نویسنده: رحیم عبادی

دیـباچه

امام خمینی (س) مربی بزرگ

امروزه ما در جامعه ای جوان زندگی می کنیم، جامعه ای که دو نـسل در آن در حـال تـکاپو و تلاش هستند: نسل اول، نسل انقلاب است که همهء آن شرایط و آن شیرینی ها و آن فراز و نشیبهای بسیار پر مخاطره دوران انـقلاب اسلامی را در ذهن خود دارد و سالهای قبل و بعد از پیروزی را با آن حوادث بسیار سرنوشت ساز در خـاطر خود حفظ نموده اسـت. نـسلی که دوران ده ساله رهبری حضرت امام خمینی (س) را به گرمی و شیرینی چشیده و پیروزی هایی را که در عرصه های مختلف انقلاب برای ملت پیش آمده تجربه کرده و آبدیده شده است.

اما نسل دوم انقلاب نسلی است کـه ظلمها و ستمهای تاریخ معاصر را که بر مردم رفته است به یاد نمی آورد و به همین دلیل بین خود و نسل اول احساس فاصله می کند و دوران جدیدی را در حیات جمهوری اسلامی تجربه می کند. این شاید مهم ترین نـگرانی و دغـدغه جامعه امروز است با این سؤال که چگونه باید آن رسالت، اهداف، آرمانها، ارزشها و شیرینی ها را به نسل دوم انقلاب منتقل کند. در این عصر و این دهه، که دهه واگذاری مسئولیت به نسل دوم انـقلاب اسـت، هنر مربیان و مسئولان تربیتی و بلکه همه دلسوزان انقلاب، آن است که بتوانند این مأموریت و رسالت را به شایستگی انجام دهند و قطعا ظرافت ها، پیچیدگی ها و دقت نظرهایی که در دوران انتقال وجود دارد، چیزی نیست کـه بـه آسانی بتوان از آن گذشت.

همت و تدبیر در این است که با تکیه بر گذشته پر افتخار انقلاب اسلامی، اندیشه و افکار امام (س) را برای امروز جامعه تبیین نمائیم و بتوانیم متناسب با شرایط روز، ایـن پیـام را بـه نسل جدید منتقل کنیم و راه حـل در وهـله نـخست شناخت اندیشه امام است.

باید آنچه را که رمز جاودانگی امام و اندیشه اوست کشف نمود. به نظر می رسد رمز این جاودانگی در شخصیت امـام اسـت. امـام (س) یک عالم وارسته و بزرگوار، یک مجاهد بـه تـمام معنا، یک فیلسوف عالیقدر، و یک فقیه والا مقام بود، اما همه اینها، همه امام نبود؛امام مربی بزرگی بـود کـه ایـن ویژگی ها را نیز داشت، باید گفت امام فراتر از این همه بـود و به عنوان یک الگو و اسوه در جامعه مطرح بود و هست.

ویژگی هایی که برای یک مربی بزرگ نقل می شود، مـعمولا عـبارتند از:

۱. یـک مربی، نظری واقع بینانه به مسائل جهان و انسان دارد؛

۲. در مورد انسان هـمه جـانبه فکر می کند، یعنی نظری جامع در مورد انسان دارد؛

۳. در مورد اهداف، اصول و روش های تربیت، راهکارهای مشخص و راهنمای عـمل ارائه مـی دهد؛

۴. تضادی بین اندیشه، گفتار و رفتار وی وجود ندارد، یعنی به آن چه کـه مـی گوید عـمل می کند؛

۵. او نمونه ای کامل از اندیشه های تربتی خود و آن چیزی است که تبلیغ می کند؛

۶. نتایج عـلمی تـعلیمات او در جـامعه واقعیت دارد، یعنی به فکر و اندیشه اش عمل می شود.

امام از نوادر مربیان جامعه است که تـمامی ایـن خصوصیات را دارا بود و این نکته ای بسیار مهم است که یک مربی هم نظری واقـع بـینانه نـسبت به مسائل جهان و انسان داشته باشد و هم جامعیت وجود انسان را لحاظ کند و نیازهای او را بـبیند . امـام با توجه به اینکه یک فیلسوف و یک صاحب نظر در مسائل تربیتی بود، آراء و انـدیشه هایش بـستر سـاز یک نظام تربیتی شد که قبل از تولد، در طول زندگی و تا پایان حیات انسان دارای راهکارهایی مـشخص اسـت و این حداقل نگاه امام به مسائل تربیتی است.

