انتخاب معلم متدین
پس از این مرحله، تربیتهای خارجی از معلّمان و مربّیان ـ غیر پدر و مادر ـ است که آن را نیز در اول امر، پدر کفیل است، و صحت و فساد در این مرحله به ذمۀ پدر است. و البته انتخاب معلم متدیّن خوش عقیدۀ خوش اخلاق، و مدرسه و معلّم خانه مناسبِ دینیِ اخلاقیِ مهذّب، در تربیت ابتدایی طفل دخالت تامّ تمام دارد. چه بسا باشد که نقشه سعادت و شقاوت طفل در این مرحله، ریخته شود و تزریقات معلّمین، یا شفای امراض و یا سمّ قاتل است که عهده دار آن پدر است.(471)
* * *
معلمها و تربیت صحیح
ان شاءالله امیدواریم که با همت همۀ اقشار مملکت بتوانید شما این مملکتی را که عقب رانده شده است، و اینها رفتند و اینجا را خراب کرده رفتند، بتوانید که همه با هم دست به هم بدهید، با
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 274
وحدت کلمه، با وحدت، فعالیت، ایران را از سر بسازید. معلمها بچه های ما را تربیت کنند، یک تربیت صحیح، مهندسین ما کارهای نافع به جا بیاورند، و همین طور سایر اقشار.(472)
19 / 11 / 57
* * *
تربیت شیطانی نکنید
مواظب باشید که اعمالتان اعمال صالح باشد، قیامتان برای خدا باشد، اعمالتان برای خدا باشد. هر کدام بچه دارید تربیت کنید، تربیت الهی بکنید، تربیت شیطانی نکنید. هر کدام مدرسه می روید، چه به مدرسه که می روید تربیت الهی بشوید. هر کدام معلم مدرسه هستید، تربیت کنید بچه ها را به تربیت الهی؛ تربیتهای شیطانی را از آن دست بردارید.(473)
19 / 11 / 57
* * *
تربیت بچه ها برای آینده
... شما، متصدیان مدرسۀ «علوی»، از قراری که تا حالا به من گفته اند ـ من خودم کاری به کار این امور ندارم لکن از قراری که من شنیدم ـ بسیار خوب عمل کردید. بچه های ما را خوب تربیت کردید. فقط یک نکته بوده است که اشکال داشتم، و آن نکته را از این به بعد شما مورد نظرتان باشد؛ و آن اینکه بچه های ما در هر زمانی موافق آن زمان باید تربیت بشوند.
در روایات هم هست که بچه هاتان را تربیت کنید به غیر آن طوری که خودتان هستید، برای زمان آتیه. برای اینکه اینها در زمان آتیه باید دست به کار مملکت و کشور بشوند. شما بچه ها را از سیاست، از اینطور چیزها دور نگه ندارید. دور نگه داشتن
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 275
بچه ها از سیاست اساس این می شود که وقتی وارد در اجتماع شدند، مثل یک آدم کوری وارد اجتماع بشوند. خود اشخاصی که می خواهند بعد در این مملکت در این کشور زندگی بکنند و مقدرات این مملکت دستشان باشد، آنها باید آگاه باشند از همۀ خدعه هایی که کرده اند، از همۀ کارهایی که استعمار کرده، از همۀ عقب نگهداریهایی که به دست اینها واقع شده، اینها باید به دست شما و به تعلیم شما به آنها گفته بشود. آنها را وارد کنید در مسائل روز. آنها مطلع باشند از مسائل روز. اگر خدای نخواسته در این [مورد ]قصور بشود یکوقت می بینید که چهره های منحرف که وارد در مسائل روز هستند غلبه می کنند بر چهرۀ حق که وارد به مسائل روز نیست. تربیت و تعلیم همه جانبه باید باشد؛ یعنی آن مقداری که کشور احتیاج به آن دارد، انسان احتیاج به آن دارد، خود شخص احتیاج به آن دارد، باید تعلیم و تربیت در آنجا به همۀ ابعاد باشد.(474)
