ریحـانۀ آفـریـنش
(نقش زن در تربیت انسان
با تأکید بر آراء و اندیشه های امام خمینی(
□ مهوش شاه محمدی
چکیده
این نوشتار در صدد است تا با بهره گیری از آیات قرآن کریم و احادیث اهل بیت عصمت و طهارت ـ علیهم السلام ـ به تبیین جایگاه زنان درآموزه های اسلام پرداخته و با تأکید بر اندیشه های والای حضرت امام خمینی، گذری کوتاه بر نقش زن در تربیت انسان در دو محور خانواده و جامعه داشته باشد و در نهایت بر این مطلب تأکید نماید که با توجه به نقش تربیتی زن، حضور سازنده زنان در جامعه از بنیادی ترین اهداف حضرت امام در شکل دهی جامعه اسلامی بوده که آن را جزء لاینفک اداره امور می دانستند.
کلید واژه: امام خمینی، زنان، انسان، تعلیم و تربیت، خانواده
مقدمه
آسمانها، زمین، دریا، خشکی، درختان، موجودات گوناگون و بهشت زیبای الهی با تمامی رؤیاهای به حقیقت پیوسته در جریان هستی آفریده شد. خالق کائنات، نظاره گر تمام این زیباییها بود و در نهایت قدرت، شاهکار خلقت و عجیب ترین مخلوق خود را به نمایش گذارد و بالاخره «انسان» در میان این همه آفرینش پدیدار شد.
اشرف مخلوقات، آدم ابوالبشر در میان همه این زیباییها و لذتها از نهرهای شیر و عسل گرفته تا گلهای بهشتی و میوه های الوان تنها بود. رنج نیمه ماندن، یکه بودن و لذتها را تنها دیدن به او آرامش نمی داد تا اینکه پروردگار حکیم و مهربان با آفرینش نفسی واحد با همان جوهر و
گوهر آدم، خلقت را به تمامیت رسانید تا آدم تنها نمانده، به آرامش رسیده، کمال یابد و کامل شود؛ از اینرو «زن، ریحانۀ آفرینش» خلق شد. همانگونه که امام علی(ع) فرمودند: إِنَّ الْمَرْأَةَ رَیْحَانَةٌ ؛ همانا زن، گل است. (نهج البلاغه، صبحی صالح، ص 405 ، نامه 31)
زن، موجودی مقدس و آرامش بخش در مسیر تکامل جامعه بشری بوجود آمد. این موجود گرانقدر خلق شد تا در تقدس دختر، خواهر، همسر و در نهایت کمال، مادر با صبر و ایثار، عشق به ارمغان آورده را چون شمعی به پای بشریت هدیه دهد.
در آیات قرآن دربارۀ آفرینش زن به صراحت بیان شده است:
هُوَ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ جَعَلَ مِنْها زَوْجَها لِیَسْکُنَ إِلَیْها...؛ او است آن کس که شما را از نفس واحدی آفرید و جفت وی را از آن پدید آورد تا بدان آرام گیرد.(اعراف،189)
یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها ...؛ ای مردم! از (مخالفت) پروردگارتان بپرهیزید! که شما را از نفس واحدی آفرید و جفتش را (نیز) از او آفرید و از آن دو، زنان و مردان بسیاری پراکنده کرد. (نساء،1 )
در خلقت زن هدف و مأموریتهایی والا قرار داده شده که مهمترین نقش او، نقش تربیتی بر انسان است. امام خمینی(س) در جایگاه احیاگر ارزشها و تفکرات دینی در عصر حاضر با توجه به اهمیت نقش زن، زمینۀ رشد و تعالی زنان را برپایه اصول بنیادین اسلام بنا نمود.
1ـ نقش تربیتی زن در خانواده به عنوان «معلم اول»
رابطه زن با تربیت
تربیت در معنای لغوی عبارت است از: آموختن، آگاهانیدن، کسی را چیزی آموختن، آموزانیدن و...؛ از اینرو در کتب لغت به پرورانیدن، پروردن (ر. ک: فرهنگ دهخدا) و ادب و اخلاق را به کسی آموختن (ر.ک: فرهنگ معین) معنا شده است. و به عبارتی روشِ رفتاری و گفتاری دادن به غیر است؛ به طوری که این روش، ملکه ذهن او شده و براین اساس تربیت گردد. این تربیت باعث ایجاد و به فعلیت رسیدن فرد به تعالی و کمال است.
بنابراین، تربیت روشی رفتاری و گفتاری است که مربی به فرد آموزش می دهد که اصطلاحاً گویند مربی او را تربیت کرده است. تربیت، در جریان زندگی انسان، نقش بسیار مهم و اساسی
را ایفا می کند و رشد، بروز استعدادها، عواطف و شکل گیری اعمال انسان برپایۀ تربیت بنا گذاشته می شود و در این میان «مربی»، نقش تعیین کننده در این مسیر را دارد. (ر.ک: سایت: tebyan.net / newindex.aspx?pid=270786) هر انسانی اولین مربی خود را قبل از تولد درک می کند یعنی از همان دوران جنینی با جسم و روح مادری است که او را در جان خود می پروراند و لحظه به لحظه با کودک خود همراه است؛ بنابراین نقطه آغازین رشد و تکامل انسان از ابتدایی ترین کانون یعنی خانواده شکل می گیرد.
