حضرت امام خمینی(س) به تبعیت از مشی و روش امام المتقین حضرت علی(علیه السلام) برای عمل دقیق به قوانین اسلام اهمیت خاص قائل می شد و خود اولین کسی بود که عامل به قانون بود.
توجه به اینکه در طول تاریخ کسانی بوده اند که جامع علوم معقول و منقول بوده اند، کمتر کسی همانند امام محدودۀ هر علم را حفظ نموده است، در وادی عرفان با استفاده از زبان عرفان به شرح و بسط مطالب پرداخته و در محدودۀ فقه و اصول با روش فقهی و اصولی به توضیح آن همت گماشته و در حدیث و شرح آن با زبان ویژۀ آن قلم فرسایی کرده است، بدون آنکه محدودۀ این علوم را با هم درآمیزد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به شاخصه های عرفان امام خمینی(س) اشاره کرد و گفت: عرفان امام(س) تلازم میان شریعت، طریقت و حقیقت بود که دستیابی به آن جز با عمل به شریعت امکان پذیر نیست؛ عرفانی که تسلیم محض آموزه های دینی است و تا آخرین لحظه با شریعت همراه است.
داستان کربلا عملاً اثبات کرد که این امور از قبیل حکم هستند نه حق که قابل نقل و اسقاط باشند. من می خواهم پست زندگی کنم! نه، شما نمی توانید و حق ندارید. همان طور که انسان نمی تواند انتحار کند، نمی تواند تن به ذلت دهد و در آن روایت معروف که غالب مقتل نویسها نوشته اند، حضرت فرمود: هیهات منّا الذّلّه یابی الله لنا ذلک و رسوله و المومنون... هیهات که ما به زیر بار ذلت برویم، خدا و رسول او و مومنان از اینکه ما به زندگی ذلت بار تن در دهیم ابا دارند.
بزرگترین مشخصهٔ عرفان متعالی امام این است که آیینهٔ عرفان حسینی است. به نظر ما کشف این نکته کلید راز شناسایی شخصیت و نظام ارزشی رزمندگان و شهیدان انقلاب اسلامی و هنر و ادبیات مقاومت است. باید دانست که امام راحل براساس تاثیر و تاثر میان محب و محبوب، روح و شور عرفان حسینی را به نسل انقلاب دمیده است.
«نهضت حسینی و عزت حسینی» عنوانی است برای بیان جلوه ای از چگونه های تربیتی بزرگترین حماسه بشری و برترین نهضت انسانی.
ما مفتخریم که ادعیه حیاتبخش که او را «قرآن صاعد می خوانند از ائمه معصومین ما است. ما به «مناجات شعبانیه» امامان و «دعای عرفات» حسین بن علی- علیهما السلام- و «صحیفه سجادیه» این زبور آل محمد و «صحیفه فاطمیه» که کتاب الهام شده از جانب خداوند تعالی به زهرای مرضیه است [و] از ما است. [مفتخریم]
تا زمانی که حکومت وارد این گونه تیراندازی های مستقیم نشده بود و دست به خونریزی نزده بود؛ موج حرکت در مردم ضعیف تر بود. این اتفاق ها موج حرکت را در مردم تشدید کرد. به طور طبیعی، وقتی مردم می بینند که تعداد زیادی در چنین مواجهه ای کشته می شوند، تعدادی زن در جلوی جمعیت به رگبار بسته می شوند و احیاناً سربازی به علت تیزاندازی نکردن به مردم، از پشت مورد اصابت گلوله قرار می گیرد؛ موج موجود در جامعه تقویت می شود.
وقتی که ایشان ظهور کنند، تمام بشر را از انحطاط بیرون می آورد، تمام کجی ها را راست می کند... ایشان مأمورند برای اینکه تمام این کجیها را مستقیم کنند و تمام این انحرافات را برگردانند به اعتدال که واقعاً صدق بکند یَمْلَأُ الأَرْضَ عَدْلًا بَعْدَ ما مُلِئَتْ جَوْراً. از این جهت، این عید، عید تمام بشر است.
در سخنان امام خمینی (س) می توان لزوم توجه به کسب و کار های کوچک را یافت. چنانکه او تأکید می کند: «توجه دولت به صنایع بزرگ باعث نشود که صنایع کوچک هم از بین برود»
علی(ع) پشتوانه اسلام و سنت رسول الله(ص) بود و تولد امام علی (ع) روزی است که قرآن کریم و سنت رسول الله (ص) مفسر پیدا کرد. در جای دیگر می فرمایند: اگر قرآن نبود، باب معرفت الله الی الابد بسته بود؛ «معرفت الله» یعنی ذات مستجمع الهی، رب انسان کامل، رب پیامبر خاتم (ص)، رب خلق عظیم. پس با تولد علی علیه السلام است که حقایق عالم وجود بر انسان کشف می شود. از این رو امام خمینی می گویند روز تولد این امام همام روز بعثت است، روز ولایت است، روز نبوت است.
می توان گفت مهم ترین و اساسی ترین تفاوت میان سیر و سلوک اهل بیتی و مشروع و یا هر اسم دیگری که بر آن خوانده می شود، با سیر و سلوک های آغشته به بدعت و آلوده به انانیت و چیزهای دیگر، در این است که این چنین نیست که به شما بگوید، یک ذکر را هرچند بار که می خواهید تکرار نمایید، مگر ذکر صلوات و استغفار که بری از إنیت و انانیت هستند. بلکه این سیر و سلوک مبنی بر انهدام همان إنیت و انانیت است؛ چراکه اگر پیش از پرداختن به این موضوع، به اذکار مختلفی چون نور و رحمن و غیره بپردازیم، درواقع همان إنیت و انانیت ماست که این اذکار را مکرراً تکرار نموده و قوت می یابد
اسلام دینِ اعتدال است و هنر انسان در این است که معتدل باشد و این اعتدال در رفتار و گفتار و حرکات فرد باید ظهور کند. کمال این اعتدال، در وجودپیغمبر -صلی الله علیه و آله و سلم- می باشد. چنین انسانی راست قامت است و به زبان برخی از روایات این وجود سایه ندارد .