30 / 11 / 57
* * *
نبودن خیانت در تربیت اسلامی
آنهایی که معلم هستند، در دانشگاهها استاد هستند [نیروی انسانی درست شود]. در دبیرستانها، در دبستانها، از همان اول که بچه ها تحویلشان داده می شود باید مسئول تربیت آنها باشند، مشغول این باشند که اینها را تربیت کنند، یک تربیت صحیح اسلامی؛ که در تربیت صحیح اسلامی همه [خصوصیات ]است. یعنی یک مُسلم اگر همان طوری که اسلام می خواهد بزرگ بشود، این ممکن نیست که به مملکت خودش خیانت بکند؛ ممکن نیست که به برادر خودش، به همسایۀ خودش، به همشهری
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 276
خودش، به یک آدم غریبه خیانت بکند. اصلاً خیانت منتفی می شود. ما باید کوشش کنیم که افراد صالح درست بکنیم.(475)
15 / 1 / 58
* * *
تقویت اعتماد به نفس در جوانها
جوانها را با اعتماد به نفس، با استقلال نفسانی بار بیاورید. معلمها! جوانها را مستقل، آزاد بار بیاورید؛ مُعتمِد به نفسشان کنید.(476)
29 / 1 / 58
* * *
حافظان استقلال
معلمان خیلی مقام بزرگ دارند و خیلی مسئولیت بزرگ. اگر معلمان ما کوتاهی کنند در تعلیم، مسئول هستند. معلمین هستند که می توانند مملکت را حفظ کنند ـ استقلال مملکت را.(477)
7 / 2 / 58
* * *
معلم، بیدار شو
جوانهای ما، آنهایی که مقدرات مملکت به دست آنها خواهد بود، زیر دست معلمین باید تربیت بشوند؛ اگر تربیت صالح شدند مملکت صالح به دست ما می افتد و اگر ـ خدای نخواسته ـ تربیتهای غیرالهی شد مملکت از دست می رود. معلم! بیدار شو!(478)
7 / 2 / 58
* * *
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 277
تربیت نونهالان مهذّب
بانوان هم باید معلم باشند برای فرزندان خود، در دامن خود مثل استادان، مثل معلمان تربیت کنند. پدران باید معلم باشند از برای فرزندان خود. خانوادۀ شما باید مدرسه باشد، تعلیم احکام اسلام، تهذیب اخلاق نونهالان. شما باید نونهالانِ مهذب تحویل معلمان بدهید و معلمان باید آنها را بیشتر تهذیب کنند.(479)
7 / 2 / 58
* * *
همه افراد معلم یا متعلّم
تمام ملت باید معلم باشند، معلم فرزندان خود. اسلام تمام افرادش معلم باید باشند، و تمام افرادش متعلم.(480)
7 / 2 / 58
* * *
نقش معلمین در پیشرفت و عقب ماندگی
مسئول تمام مقدراتی که برای یک کشوری پیش می آید، مسئول تمام انسانهایی که باید انسان بشوند، مسئول تمام جوانهایی که زیردست آنها باید تربیت بشوند. تربیت باید بشود انسان در مکتب فرهنگیان، معلم؛ و مقدرات هر مملکتی به دست همینهاست که از فرهنگ بیرون می آیند؛ و پیشرفت هر کشوری و عقب ماندگی هر کشوری باز به دست معلمین است. معلم است که با ساختن خود، افراد را، کشور را پیش می برد؛ و معلم است که اگر خدای نخواسته در پیش او انحراف حاصل بشود، کشور را خراب می کند. معلم است که انسانها را یا مهذب بار می آورد، متعهد بار می آورد، و یا انگل بار می آورد و وابسته. همه از مدرسه ها بلند می شود. همۀ سعادتها و همۀ شقاوتها انگیزه اش از مدرسه هاست، و کلیدش دست معلمین است.
