مهمترین هدف قوانین بشری ایجاد فضای امنیت و آرامش برای شهروندان است. انسان امروزی به خوبی می داند مهمترین موهبتی که در پرتو رعایت قانون نصیب انسان می شود امنیت، رفاه و آسایش، احقاق حقوق و عدالت و جلوگیری از ظلم است. امروزه در جوامع موضوع امنیت را نوعی نعمت اجتماعی می پندارند. به گونه ای که امنیت نعمتی است که تمام حکومت ها برای تحقق آن تلاش می کنند.
آنچه به عنوان حقوق بشر یا حقوق انسان یا حقوق مردم یا حقوق شهروندی در ادبیات تخصصی حقوقی شناخته شده است، ابعاد تفصیلی بسیار گسترده ای دارد. در اینجا به علل برداشتهای مختلف نسبت به دیدگاههای امام خمینی (س) در این موضوع اشاره می شود:
1. اگر یک حقوقدان مسلط بر این ادبیات تخصصی وارد شناسایی اندیشه امام در یک حیطه حقوقی شود ممکن است انتظاراتی جزئی و تفصیلی داشته باشد که در زمان حیات حضرت امام اصلاً مطرح نبوده تا اظهار نظری صورت گیرد بنابراین نباید با انتظارات این چنینی به بررسی آرای امام پرداخت و فوری حکم کرد که چیزی در اندیشه امام نیافتیم که قابل توجه باشد.
2. اگر محققان در مورد مصادیق مطرح شده در زمان حیات حضرت امام و نوع نظرات و اقدامات ایشان بی توجه به فضای عینی حاکم در آن دوران و جزییات موجود در هر مصداق و متناسب با زمان وقوع، به داوری هایی بپردازند، نمی تواند به خوبی دیدگاه امام را منعکس کند و این موضوع در برخی مصادیق چالشی بیشتر دیده می شود.
3. خیلی از حقوقدانان محترم دانش فقهی واصولی لازم را ندارند پس وقتی قرار است آثار فنی حوزوی امام را بررسی کنند خیلی نمی توانند استفاده مستقیم داشته باشند و چون بیشتر بر منابع دست دوم یا آثار مربوط به نظرات امام متمرکز می شوند، این امر نیز در مواردی برای درک عمق اندیشه های ایشان مشکل درست می کند.
4. بسیاری از حوزوی های محترم که دانش علوم اسلامی را دارند ولی بحثهای فنی حقوقی را نمی دانند گاه دیدگاه امام را در ابعاد حقوقی به گونه ای تبیین می کنند که از حیث حقوقی مطلوب تلقی نمی شود.
5. برخی از محققان، اندیشه امام را به دو دوره تقسیم می کنند دوره قبل از شکل گیری نظام جمهوری اسلامی و دوره پس از آن و تاکید دارند که امام پس از ایجاد حکومت خیلی از دیدگاه های فقهی خود را تغییر داد تا بتواند نظام را سامان دهد. در حالی که نظرات راهگشای امام در مصادیق مختلف حقوق مردم پس از انقلاب، مبتنی بر بنیادهای نظری ایشان است و همان بنیادهای نظری امکان این نواندیشی ها را فراهم ساخته است. به علاوه، ایشان به آن بنیادها و چهارچوب های سنتی فقهی خود آن چنان اشراف و تقید دارد که هیچ گاه نمی توان به بهانه نواندیشی و عنصر زمان و مکان و مصلحت و امثالهم، منابع اصلی استنباط حکم شرعی را تضعیف کرد و سر از برخی مسیرهایی که امروزه برخی روشنفکران ما پیموده اند درآورد.
6. خیلی از بحث های مربوط به حقوق مردم در اندیشه امام این طور نبوده که امام اثر مستقلی در مورد آن موضوع نوشته باشند یا مانند یک مؤلف اثری را از مقدمه تا نتیجه خلق کرده باشند. بیشتر دیدگاههای امام را باید از لابلای کتب تألیفی یا درسهای حوزوی ایشان جستجو کرد و یا در نظرات و احکامی که پس از انقلاب ارائه کرده اند.
7. می توان گفت مهم ترین توصیف دیدگاه امام (س) مبتنی بر منابع اسلامی است وبدون شناخت دقیق منابع اسلامی نمی توان ابعاد فکری ایشان را شناخت. البته نوع نگاه ایشان به منابع اسلامی ونوع نگاه به موضوعات مختلف با نگرش خیلی از شخصیت های دیگر اسلامی تفاوت های قابل ملاحظه ای دارد.
