امام انقلاب و ارتباطات

امام انقلاب و ارتباطات

پروفسور دکتر حمید مولانا استاد ایرانی روابط بین المللی و مؤسس و رئیس برنامه عالی ارتباطات بین المللی در دانشگاه امریکن در شهر واشنگتن، دی. سی. پایتخت امریکا هستند. ایشان قائم مقام انجمن بین المللی پژوهش ارتباطات هستند که بیش از سه هزار استاد و مؤسسات ملی از یکصد و چهل کشور در آن عضویت دارند. در مدت ۲۷ سالی که ایشان به تدریس در آمریکا مشغول بوده اند بارها از ایشان بعنوان استاد مهمان از دانشگاههای اروپا و امریکای جنوبی و آسیا و افریقا از جمله ژاپن، هند، مصر، آرژانتین، انگلستان و غیره دعوت بعمل آمده و سخنرانی کرده اند. ایشان تألیفات متعددی در رشته علوم بین المللی، ارتباطات و توسعه های اقتصادی و سیاسی و اسلام شناسی دارند که از جمله «گذر از نوگرایی» و «اطلاعات جهانی و ارتباطات بین الملل: مرزهای جدید در دنیای کنونی» بصورت دو کتاب بزودی بزبان فارسی ترجمه و در ایران منتشر خواهد شد. در سالهای اخیر دکتر مولانا در چندین کنفرانس از جمله «اندیشه اسلامی» و «کنفرانس جهانی اهل البیت» و تعداد دیگری از کنفرانسها در ایران شرکت کرده و در اسفند ماه ۱۳۷۰ نیز از ایشان برای سخنرانی در تهران دعوت شد. کتاب جدید ایشان در مورد جنگ اخیر خلیج فارس و نقش تکنولوژی و پروپا گاند جهانی در این ستیزه گری بزودی بزبان انگلیسی در امریکا و اروپا منتشر می شود.

حضور: دنیای کنونی را دنیای ارتباطات (عصر ارتباطات) نامیده اند. به نظر شما جایگاه جمهوری اسلامی ایران در این دنیای ارتباطات چگونه است.

- دنیای ارتباطات دو بعد اصلی دارد. یکی جنبه تکنولوژی آن است و دیگری جنبه انسانی. اغلب گفته و نوشته ها در دهه های اخیر در غرب و حتی شرق مبنی بر پیشرفت تکنولوژی ارتباطات بوده است و دگرگونی آن با سازمانها و گروه ها و افراد به عقیده من اگر واژه و مفهوم «دنیای ارتباطات» یا «عصر ارتباطات» را بکار ببریم باید به قسمت انسانی توجه کنیم و سؤال کنیم تا چه حد پدیده و انگیزه های انسانی ارتباطات در عمومیت این مفهوم سهیم بوده است. گرچه پیروزی انقلاب اسلامی ایران همراه با عصری بود که تحولات مهمی در تکنولوژی ارتباطات بوجود آمده بود ولی خدمت و اثر بزرگ این انقلاب اسلامی در بعد انسانی ارتباطات دنیا بود. این انقلاب بی نظیر هم بستگی امت اسلامی یعنی ارتقاء ارتباطات توحیدی را توسعه داد و جایگاه بزرگی در تاریخ معاصر در انقلاب ارتباطات بمعنی کامل بوجود آمد. انقلاب اسلامی ایران نمونه بارزی بود برای خواسته های همه مردم دنیا در راستایی و استوار عدالت اجتماعی و مبارزه، با ظلم و مخصوصاً برای جوامع اسلامی و آمال و آرزوهای آنها. با توجه به این نکته که جمهوری اسلامی ایران اولین و تنها دولت اسلامی کنونی دنیاست که الگوهای اسلامی در آن پیاده و استوار می شود، بالطبع مورد نظر عموم جهانیان مخصوصاً امت بزرگ اسلامی است. شکست مکتب و رژیم سوسیالیستی و کمونیستی در اروپای شرقی و شوروی سابق و سایر نقاط و تزلزل در حکومت و دولتهای سرمایه داری غرب مخصوصاً با وضع کنونی بحرانهای اجتماعی و اخلاقی و اقتصادی خلأای بوجود آورده است که تنها یک مکتب و چهارچوبه اسلامی مبنی بر توحید و امت الهی می تواند پاسخگوی سؤالات مردم باشد. از این جهت بعقیده من، فقط آغاز جنبش های بزرگتر دیگر اسلامی را اکنون مشاهده می کنیم که اثرات بزرگی در تغییر نظام های جهانی و بین المللی آینده خواهد داشت.

