حداد (ترک زینت در عده وفات) از دیدگاه امام خمینی (س)

حِداد، از احکام خاص زنان به معنای خودداری از کاربرد هرگونه زینت در مدت عِدّه وفات همسر است. از این عنوان در باب طلاق سخن گفته اند.

حداد (ترک زینت در عده وفات)

حداد (ترک زینت در عده وفات) از دیدگاه امام خمینی (س)

تعریف حداد

حداد عبارت است از ترک آنچه زینت به شمار می رود و زنان به طور معمول در مجالس جشن و عروسی، خود را بدان می آرایند، البته زینت از عناوین اعتباری و نسبی است و بر حسب اشخاص، زمانها و مناطق متفاوت است. (۱)

احکام حداد

حداد بر زن شوهر مرده در ایّام عدّه وفات واجب است .(۲) لیکن نظافت کردن بدن با مسواک زدن، حمام کردن، شانه زدن، ناخن گرفتن و سکونت در خانۀ مجلّل و مانند آن جایز است.(۳)

در حکم یاد شده فرقی بین زوجۀ مسلمان و ذمّی (۴) - که با مرد مسلمان ازدواج کرده-، بالغ و نابالغ، و زوجه به عقد دائم و موقّت نیست. امام خمینی بعد از بیان عدم فرق بین نکاح موقت و دائم در وجوب حداد، اضافه می نمایند: البته عدم وجوب حداد بر زنی که مدت عقد او کوتاه هست مانند یک روز و دو روز بعید نیست. (۵)

برخی، حداد را بر نابالغ واجب ندانسته اند. البته وجوب حداد بر زن نابالغ و زن مجنون که اشهر قولین است، به معنای این است که بر ولیّ آن ها واجب است، پس ولیّ باید آن ها را مادامی که در عدّه هستند از تزیین دور کند و بازدارد؛ و در وجوب آن بر این دو تأمل است گرچه احوط (وجوبی) است. (۶)

بنابر قول مشهور، حداد واجب تعبّدی است، نه شرطی؛ بنابر این، اخلال به آن موجب بطلان عدّه نخواهد بود.(۷)

فقها مراد از کاربرد زینت را در حکم حِداد، مواردی مانند پوشیدن لباسهای رنگارنگ و استفاده کردن از طلا و جواهر و آرایه های بدن، مانند خضاب و سرمه و عطر ، دانسته اند. (۸)

مصادیق زینت

مصادیق زینت بر حسب زمان و مکان و افراد متفاوت است و در هر جامعه ای باید عرف رایج آن را درنظر گرفت (۹)

امام خمینی (س) تزیین منزل را از مصادیق زینت ممنوع در حداد ندانسته اند (۱۰)

انتهای حداد

انتهای زمان حداد، پایان عدّه وفات است، (۱۱) که از زمان مرگ شوهر و در صورت غایب بودن او، از هنگام خبردار شدن زن آغاز می شود و بعید نیست که این حکم یعنی شروع عده وفات از زمان مطلع شدن زن از مرگ شوهر، به صورت غایب بودن شوهر اختصاص نداشته باشد، بلکه صورت حضور او را هم اگر به علتی فوت وی بر زن مخفی مانده باشد شامل شود، پس چه شوهر غایب باشد و چه حاضر، زن از وقتی که به او خبر فوت شوهر می رسد، عده می گیرد. (۱۲)

به نظر فقهای امامی طولانی ترین مدت از هنگام فوت و به قول دیگر: از وقتی که زن از مرگ شوهرش خبردار می شود (۱۳)

مصادیق حکم حداد

برخی فقهای امامی حکم حداد را شامل عقد موقت نیز می دانند و برخی نیز در صورتی شامل عقد موقت می دانند که مدت عقد کوتاه نباشد مثل یک روز و دو روز (۱۴)

حداد زوجِ مفقودالاثر

در مورد زوجِ مفقودالاثر، که همسرش از حیات یا مرگ او آگاه نیست، پس از درخواست زن و صدور حکم طلاق قضایی از سوی حاکم شرع، زوجه باید از تاریخ طلاق، عدّه وفات نگاه دارد، اگرچه به اندازه عدّه وفات هست. به همین جهت احکام عده طلاق بر آن مترتب است؛ و طلاق، رجعی است لذا زن در ایام عدّه مذکور مستحق نفقه است.؛ و اگر زن در این عده فوت کند و مرد درواقع زنده باشد از زن ارث می برد؛ و اگر معلوم شود که مرد در ایام عدّه، قبل از زن فوت کرده است زن از او ارث می برد؛ و بعد از طلاق مزبور بر زن حداد نیست. (۱۵)

حکم تکلیفی

گفتنی است حداد، شرطِ صحتِ عدّه نگهداشتن نیست، بلکه حکم تکلیفی مستقلی هم زمان با عدّه است؛ از این رو، چنانچه زن به سبب فراموشی یا ندانستن حکم یا حتی از عمد، در تمام یا بخشی از زمان عدّه ، حداد را ترک کند، هر چند ممکن است گناه کرده باشد، جبران کردن حداد یا تکرار نگاه داشتن عدّه بر او واجب نیست.(۱۶)

(۱) موسوعة الإمام الخمینی، ج ۲۳، تحریرالوسیلة، ج ۲، ص: ۳۶۴، القول فی عدة الوفاة، مسالة ۴.

(۲) موسوعة الإمام الخمینی، ج ۲۳، تحریرالوسیلة، ج ۲، ص: ۳۶۴، القول فی عدة الوفاة، مسالة ۴.

(۳) موسوعة الإمام الخمینی، ج ۲۳، تحریرالوسیلة، ج ۲، ص: ۳۶۴، القول فی عدة الوفاة، مسالة ۴.

(۴) موسوعة الإمام الخمینی، ج ۲۳، تحریرالوسیلة، ج ۲، ص: ۳۶۴، القول فی عدة الوفاة، مسالة ۶.

(۵) موسوعة الإمام الخمینی، ج ۲۳، تحریرالوسیلة، ج ۲، ص: ۳۶۴، القول فی عدة الوفاة، مسالة ۶.

(۶) موسوعة الإمام الخمینی، ج ۲۳، تحریرالوسیلة، ج ۲، ص: ۳۶۴، القول فی عدة الوفاة، مسالة ۵.

(۷) موسوعة الإمام الخمینی، ج ۲۳، تحریرالوسیلة، ج ۲، ص: ۳۶۴، القول فی عدة الوفاة، مسالة ۴.

(۸) موسوعة الإمام الخمینی، ج ۲۳، تحریرالوسیلة، ج ۲، ص: ۳۶۴، القول فی عدة الوفاة، مسالة ۴.

(۹) موسوعة الإمام الخمینی، ج ۲۳، تحریرالوسیلة، ج ۲، ص: ۳۶۴، القول فی عدة الوفاة، مسالة ۴.

(۱۰) موسوعة الإمام الخمینی، ج ۲۳، تحریرالوسیلة، ج ۲، ص: ۳۶۴، القول فی عدة الوفاة، مسالة ۴.

(۱۱) موسوعة الإمام الخمینی، ج ۲۳، تحریرالوسیلة، ج ۲، ص: ۳۶۴، القول فی عدة الوفاة، مسالة ۴.

(۱۲) موسوعة الإمام الخمینی، ج ۲۳، تحریرالوسیلة، ج ۲، ص: ۳۶۵، القول فی عدة الوفاة، مسالة ۸.