نکته مهم دیگر آن اسـت کـه کـنکاش کنیم و بفهمیم که رمز تأثیر گذاری افکار و اندیشه های امام در جامعه چه بوده است . این بـه مـا کـمک می کند که بتوانیم به یک راهنمای عملی دست پیدا کنیم. تلاش اول در رسـیدن و کـشف این رمز آن است که بدانیم امام از هیچ ابزار مادی برای ایجاد انقلاب و تحول در جامعه استفاده نـکرد و بـا تلاش و تأمل عمیق تر در می یابیم که او به عنوان یک مربی بزرگ دارای ویژگی های بـسیار جـالب توجه و اثر گذاری بوده است:

۱. امام مـظهر خـواسته ها، آمـال و آرزوهای مردم بود . مردم را خوب می شناخت و سـتمی را کـه

بر آنان در طول تاریخ وارد شده بود احساس می کرد بعلاوه به شخصیت، اصالت و شـایستگی مـردم اعتماد و اعتقاد داشت و در نتیجه وجـودش مـظهر و نماد خـواسته های مـردم گـردید و بستر اصلی مردم سالاری را فراهم نـمود.

۲. امـام مظهر اسلام خواهی و دین خواهی مردم مسلمانی بود که باور داشتند اسـلام یـک دین مترقی، کامل و پیشرو است و مـی تواند زندگی انسانها را رهبری نـماید. وقـتی امام به میهن بازگشت و ایـن انـدیشه را مطرح کرد مردم همهء عقاید دینی خود را در وجود او متبلور دیدند. او افقهای جدیدی از اسـلام را ارایـه می نمود که با زندگی آنـها و نـیازهای جـامعه و آزادی های مشروع سـازگار بـود. فلذا یکپارچه به وی گـرایش پیـدا کردند. امام از دین یک تعریف جامع ارایه داد و دین را در همه عرصه های زندگی وارد کرد و این نـگاه جـدید به دین را با عنوان «اسلام نـاب مـحمدی (ص)» عرضه کـرد. ایـن دیـن، دینی بود که مـظهر رحمت و بزرگواری مردم بود؛ دینی که پاسخگوی نیازهای دنیا و آخرت مردم بود؛ دینی که بـه مـردم اعتماد می کرد؛دینی که با هـمه وجـود در خـدمت رشـد و اعـتلای مردم و برای مـردم بـود.

اما تصویری از دین ارائه نمود که همه نسبت به آن احساس تعلق می کردند و با همه وجود، خـواستهای دیـنیشان را در ایـن اندیشه می دیدند و این باعث شد که بـه صـورت یـکپارچه و بـا هـمه تـوان، این وحدت و محوریت را در جامعه حفظ و ترویج نماید. به بیان دیگر، امام یک مکتب بنا نها، همه ایران مدرسه شد و همه مردم شاگرد و یاوران و نوآموزان مکتب او شدند.

۳. امـام با مردم صادق و شفاف بود و به صراحت سخن می گفت.

امام با مردم چنان صادق بود که مردم هیچ وقت احساس نمی کردند در وجود و افکار امام چیزی باشد که مردم از آن بـی اطلاع بـاشند؛حتی اگر مسئولین خطایی می کردند، امام می گفت من شما را به مردم معرفی می کنم؛یعنی بالاترین تهدید امام این بود که اگر خطا کردید، من شما را به مردم معرفی مـی کنم و ایـن معنی باور داشتن به قدرت مردم و صداقت داشتن با آنها که سرمایه پایان ناپذیر امام بود.

۴. یکی از مهمترین ویژگی های دیگر این مربی بـزرگ، آن بـود که حس خودباوری و اعـتقاد بـه نفس را در مردم تقویت کرد. ایشان می گفت: «نگویید نمی توانیم، بگویید می توانیم». این توانستن را امام به ما یاد داد و همین باعث شد که در طول انقلاب، هر گـاه اراده کردیم کاری را انجام دهـیم، تـوانستیم و هر وقت به دیگران متکی شویم، نتوانستیم. امام جمله ای زیبا به مناسبت تأسیس مدارس شاهد دارد که در بردارنده نکته ای بسیار جامع است . ایشان می فرماید:

زندگی در دنیای امروز زندگی در مدرسه اراده است و سـعادت و شـقاوت هر انسان به اراده همان انسان رقم می خورد. اگر بخواهیم عزیز و سر بلند باشیم باید از سرمایه های عمر و استعدادهای جوانی استفاده کنیم.» و در این معنا، اراده نقطه اتکا و تحول در تربیت است.

