شکل
نگاه امام خمینی (س) به اشکال منطقی
امام خمینی (س) ضمن بیان اقسام قیاس(۱) به اشکال منطقی توجه داشته و در آثار خویش در موارد پرشماری از اشکال منطقی استفاده کرده است؛(۲) از جمله:
۱- اثبات جسم: امام خمینی (س) در اثبات جسم و ترکیب آن از هیولی و صورت از قیاس شکل دوم بهره برده، معتقد است جسم من حیث ذاته بالفعل است و هر چیزی که این گونه باشد، بالقوه نخواهد بود؛ پس هیچ جسمی، موجود بالقوه نیست؛ سپس ایشان این نتیجه را کبرای قیاس شکل دوم قرار داده، معتقد است هیولی بالقوه است و هیچ جسمی موجود بالقوه نیست، نتیجه اینکه هیچ هیولایی، جسم موجود نیست و این نتیجه به مطلوب عکس می شود و آن اینکه هیچ جسم موجودی هیولی نیست.(۳)
۲- توحید: امام خمینی (س) در بیان توحید حق تعالی، نخست با استدلال در قالب قیاس شکل اول، بساطت ذات باری تعالی را اثبات می کند، سپس در اثبات کبرای این قیاس؛ یعنی «بسیط الحقیقه کل الاشیاء و لیس بشیء منها» قیاس استثنایی ترتیب می دهد؛ به این شکل اگر بسیط الحقیقه کل الاشیاء نباشد، باید مرکب باشد و این خلاف فرض است؛ زیرا در توحید ثابت شد بسیط الحقیقه؛ یعنی واجب تعالی از انواع و اقسام مرکب مبرا است؛(۴) پس حق تعالی از همه جهات واحد بسیط است و وحدت او وحدت حقه حقیقیه است.(۵)
۳- تجرد نفس: این برهان به شکل قیاس استثنایی است و مرکب از متصله ای است که ترکیب یافته از حملیه ای که «مقدم» می باشد و منفصله حقیقیه ای که «تالی» می باشد؛ به این بیان که اگر قوه عاقله در جسم منطبع باشد، یا نسبت به جسم دائم التعقل است یا پیوسته غیرمتعقل است و تالی به دو قسمش باطل است؛ یعنی چون نقیض تالی بالوجدان ثابت است، تالی باطل بوده، مقدم نیز باطل است؛ پس ثابت می شود قوه عاقله (نفس) حال بر جسم و جسمانی نیست.(۶)
(۱) خمینی، روح الله، انوار الهدایه، ج۱، ص۳۴۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵ قیاس استثنایی؛ خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۲۷۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵ قیاس استثنایی؛ خمینی، روح الله، تنقیح الاصول، ج۲، ص۱۰۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۸. قیاس المساواة
(۲) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۱۲۷، ۱۵۶ و ۴۵۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. شکل اول، هر جسمی، شکل دوم
(۳) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۴۵۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. با نظم قیاسی
(۴) خمینی، روح الله، شرح دعاء السحر، ص۲۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۶ بسیط الحقیقة؛ خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۶۰۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸ بسیط محض؛ خمینی، روح الله، مصباح الهدایه، ص۳۶-۳۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۶ فوق البساطة؛ خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۲، ص۱۰۴-۱۰۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. مرحوم حاجی
(۵) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۳۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. حقه حقیقیه
(۶) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۲۱-۲۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵ این برهان به شکل؛ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی (س)، ج۹، ص۵۷۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۴۰۰.
.
انتهای پیام /*