مجله نوجوان 140 صفحه 25

در دست فیض­خواهان، معمولاً کلید، قاشق یا کمچه (قاشق بزرگ) بود که با آن بر ظرف دیگری می­کوبیدند و شعر می­خواندند. البته اگر فیض صاحبخانه از نوع برخورد قهری بود، طبعاً اشعار نامناسبی در هجو وی خوانده می­شد و بعد دسته فرار می­کرد. ماحصل تلاش دسته نیز که در یک کیسه بزرگ جمع می­شد در پایان شب (گاه نزدیک سحر) بین افراد دسته تقسیم می­شد. آیینهای دیگری نیز در این شب و روز انجام می­شد که عموماً در فضایی مشابه بود؛ مثل ««پیرهن مراد» که دوخت یک پیراهن در این شب بود برای گرفتن مراد یا «کیسه مراد»، «سنگ مراد­»، «حلقه مراد» و... که در حقیقت همگی گرو نگهداشتن چیزی برای دریافت مرادی تا سال بعد بود و اعتقاد عمومی بر این بود که خداوند مراد آنها را به خاطر این شب خواهد داد. سنت رایج دیگر سنت کله پاچه خوری بود. این سنت هنوز هم رواج دارد و افطار بیست و هفتم رمضان در بسیاری از نواحی خوراک کله پاچه است که البته با ذکر لعنت بر ابن ملجم همراه است. آیینهای بدرقه ماه رمضان غسل عید، جمعه الوداعی، ­آش بدرقه، ماه دیدنی، عیدگزاری، هدیه روزه شبهای آخر ماه رمضان، عموماً به شادی و سروری میگذرد. در بسیاری نواحی ایران در گذشته جمعه آخرِ ماه «جمعه الوداعی» خوانده میشد. جمع الوداعی، روزی بود که مردم خود را برای پایان ماه و عید گذاری رمضان آماده میکردند. در دو سه روز آخر نیز، افراد به حمام میرفتند و «غسل عید» یا «حمام عید» میکردند. و برای برگزاری مراسم روز عید فطر آماده میشدند. در بسیاری مناطق نیز در این ایام آشی به نام آش روزه یا آش بدرقه پخته میشد که باید توسط هفت زن فاطمه نام تهیه و تدارک شود و در واقع آخرین آشی بود که در آن ماه رمضان خورده می­شد خوردن آش روزه عموماً شب آخر رمضان بود که مردم دسته دسته در مکان­های مختلف برای برگزاری مراسم ماه دیدنی جمع میشدند و در پی رؤیت هلال ماه شوال برمیآمدند. اگر هلول ماه شوال مسلم می­شد، فردا عید رمضان بود و آیینهای ویژه آن برگزار می­شد. آیینهایی مثل نماز عید، دادن فطریه، بازدید از اقوام صله ارحام، بازدید از بیماران و... که هنوز بخشهایی از آنها باقی است. سنت بسیار زیبای دیگری که در عید رمضان در قدیم رایج بود سنت «هدیه دان به روزه داران خردسال» بود. کودکان یا نوجوانانی که در طول ماه روزه­های کله گنجشکی یا به قول خراسانیها روزه «چقوکی» گرفته بودند، از سوی پدر و مادر یا اقوام بزرگتر خود در روز عید رمضان هدیه­ای دریافت می­کردند تا خاطره­ای خوش از روزه داری در ذهنشان باقی بماند. با برگزاری این دست مراسم در روز عید فطر تقویم روزهای رمضان ورق می­خورد و تا رمضانی دیگر مردم به زندگی عادی و رایج خود، البته با توشه و زادی که از فضیلت رمضان برداشته بودند بر می­گشتند.