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 278
باید معلمین توجه داشته باشند اولاً، به شغل شریف خودشان که شغل انبیاست، و ثانیاً به مسئولیت خودشان که همان مسئولیت انبیاست. انبیا مسئولند؛ لکن درست آنها عمل می کنند؛ از مسئولیت درست بیرون می آیند، از امتحان درست بیرون می آیند. آنها مامور به تربیت هستند، و تربیت می کنند. و آنقدری که از عهده شان برآمد عمل کردند. شما هم همان مسئولیت را دارید، و همان شرافت را.
کاَنَّه فرهنگ سایه ای است از نبوت؛ و فرهنگیها سایه ای هستند از نبی. این سایه باید عمل کند به آنطوری که ذی ظل عمل کرد. اینکه می گویم «سایه»، برای این است که سایه از خودش هیچ نباید داشته باشد؛ همان طوری که یک سایه ای وقتی که می افتد روی زمین از یک شخص، حرکت، حرکت شخص است، و سایه به حرکت شخص حرکت می کند.(481)
1 / 3 / 58
* * *
مسئولیت در برابر خدا
شما هم، فرهنگیها هم، ظل انبیا باید باشید.
و همۀ کسانی که شغل انبیا را دارند، که فرهنگیها هم همان شغل را دارند. مسئولیت زیاد است برای فرهنگیها، چنانچه برای علمای دین زیاد است. یعنی یک مسئولیت است برای همه. همه یکجور مسئولیت در مقابل خدا دارند. شما مسئولید که آنهایی که در کلاسهای شما هستند و تحت تربیت شما هستند، مسئولید که آنها را انسان کنید.(482)
1 / 3 / 58
* * *
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 279
کلید سعادت و شقاوت به دست فرهنگیها
پس شغل ماها همه مان، شغل من و شغل شما، هر دو شغلی است که از انبیا به ما رسیده است. اگر ما به این شغل که داریم خیانت کنیم به انبیا خیانت کرده ایم، به خدای تبارک و تعالی خیانت کرده ایم؛ و خیانتمان این است که جوانهایی که پیش ما باید تربیت بشوند یک تربیت منحرفی بشوند. جوانها را مستقیم بار بیاورید؛ آدم بار بیاورید. اگر علاقه دارید به اینکه کشور شما، دین شما محفوظ بماند، این محفوظیت کلیدش دست شماست. کلید سعادت و شقاوت یک ملت دست فرهنگی است. فرهنگی اگر خوب باشد، مملکت خوب می شود؛ معلم اگر خوب باشد، مملکت خوب می شود؛ معلم اگر منحرف باشد، مملکت خراب می شود. پس شمایید که می توانید یک مملکتی را به پیش برانید؛ هم معنویاتش را و هم مادیاتش را. و شمایید که می توانید یک مملکتی را خدای نخواسته به عقب برانید؛ هم معنویتش را و هم مادیتش را. پس شغل شریف، مسئولیت زیاد. این شغل شریفی که الآن به عهدۀ شما آمده است، و ما هم با شما هستیم ـ تبع شما ان شاءالله ـ این شغل شریف را، این امانتی است که خدا به شما داده. به این امانت خیانت نکنید، و نکنیم ان شاءالله .(483)
1 / 3 / 58
* * *
حفظ دین و دنیا با تربیت صحیح
برنامۀ طویل المدت برای شما جوانها، برای شما خانمها، برای همه، این است که اگر شماها یک انسان مذهبی باشید مقاصد اسلامی را پیش می برید. اگر این خانمها بچه های مهذب بار بیاورند، بچه های اسلامی بار بیاورند، شما هم دینتان و هم دنیاتان محفوظ است. اگر خدای نخواسته در دامن اینها بچۀ غیر مهذب،
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 280