حضور: شما در سخنرانی خود بمناسبت سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی(س) مطالبی در تأیید آن بزرگوار بیان فرمودید. بنظر شما نحوه ارتباط حضرت امام به عنوان رهبر با تودۀ مردم چگونه بود؟ مشخص سؤالم را مطرح می کنم. علت ارتباط عمیق بین مردم و رهبری را چه می دانید؟

 - در فلسفه تاریخ معمولاً دو دیده کلی متفاوت وجود دارد: آنها که عقیده دارند تاریخ حاصل ایده و افکار است و آینده که باور دارند تاریخ خود ایده و افکار را بوجود می آورد. الگوی اسلامی به نظریه اول که ایده تاریخ را بوجود می آورد گرایش دارد. حضرت امام خمینی (س) که رهبری محبوب ترین و مردمی ترین انقلاب اسلامی (که فرهنگ و سنت ایران بر آن برپاست) با مردم و عموم طبقات شدند و رهبری خود را مبنی بر پایه های مکتب و سنتی نمودند که اصول تاریخی خود را قرنهای طولانی بجهانیان عرضه کرده بود. دوم اینکه مقام علمی و روحانی ایشان همراه با مبارزات طولانی و پیگیر مشروعیت خاصی به رهبری اهداء کرده بود که در تاریخ جوامع و انقلابات بی نظیر است. بعلاوه شخصیت بی نظیر ایشان همراه با خودداری خودکفایی و پرهیزکاری و تقوای نادر یک بستگی روانی بین رهبر و مردم ایجاد کرده بود که در عصر ما سابقه ندارد و باید مورد مطالعه اندیشمندان و دانشمندان علوم اجتماعی و انسانی قرار گیرد. سوم اینکه ایشان توانستند مبارزه با ظلم داخلی و خارجی یعنی کشوری و جهانی را در یکپارچه آگاهانه و مسلم و بطور جامع به زبانی که همه قشرهای مردم از آن آگاهی داشته و درک کنند به مردم ایران و مسلمانان و جهانیان عرضه کنند. بعقیده من سخنوری انقلابی ایشان فصل جدیدی در تحلیل ارتباطات اجتماعی و تئوریهای فرهنگ و اجتماع باز کرده است. بدون شک با رهبری ایشان معنی و مراحل سیاست و اخلاق، دیانت و اجتماع، عدالت و انصاف نه در ایران بلکه در سایر جوامع و ممالک اسلامی رو به تغییر است. ایشان بنیان گذار رنسانس جهانی اسلام در قرن بیستم هستند که جهش های چندگانه خود را در دهه و قرنهای آینده آشکار خواهد کرد. علت ارتباط عمیق بین مردم و رهبری ایشان بسیار است و وقت ذکر آنها در اینجا نیست ولی اجازه بدهید این را یادآوری کنم که یکی دیگر از مهم ترین نقطه بارز رهبری ایشان هماهنگی و همسانی گفتار و کردار و عمل ایشان در طول مبارزات طولانی ایشان بود. این صفت بسیار بزرگ نهاد و نمونه اعتبار و امنیت برای افراد و گروه و بطور کلی امت اسلامی بوده و هست، چیزی که، بطور نادر در قرنهای گذشته در رهبران و افراد مشاهده کرده ایم.

حضور: بنظرشما آیا زمان آن نرسیده است که کشورهای اسلامی یک خبرگزاری مستقل ایجاد کنند. فکر می کنید چه موانعی در این راه وجود دارد؟

به عقیده من با تحولات و تغییراتی که در سیستم و نظام های سیاسی و منطقه ای دنیا بوجود آمده مخصوصاً در کشورهای اسلامی و آسیای میانه و با توجه به سقوط «دنیای دوم» سوسیالیستی و پاشیدگی نسبی «دنیای سوم» موقع آن است که ما صحبت از اتحادیه کشورهای مشترک المنافع اسلامی بکنیم. تشکیل یک اتحادیه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و حتی نظامی بین ممالک اسلامی از اندونزی گرفته تا الجزایر، از ازبکستان و تاجیکستان گرفته تا مرکز و جنوب آفریقا یک آرزوی امکان ناپذیر نیست. بلکه در شرایط فعلی یک ایده آل نزدیک به عمل می شود آنرا تکرار کرد ولی احتیاج به رهبری و ذکاوت و بصارت این کشورها و درایت آنها از استفاده از شرایط کنونی دارد. تأسیس یک خبرگزاری اسلامی که در آن کشورهای مختلف شرکت کنند نه تنها امکان پذیر است بلکه بعقیده من ضروری و یکی از راههای مبارزه با تهاجم فرهنگی و خبری از اروپا و امریکا و بطور کلی کشورهای باصطلاح غربی است. متأسفانه آگاهی در این امر بین ممالک منطقه ای و اسلامی مخصوصاً در توجه به برنامه ریزیهای اطلاعاتی بالا نیست. تأسیس چنین مؤسسه ای می تواند گام قابل ملاحظه ای در راه پیوستگی های همگانی آینده بین امت اسلامی باشد.