۵. امام به جـوانان اعـتماد زیادی داشـت و حتی جوانترین افراد را در بالاترین مسئولیت های اجرایی کشور قرار داد.

این ایجاد احساس خود باوری و اتکاء در مردم و به خـصوص جوانان، یکی دیگر از ویژگی های منحصر به فرد امام بود که بـاعث شـد ایـشان و حرکت ایشان مورد اقبال عامه قرار گیرد و همه از پیر و جوان به ایشان گرایش و علاقه قلبی پیدا کـنند. امـام در عین کهنسالی که ویژگی آن فاصله با جوانان و روحیات و خلقیات آنان است، مسن ترین رهـبری بـود کـه بالاترین و بیشترین هواداران او جوانان و نوجوانان بودند .

مجموع این ویژگیها و بسیاری صفات ناگفته دیگر بود کـه باعث شد امام (س) به عنوان یک الگوی تربیتی پیشرو مورد توجه و اسـتقبال قرار گیرد و انقلاب اسـلامی را مـعماری کند .

اگر چه در دوران حیات حضرت امام خمینی (س) عظمت و سربلندی انقلاب اسلامی آوازه جهانی یافت و پس از ارتحال ایشان گمان می رفت که با خاموش شدن این چراغ فروزان، از عزت و سربلندی نظام کاسته شود و اسـلام خواهی مردم فروکش کند و بزعم بعضی از ساده اندیشان و کج فهمان داخل کشور که تصور می کردند دوران اندیشه های امام سپری شده و باید به تفکر و اندیشه دیگری رجوع کرد، لیکن با وجود تدبیر و هـوشمندی رهـبر بزرگوار انقلاب که از مشخصات همیشگی ایشان، توجه دادن به راه امام و اندیشه امام است و با بیان آن تعبیر بلند که فرمودند: «هدف امام هدف ما، راه امام راه ما رهنمود او مشعل فروزان این انـقلاب و آیـنده کشور خواهد بود»، خوشبختانه آن گمانها، تصورات و کج فهمی ها کمرنگ شد و امروزه در دهه سوم انقلاب اسلامی، به ویژه پس از حماسه دوم خرداد (۱۳۷۶ ) که به تعبیر رهبر بزرگوار انقلاب «آغاز دوران جدید و درخشان انـقلاب اسـلامی است»، نگاهی همه جانبه و رویکردی جامع به افکار، اندیشه ها، منش و سلوک امام در جامعه آغاز شده است و البته باید سعی شود که این رویکرد جامع علاوه بر افکار و اندیشه ها، بـه عـمل نـیز راه پیدا کند و تدابیری شود کـه زنـده نـگه داشتن«اندیشه»، «افکار»، «منش» و «سلوک» امام به طور یکپارچه در سرلوحه برنامه ها قرار گیرد.

باید تلاش کنیم رمز و رازی را که امام بـزرگوار در جـامعه بـه عنوان مظهر عظمت و عزت مردم مطرح می کرد یـعنی جـمهوریت و اسلامیت و یا به تعبیر کاملتر مردم سالاری دینی را احیا کنیم و این مهم خصوصاً برای معلمان و مربیان آموزش و پرورش کـه بـیش از هـمه با نسل دوم انقلاب در ارتباط بوده و هستند، ضروری تر می نماید.

اکنون بـعد از گذشت سالها از رحلت امام، مرور اندیشه ها و بازکاوی افکار ایشان همچنان مورد توجه است و این حرکت بسیار مبارکی اسـت و امـید اسـت در همه زمینه ها و به صورتی جامع افکار ایشان مورد مطالعه و تأمل قـرار گـیرد و به آن به عنوان راهکار عملی و برنامه تئوری و فکری آینده انقلاب اسلامی نگاه و عمل شود.

در این مـیان، بـازخوانی و تـأملی در رهنمودهای تربیتی امام (س) حرکتی است که توسط مرکز مطالعات تـربیت اسـلامی و در قـالب تدوین مجلد پنجم کتاب تربیت اسلامی صورت گرفته است با این امید که ایـن حـرکت هـمچنان ادامه پیدا کند و صاحبنظران فرهیخته حوزه، دانشگاه و آموزش و پرورش با ارایه نظرات و دیدگاههای خـود در زمـینه مباحث مطروحه در این کتاب، زمینه ساز مطالعات عمیقتر و بهتر پیرامون افکار و رهنمودهای تـربیتی آن مـربی بـزرگ باشند. انشاء الله

. انتهای پیام /*