بچۀ غیر اسلامی پیدا بشود، و در کفالت شما جوانها بچه های غیر اسلامی، بچه های غیر مهذب پیدا بشوند، و در دبستانهای ما که بچه هامان می روند مهذب و مودب به آداب اسلامی نباشند، در دبیرستانهای ما که جوانهای ما می روند تهذیب در کار نباشد، ادب اسلامی در کار نباشد و در دانشگاه اسلامی نباشد و از علوم اسلام و از احکام اسلام خبری نباشد، رو به زوالیم. یعنی هم اسلام به باد می رود و هم کشور.(484)
2 / 3 / 58
* * *
مصونیت از شیاطین
اگر دانشگاهها درست نشود و مدرسه های ما هم درست نشود، امید اینکه یک جمهوری اسلامی ما پیدا بکنیم نداریم. اگر این دو قشر تربیت شدند به طوری که اسلام می خواهد، تربیت انسانی شدند، هم مملکت ما مصون می شود از تصرف شیاطین و روی چرخ خودش گردش می کند بدون وابستگی به خارج و بدون خیانتهای داخلی؛ و هم ترقیّات حاصل می شود برای شما.(485)
17 / 4 / 58
* * *
اولین معلّم
نقش معلم در جامعه، نقش انبیاست. انبیا هم معلم بشر هستند. نقش بسیار حساس و مهمی است؛ و مسئولیت بسیار زیاد دارد. نقش مهمی است که همان نقش تربیت است که «اخراج مِنَ الظلمات الی النور» آنهایی که الله ُ وَلیُّ الَّذیِنَ آمَنُوا یُخرِجُهُم مِنَ الظُّلُماتِ الَی النُّورِهمین سِمَت معلمی است. خدای تبارک و تعالی این سِمَت را به خودش نسبت می دهد که خدای تبارک و تعالی
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 281
ولیّ مومنین است؛ و آنها را از ظلمات اخراج می کند به سوی نور. و معلم اول خدای تبارک و تعالی است که اخراج می کند مردم را از ظلمات به وسیلۀ انبیا و به وسیلۀ وحی مردم را دعوت می کند به نورانیت؛ دعوت می کند به کمال؛ دعوت می کند به عشق، دعوت می کند به محبت؛ دعوت می کند به مراتب کمالی که از برای انسان است. دنبال او انبیا هستند که همان مکتب الهی را نشر می دهند، و آنها هم شغلشان تعلیم است؛ معلمند، معلم بشرند. آنها هم شغلشان این است که مردم را تربیت کنند و انسان را تربیت کنند که از مقام حیوانیت بالا برود و به مقام انسانیت برسد.(486)
27 / 5 / 58
* * *
وظیفۀ معلمان بعد از انقلاب
آنچه که بعد از انقلاب بر شما معلمین و بر همۀ قشرهایی که سمت تعلیم و تربیت را دارند وظیفه است، و لازم اینکه این مغزهایی که در طول پنجاه و چند سال حکومت جائرانه و سلطۀ اجانب باید بگوییم غربزده شدند نجات بدهید.(487)
4 / 8 / 58
* * *
لزوم تربیت اخلاقی
همۀ دانشگاهها، همۀ مراکز تربیت، همۀ مدارس قدیمی باید در آن اشخاصی باشند که آن اشخاصی که در آنجا هستند تربیت بکنند، تربیت اخلاقی بکنند. علمای اخلاق لازم است، هم در دانشگاه و هم در مدارس و هم در همه جا.(488)
10 / 4 / 59
* * *
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 282
تربیت و تزکیه در مدرسه و دانشگاه
شما که برای تربیت معلم قیام کردید، و هر کس که برای تربیت معلم قیام کرده است باید بداند که اولاً شغل، شغلی الهی است. خدای تبارک و تعالی مربّی معلّمین است که انبیا باشند. اولاً شغل، شغلی الهی است و ثانیاً تربیت و تزکیه، مقدّم بر تعلیم است. مدرسه های ما، دانشسراهای ما، دانشگاههای ما و همۀ مدارس علوم ـ چه علوم اسلامی یا غیر اسلامی باشد ـ اینها اگر در آنها تربیت باشد، تزکیه باشد، آنها می توانند خدمتها بکنند و برای بشر سعادت را به هدیه بیاورند. و همۀ سعادتهای بشر از علم و ایمان و تزکیه است.(489)