 حضور: در مورد «نظم نوین جهانی» و نقش جمهوری اسلامی ایران در این رابطه توضیح دهید.

این باصطلاح «نظم نوین جهانی» یا بعقیده عده ای «بی نظمی جهانی» حاصل تغییرات و تحولاتی است که در چند سال گذشته در سیستم جهانی بوجود آمده است. بسیاری از این تغییرات پیش بینی نشده بود ولی قسمت قابل توجهی از این تغییرات از جمله در قسمت اقتصادی و فرهنگی و نظامی سالها بود که در حال رشد و توسعه بود و می شد آن را تشخیص داد. از جنبه ابرقدرتها سیستم بین المللی در واقع وارد مرحله یک قطبی شده است که در آن اقتصاد و فرهنگ و بطور قابل توجهی سیستم سرمایه داری غرب حاکم است. در عین حال مناقشات داخلی و تنزل اجتماعی و اخلاقی در غرب یک مسأله غیر قابل انکار برای همه و خودشان شده است. گرچه اداره بسیاری از امور اقتصادی و مالی دنیا از دست دولتها خارج شده و بدست شرکت های بزرگ جهانی افتاده است ولی از طرف دیگر رقابت بین این کشورها و دول جهت تسلط به بازارها زیاد شده است. از طرفی ما در دو سال گذشته شاهد ظهور حداقل ۱۵ کشور و دولت «مستقل» جدید شده ایم. از طرفی همانطوری که عرض کردم یک خلاء بزرگی در سیستم جهانی ایجاد شده است. در مقابل این تحولات و دگرگونی ها، تنها جنبش های آزادطلبی و مبارزه که وجود دارد و دارای یک خط و مشی معلوم و روشن است از طریق امت اسلامی از چنین کشورهایی مثل الجزیره، کشمیر و سایر نقاط اسلامی بروز می کند. جمهوری اسلامی ایران که پایه گزار این جنبش اسلامی است هم اکنون بیشتر از هر موقع دیگر مورد توجه قرار گرفته، زیرا موفقیت ایران اسلامی و نقشی که این نظام در دنیای امروز و تحولات و ساختمان آن می تواند داشته باشد، الگو و پیشقدم و نمونه سایر کشورها می تواند باشد. مثلاً توسعه روابط بین ایران و جمهوری های سابق شوروی در آسیای میانه یا صغیر که مسلمان و با ما فرهنگ مشترکی دارند یک امر طبیعی است. کوشش برای تشکیل اتحادیه های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی بین ایران و این کشورها قدم بزرگی در تشکیل یک نظام منطقه ای و حتی جهانی آلترناتیو یا دیگری می تواند باشد. این فرصت تاریخی شاید نتواند برای مدت طولانی دیگری خود را تکرار کند. این جمهوری ها علیرغم تلاش غرب که می خواهد آنها را بسوی خود بکشد به طرف ایران جلب شده اند. علت این امر جنبه تاریخی و اقتصادی و فرهنگی و جغرافیایی و حتی استراتژی دارد که تنها ممالکی مثل ایران و برخی از کشورهای اسلامی همجوار از آن بهره مند هستند. نه تنها جنبش انقلابی ایران برای آنها قابل توجه است بلکه منابع طبیعی از نفت و گاز گرفته تا آبهای گرم خلیج فارس تنها شاهراه هایی هستند که می تواند آنها را به دنیای جدید که در حال تشکیل است ربط دهد و از آن سودمند شوند. بطور خلاصه دهه آخر قرن بیستم فرصت بسیار بزرگی است که یک سیستم اجتماعی و فرهنگی و سیاسی و اقتصادی اسلامی تحت لوای امت اسلامی بوجود آید و این خلأ کنونی را پر کند و از بین ببرد.

حضور: نظر شما در مورد مجله حضور به عنوان آرمان پاسدار اندیشه و آثار حضرت امام چیست؟ و چه رهنمودهایی در این زمینه دارید؟

 پروفسور مولانا: مجله وزین حضور چند روز پیش برای اولین بار بدست من رسید و در ساعات اولیه با شور و علاقه فراوان تمام صفحات و مطالب تاریخی آن را خواندم. پاسداری اندیشه ها و آثار حضرت امام یک وظیفه جهانی است و مطالعه و پژوهش آنها یک امر واجب علمی می باشد. مجله حضور با نشر و توزیع هر چه وسیع تر و بیشتر خود می تواند مبلغ و منشأ بسیار ارزشمندی برای پژوهشگران و علاقمندان به تحقیقات در آثار و افکار حضرت امام باشد.

حضور: از اینکه دعوت ما را برای مصاحبه پذیرفتید متشکریم.

منبع: حضور، ش ۴، ص ۳۷.