8. در اندیشه امام جایگاه حکومت برای اجرای موازین اسلامی محوری است بر این اساس، ایشان توجه ویژه ای به ارتقای شاخص های عینی و محسوس رعایت حقوق مردم دارد. به عبارت دیگر، این گونه نیست که نظریه پردازی شود ولی کاری به عرصه عمل و اجرا نداشته باشند و بگویند آن بخش به ما مربوط نمی شود و ما فقط وظیفه داریم حکم خدا را درست استنباط کنیم و معرفی نمائیم. دیدگاههای امام دائماً در پی کاهش دردهای مسلمین در درجه اول و سپس سایر دینداران و آن گاه عموم انسانهاست. ایشان به اقشار آسیب پذیر و محروم جامعه توجه ویژه دارد و همین امر باعث شده که راهکارهای متنوعی را برای رفع نابرابریها و تبعیض ها ی موجود ارائه کنند.
9. ایشان نه تنها تعامل با جهان و اندیشه های دیگر را تجویز می کند بلکه به وفای به عهد و رفتار منطقی و سنجیده با سازوکارهای حقوقی و حفظ شئونات اسلام و پرهیز از وهن آن در سطح جهانی تأکید دارند. (ر.ک: ویژگی نظریه امام خمینی در زمینه حقوق انسانی و حقوق مردم )
در پایان به فرازهایی از رهنمودهای ایشان اشاره می شود:
«حکومتها باید خدمتگزار ملتها باشند؛ چنانچه در اسلام این سیره بود که حکومت در خدمت مردم بود و ارتش در خدمت مردم بود. حکومتها از مردم انشا می شدند و ارتش نیز از آنها. و اگر حکومتها و ملتها به سیره رسول اکرم و ائمه مسلمین عمل می کردند، آرامش در همه جای ارض بود؛ این اختلافات و خونریزیها نبود. » (صحیفه امام؛ ج7، ص 117 - 118)
«باید ملت از این پس که حال استقرار و سازندگی است احساس آرامش و امنیت نمایند و آسوده خاطر و مطمئن از همه جهات به کارهای خویش ادامه دهند، و اسلام بزرگ و دولت اسلامی را پشتیبان خود بدانند، و قوه قضاییه را در دادخواهی ها و اجرای عدل و حدود اسلامی در خدمت خود ببینند، و قوای نظامی و انتظامی و سپاه پاسداران و کمیته ها را موجب آسایش و امنیت خود و کشور خود بدانند. و این امور بر عهده همگان است.» (صحیفه امام؛ ج 17، ص 141)
«کوشش کنید که پایگاه ملی برای خودتان درست کنید. این به این است که گمان نکنید که شما صاحب مقام هستید، منصب هستید باید به مردم فشار بیاورید. هرچه صاحب منصب ارشد باشد باید بیشتر خدمتگزار باشد. مردم بفهمند که هر درجه ای که این بالا می رود با مردم متواضعتر می شود ... این یک مسئله کلی است برای همه ما که فکر این باشیم - که برای ملتمان - بفهمد ملت که ما خدمتگزار ملت هستیم؛ ملت ادراک کند که ما خیر او را می خواهیم، وقتی آن را ادراک کرد که ما همه خیر ملت را می خواهیم، ملت هم پشتیبان ماست.» (صحیفه امام؛ ج 7، ص 511)
«اهانت کردن به یک آدمی، ولو این آدم هم خودش یک آدم مخالفِ مثلًا چه باشد، باز حق اهانت نیست. این حق است که جزایش را به او بدهند، دیگر اهانت چرا به او بکنند؟ رفتن منزل، به خانواده اش تعرض کردن، به بچه هایش تعرض کردن، اینها اموری است که نباید بشود.» (صحیفه امام؛ ج 10، ص 274)
«هیچ کس حق ندارد کسی را بدون حکم قاضی که از روی موازین شرعیه باید باشد توقیف کند یا احضار نماید، هر چند مدت توقیف کم باشد. توقیف یا احضار به عنف، جرم است و موجب تعزیر شرعی است.» (صحیفه امام؛ ج 17، ص 140)
«آنها در صف مقدم جامعه اند. مستمندان و فقرا و دورافتاده ها در صف مقدم جامعه هستند، و همینها و همین زاغه نشینان و همین حاشیه نشینان و همین محرومان بودند که این انقلاب را به ثمر رساندند. اینها بودند که از همه چیز خودشان در راه اسلام عزیز در رژیم سابق گذشتند و الآن همه مشغولند ... آنها لایق این هستند که ما با تواضع به خدمت آنها برویم و برای آنها خدمت کنیم؛ همه ما خدمتگزار آنها باید باشیم. آنها به ما منت دارند که ما را از این قیدی که ابرقدرتها به دست و پای ما بسته بودند نجات دادند. آنها بر کشور ما منت دارند که اسلام عزیز را در این کشور حاکم کردند ... پس آنها به ما منت دارند و ما باید خدمت به آنها بکنیم. » (صحیفه امام؛ ج17، ص 428)
.
انتهای پیام /*