18 / 10 / 59
* * *
دعوت به ارزشها
اگر چنانچه معلّم، یک معلّمی باشد که دعوت به نور بکند، دعوت به صلاح بکند، دعوت به اسلام بکند، دعوت به اخلاق صالحه بکند، دعوت به ارزشهای انسانی بکند، آن ارزشهایی که عندالله ارزش است، اگر معلّم این کار را بکند، همان طوری که انبیا مردم را از ظلمات به نور می کشانند، این معلّم هم این بچه ها را از ظلمات به نور وارد می کند. و همین شغلی است که شغل انبیاست.(490)
18 / 10 / 59
* * *
انسان، امانت معلم
معلم امانتداری است غیر همۀ امانت[دار ]انسان امانت اوست. امانتهای دیگر را اگر کسی خیانت به آن بکند خلاف کرده است؛ یک قالی را که به آن امانت داده بودند از بین برده است، در
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 283 جامعه یک چیزی درست نمی شود؛ یک شخصی ضرری کرده است، و این هم باید ضرر او را جبران کند. اما امانت اگر انسان شد، اگر یک طفلِ قابل تربیت شد، اگر خدای نخواسته این امانت به آن خیانت شد، یک وقت می بینید خیانت به یک ملت است، خیانت به یک جامعه است، خیانت به اسلام است. بنابراین، این شغل در عین حالی که بسیار شریف است و بسیار ارزنده است، از باب اینکه همان شغل انبیاست که برای انسان سازی آمده بودند، مسئولیت بسیار بزرگ است، چنانچه مسئولیت انبیا هم بسیار بزرگ بود.
باید خیلی شما توجه کنید به اینکه یک فرد عادی نیستید. اگر فرض کنید در یک اداره ای یک نفر آدم یک خلاف کرد، در یک وزارتخانه یک نفر آدم یک خلاف کرد، آن خلافی که در یک وزارتخانه می شود یا یک اداره می شود با این خلافی که در جاهایی که تربیت و تعلیم باید واقع بشود و در آموزش و پرورش می شود، بسیار فرق دارد. آن طور نیست که در یک وزارتخانه اگر یک کسی خلاف کرد، خلافش همچو باشد که یک کشور را به هم بزند؛ مگر نادراً یک همچو اتفاقی بیفتد. اما چنانچه در آموزش و پرورش یک بچه ای فاسد از کار درآمد، یک بچه ای با اخلاق شیطانی تربیت شد، با اخلاق استکباری تربیت شد، این بچه با اخلاق شیطانی، با اخلاق استکباری، امکان این را دارد که یک کشور را تباه کند، و یک انسانهای زیاد را تباه کند. و [در ]تمامش، شما که مشغول این شغل عظیم هستید، در تمام آنها، هم در خوبیهایشان و هم در بدیهایشان، شریک هستید. گاهی شریک جُرمید؛ و گاهی شریک یک نورانیتی که شما ایجاد کردید. باید خیلی توجه شما داشته باشید که شماها یک مردم عادی نیستید.
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 284
شماها معلّم نسلی هستید که در آتیه همۀ مُقدّرات کشور به آن نسل سپرده می شود. شما امانتدار یک همچو نسلی هستید. تربیت شما وتعلیم شما باید همراه هم باشد. فقط این وظیفه نیست برای معلّم علوم دینی. این وظیفه است برای تمام معلمین در هر رشته که هستند و تمام اساتید دانشگاه در هر رشته ای هستند.
