مجله نوجوان 37 صفحه 21

سوژه طلایی - هرکه نقش خویشتن بیند در آب برزگر باران و گارز ، آفتاب! کنایه از این است که هرکسی برای بارش باران آرزو و نفعی دارد. باران اگر به جایی ببارد ، برای کشاورزان خوب است و برای کسانی که خشت می زنند ، بد است چون خشتها وا می روند. پس هر کسی برای نفع خودش دعا می کند. - یک روز برف را یک ساعت باران ، آب می کند. - پیرزن نمرد تا روز بارانی مترادف است با مثل “حسنی به مکتب نمی رفت ، وقتی می رفت جمعه می رفت.” گرگ باران دیده یعنی چه؟ حتما این عبارت را زیاد شنیده اید. این عبارت کنایه از کسی است که تجربه و دنیادیدگی را نیز به رندی و حیله گری خود افزوده باشد. اما ریشه این عبارت کجاست؟ الف) برخی اعتقاد دارند که بچه گرگ از باران می ترسد و در وقت باران از سوراخ و لانه خود برنمی آید هرچند گرسنه و تشنه باشد ، اما چون گرگی بیرون خانه خود باشد و از اتفاق او را باران بگیرد و ببیند که باران به او آسیبی نمی زند ، بار دیگر شجاع می شود و این مثل در کنایه از مردم آزموده کار و گرم و سرد عالم چشیده است . ترکِ رخ تو نمی کند با صد طعن این مردمِ دیده ، گرگ باران دیده است! ب) اما برخی اعتقاد دارند که عبارت "گرگ باران دیده" غلط است و صحیح آن "گرگ بالان دیده" است و بالان ، گله و رمه را گویند و این عبارت ، کنایه از کسی است که چشم و دل سیر است. ج) بعضی نیز اعتقاد دارند ، از آنجا که در برخی نقاط ، بازیگران و نمایشگران ، گرگ را پالان زده و از او استفاده می کردند ، اصل این عبارت "گرگ پالان دیده" است. د) نکته جالب تری که بعضی از محققان گفته اند ، این است که همه این عبارات غلط است و در اصل ، این عبارت ، اینگونه است : "کُرک باران دیده." این افراد معقتدند که "کُرک" به معنی پوست و پوستینه است و با توجه به ابیاتی از قبیل : گفتم از اشکم مگر گردون بپرهیزد ، ولی نیست بیم از گریه ام این کُرکِ باران دیده را و یا چرخ رو به باز از اشک گل نارت چه باک؟ بر سر آن کرک از این باران فراوان آمده! می شود به این نتیجه رسید که چون در اکثر این اشعار ، نخست از اشک و دیده گریان و عدم تاثیر آن سخن به میان می آید و در مصرع دوم، باران دیدن فراوان "کُرک" را علت نفوذپذیری و عدم تاثیر این اشکها قلمداد می کنند و ابیات مفهومی مانند "نرود میخ آهنینی بر سنگ" به خواننده القا می کنند ، پس با توجه به معنی کُرک که پوستین است و آب به آن نفوذ نمی کند ، پس عبارت درست "کُرکِ باران دیده" است که کنایه دارد از عدم تاثیر اشک و باران بر "کُرک" و اینکه پوستین از بوته آزمایش ، سربلند بیرون می آورد و از مرحله تجربه می گذرند. این ابیات این معنی را می دهد که در این پوستینه یا "کُرک" که بارانهای زیاد در آن اثر نکرده نفوذناپذیریش تجربه شده ، قطرات اشک مظلومان که خیلی ناچیز است ، هیچگاه اثری ندارد و نفوذی نمی کند. کِی از آه و اشک مظلومان دلش آید به رحم؟ کُرکِ باران دیده باشد ، ظالم و روباه باز ابر و اسطوره در اساطیر ایران ، ابرِ "سترون" یا ابری که باران نمی بارد ، "وَریترَه" نام دارد که بزرگ ترین دشمن انسان ، و معنی لغوی آن "دزد و مخفی کننده" است. از سوی دیگر ، در اساطیر هند و آریایی ، ابرها در دو نقش "گاو" و"زنان وارونا" نشان داده می شود. در اسطوره ای ، ابرها ، گاوهای آلمانند و "ایندَره" (Indra) بزرگترین دشمن "ابر سترون" است که دزدِ گاوهای آلمان است. در اسطوره ای دیگر ، ابرها ، زنان و مادر آذرخش یا آتش آسمان اند. در یک افسانه هند و آرایی ، گاو دزدان ، گاوهای ربوده شده را در غاری زندانی می کنند و در افسانه ای دیگر ، ابرای سیاه کنار ِ افق ، زندان بارهای بارانز است. در این افسانه ، ایندره ، با یاری خدای باد (وایو-vayo) به زندان سیاه حمله می کنند و ابرهای زندانی را که گاوان شیرده اند و "زنان وارونا" (varuna) ، آزاد می کنند و با جاری شدن آب مقدس ِ مشکهای زنانِ وارونا ، باران بر زمین فرو می بارد. در اساطیر زرتشتی ، "تَشتَر" - که ستاره ای درخشان و شکوهمند است و آفریننده باران است - در هر ماه ، به سه شکل نمایان می شود ،در ده روز نخست ، به هیات پانزده ساله جوانی ، در ده روز دوم ، به هیات نره گاوی و در ده روز سوم هر ماه ، به شکل اسب سپیدی.