمکراسی بالاتر از این عملی که ما انجام دادیم که دو مرتبه به آرای عمومی قرار داده شده است نیست.(270)
16 / 9 / 58
* * *
تأمین آزادی در حدود قانون
و البته متوجه هستید که مطبوعات باید همیشه در خدمت اسلام عزیز و مردم و کشور باشند و آزادیها در حدود قوانین مقدس اسلام و قانون اساسی به بهترین وجه تأمین شود. امید است به یاری خدا و با همکاری کارمندان متعهد، این روزنامه را در راه تحقق بخشیدن به آرمانهای انقلاب اسلامی اداره نمایید.(271)
20 / 2 / 59
* * *
قانون اساسی برای همه
حقوق همه افراد، چه برادرهای اهل سنت و چه برادرهای اهل تشیع و چه آنهایی که اقلیت مذهبی رسمی دارند، حقوق آنها همه هم در قانون اساسی ملحوظ شده است و هم اسلام برای همه آنها حقوق قائل است و با عدل اسلامی رفتار می کند.(272)
24 / 1 / 60
کتابآزادی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 179 میزان رأی مردم
نمی شود از شما پذیرفت که ما قانون را قبول نداریم. غلط می کنی قانون را قبول نداری! قانون ترا قبول ندارد. نباید از مردم پذیرفت، از کسی پذیرفت، که ما شورای نگهبان را قبول نداریم. نمی توانی قبول نداشته باشی. مردم رأی دادند به اینها، مردم شانزده میلیون تقریبا یا یک قدری بیشتر رأی دادند به قانون اساسی. مردمی که به قانون اساسی رأی دادند منتظرند که قانون اساسی اجرا بشود؛ نه هر کس از هر جا صبح بلند می شود بگوید من شورای نگهبان را قبول ندارم، من قانون اساسی را قبول ندارم، من مجلس را قبول ندارم، من رئیس جمهور را قبول ندارم، من دولت را قبول ندارم. نه! همه باید مقید به این باشید که قانون را بپذیرید، ولو برخلاف رأی شما باشد. باید بپذیرید، برای اینکه میزان اکثریت است؛ و تشخیص شورای نگهبان که این مخالف قانون نیست و مخالف اسلام هم نیست، میزان است که همه ما باید بپذیریم. من هم ممکن است با بسیاری از چیزها، من که یک طلبه هستم، مخالف باشم. لکن وقتی قانون شد [تصویب] خوب، ما هم می پذیریم. بعد از اینکه یک چیزی قانونی شد دیگر نق زدن در آن، اگر بخواهد مردم را تحریک بکند، مفسد فی الارض است؛ و باید با او دادگاهها عمل مفسد فی الارض بکنند. و اگر نه، رأی می دهد آرام. با رأی آرام هیچ کس مخالف نیست. شما می گویید که نخیر، اینکه گفتند اینها اشتباه کردند؛ ولی ما در مقام عمل قبول داریم. رأیمان این است که این جوری نیست؛ اما در عمل ملتزم هستیم. این هیچ مانعی ندارد. البته مسائل اگر مسائل اسلامی باشد، اگر در رأی هم مخالف باشید، باید تو سرتان زد! اما اگر یک مسائل سیاسی هست، مسائل [دیگر ]هست، می گویید اینها اشتباه کرده اند، بسیار خوب، ممکن است یک میلیون جمعیت هم اشتباه بکنند؛
کتابآزادی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 180 این اشکال ندارد؛ اما در عین حالی که اعتقادتان این است که اینها اشتباه کرده اند، در عین حال باید بپذیرید. چاره ندارید. شما هم که وکیل شدید فرض کنید از تهران یا از جای دیگر، خوب، عده کثیری می گویند که این لیاقت نداشته است! این نباید، خوب نبود بشود، اما حالا که اکثریت شد، پذیرفته اند.(273)
6 / 3 / 60
* * *
کتابآزادی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 181