همان طوری که معلم علوم دینی فقط اگر بخواهد علوم دینی را یاد بدهد و توجه به اخلاق دینی نداشته باشد، توجه به سازندگی این طفل یا این جوان نداشته باشد، ممکن است غائله بار بیاورد و کشور را به تباهی بکشد، معلّم غیر علوم دینی هم همین طور است. در هر رشته ای که تعلیم واقع می شود، چنانچه در آن رشته خدای نخواسته انحراف ایجاد بشود، معلّمینی یا اساتیدی باشند که انحراف ایجاد بکنند، هم خودشان شریک اند در این جرمهایی که از آنها صادر می شود؛ و هم کشورشان به تباهی کشیده می شود به حسب امکان. همچو نیست که وظیفۀ شما آقایان که معلم دینی هستید این باشد که تعلیم کنید. شما باید این عدّه ای که در دست شماست تعلیم کنید، و اهمیت تربیت را از تعلیم بیشتر بدانید.(491)
18 / 10 / 59
* * *
شکوفایی نورانیت کودکان
خیلی باید چشمها را باز کنید. شغلی که انتخاب کردید بسیار شغل عالی است؛ لکن به مسئولیتش هم باید توجه بکنید. تربیت کنید، مهم تربیت است. علم تنها فایده ندارد، علم تنها مُضر است. گاهی این باران که رحمت الهی است وقتی که به گُل ها می خورد بوی عطر بلند می شود؛ وقتی که به جاهای کثیف می خورد بوی کثافت بلند می شود. علم هم همین طور است. اگر در یک قلب
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 285
تربیت شده علم وارد بشود، عطرش عالَم را می گیرد. و اگر در یک قلب تربیت نشده یا فاسد بریزد این علم و وارد بشود، این فاسد می کند عالم را اذا فَسَدَ العَالِم فَسَدَ العالَم اگر صالح بشود، صالح می کند. یک شعاعهای زیادی دارد که به صلح و به اصلاح و به خوبی می رساند مردم را. و شما متصدی یک همچو امری هستید. شماها متصدی هستید که این عالم را به نور برسانید از ظلمات. این بچه هایی که نورانی هستند آن نورانیت آنها را شکوفا کنید. شما متصدی یک امر بزرگ هستید، آنها را تربیت اسلامی و صحیح بکنید تا ـ ان شاءالله ـ کشور شما سعادت خودش را پیدا بکند.(492)
10 / 11 / 59
* * *
لازمه عملی کردن اسلام
آن چیزی که مهم است برای شما که انجمن اسلامی تشکیل می دهید و خصوصاً، برای شما حاضرین که انجمنهای اسلامی دبیرستانها را متکفل هستید و دوستان شما متکفل هستند، این یک امر بسیار مهمی است که شما عهده دار شدید باید شما از خودتان شروع کنید و خودتان را به اخلاق اسلامی آرایش بدهید و از اخلاقی که بر خلاف اسلام است تحرز کنید؛ برای اینکه شما می خواهید در دبیرستانهایی که هستید اسلام را در آنجا پیاده کنید، نمی خواهید که فقط یک اسمی باشد که دیگران چون انجمن دارند پس ما هم انجمن داشته باشیم. شما می خواهید که اسلام را در دبیرستانها که بسیار اهمیت دارد، پیاده کنید و این تابع این است که خود شما هم عقاید اسلامیتان صحیح باشد و هم اخلاق اسلامی داشته باشید.(493)
* * *10 / 11 / 59
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 286
تعهد بزرگ
هر کسی از خودش باید شروع کند و عقاید و اخلاق و اعمالش را با اسلام تطبیق بدهد و بعد از اینکه خودش را اصلاح کرد، آن وقت دنبال این باشد که دیگران را اصلاح کند، خصوصاً، شما که در دبیرستانها هستید و همۀ آنهایی که سرو کارشان با بچه ها، نوباوگان، جوانان هست، این یک عهدۀ بزرگی است برای شما که در آنجاها هستید و می خواهید که دبیرستان را با هر چه در دبیرستان هست به صورت اسلامی در بیاورید. و این یک تعهد بزرگی است. آنهایی که در آنجا هستند، در دبیرستانها هستند، در دبستانها هستند، بعد هم در دانشگاهها وارد می شوند، اینهایی هستند که آتیۀ یک کشور در دست آنهاست و اگر آنها به طور تعهد اسلامی، اخلاق اسلامی، تربیت شدند و به جامعه تحویل داده آنها می توانند یک کشور را اصلاح کنند و از استقلال کشور دفاع کنند.(494)
11 / 1 / 60
* * *
خودسازی برای آینده
به همه معلمین و بچه ها سلام مرا برسانید. و همین طور سر کلاسها به آنها بگویید که خودتان را برای آینده، خوب درست کنید.(495)
28 / 12 / 63
* * *
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 287