زن و خانواده
خانواده، یکی از ارکان مهم جامعۀ بشری است و زن در خانواده عهده دار مدیریت این نهاد اجتماعی کوچک و بسیار مهم است؛ زیرا برای رسیدن به آرامش در خانواده، زن محوری ترین رکن است. همانگونه که در قرآن می فرماید:
وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَ رَحمَةً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ(روم،21)؛ و از نشانه های او اینکه از [نوع] خودتان همسرانی برای شما آفرید تا بدانها آرام گیرید و میانتان دوستی و رحمت نهاد آری در این [نعمت] برای مردمی که می اندیشند قطعاً نشانه هایی است.
اسلام، مراحلی که یک مادر برای بزرگ نمودن کودک خود می گذراند مورد تکریم قرار داده است؛ همانگونه که پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: اِذا حَمَلَتِ المَرأَةُ کانَت بِمَنزِلَةِ الصّائِمِ القائِمِ المُجاهِدِ بِنَفسِهِ وَ مالِهِ فی سَبیلِ الله، فَاِذا وَضَعَت کانَ لَها مِنَ الأَجرِ ما لا تَدری ما هُوَ لِعِظَمِهِ، فَاِذا اَرضَعَت کانَ لَها بِکُلِّ مَصَّةٍ کَعِدلِ عِتقِ مُحَرَّرٍ مِن وُلدِ اِسماعیلَ، فَاِذا فَرَغَت مِن رَضاعِهِ ضَرَبَ مَلَکٌ عَلی جَنبِها وَ قالَ : اِستَأنِفِی العَمَلَ، فَقَد غُفِرَ لَکِ؛ هنگامی که زن باردار می شود، همانند روزه دارِ شب زنده دار و مجاهدی است که با جان و مالش در راه خدا جهاد می کند و هنگامی که فار غ شود، پاداشی دارد که نمی دانی عظمت آن چه قدر است و هنگامی که شیر بدهد، در هر بار مکیدن، پاداش آزاد کردن یکی از فرزندان اسماعیل علیه السلام برای اوست و آنـگاه که شیردادن تمام شود، فرشته ای بر پهلوی او می زند و می گوید: «عمل را از نو آغاز کن که بی تردید، آمرزیده شدی».(امالی (صدوق) ص 412 – 411)
امام خمینی(س)، شغل شریف و حساس مادر و رفتار وی که در مقام تربیت فرزند قرار گرفته تعبیر به «معلم اول» نموده اند، معلمی که طبق یک سری قوانین و قواعدی خاص با استناد به احکام اسلام فرزند خود را پرورش می دهد.
در حالی که ازدواج حاصل می شود بین شوهر و زن؛ و قبل از ازدواج ـ برای انتخاب همسر؛ و در زمان ازدواج و در زمان معاشرت زوجیْن با هم؛ در زمانِ حمل؛ در زمان شیر دادن بچه؛ زمانی که بچه در دامن مادر باید تربیت بشود؛ زمانی که بچه در پیش معلمهای اول باید تربیت بشوند ـ تمام اینها در اسلام حکم دارد و برای تربیت یک بشر قوانین دارد. (صحیفه امام، ج 4، ص419)
شاید در نظر اول، نقش زن در خانواده خیلی ساده جلوه کند؛ اما در حقیقت یک مسئولیت بسیار حساس و مهم است. در خاطراتی از امام خمینی نقل نموده اند که ایشان معتقدند که مسائل تربیتی فرزندان موضوعی است که با تأکید بر قدرت عاطفۀ زن و محبت مادری میسر است و تربیت فرزند از مرد برنمی آید.
امام نقش مادر را در خانه خیلی تعیین کننده می دانستند و به تربیت بچه ها خیلی اهمیت می دادند. گاهی که ما شوخی می کردیم و می گفتیم: پس زن باید همیشه در خانه بماند؟ می گفتند: «شما خانه را کم نگیرید، تربیت بچه ها کم نیست. اگر کسی بتواند یک نفر را تربیت کند، خدمت بزرگی به جامعه کرده است». ایشان معتقد بودند: «تربیت فرزند از مرد برنمی آید و این کار دقیقاً به زن بستگی دارد، چون عاطفه زن بیشتر است و قوام خانواده هم باید براساس محبت و عاطفه باشد». (رجایی، غلامعلی ؛ برداشتهایی از سیره امام خمینی(س)، ج 1، ص 24ـ25، به نقل از طباطبایی، فاطمه)
مادر وجودی است که سرچشمه مهر و محبت و عطوفت و آرامش است؛ نگاه آرام بخش و حرفهای تسکین دهنده مادر به اعضا خانواده منتقل می گردد؛ چون این قدرت و آرامش وجودی در درون زن هدیه ای از باری تعالی و اساس خلقت اوست پس به اصطلاح معطی و اعطاکننده می شود زیرا طبق قاعده، «معطی شیء فاقد شیء نمی شود» و اگر خود فاقد این قدرت نبود اعطای آن معنایی نداشت. در دیدگاه امام خمینی(س)، مادر می آموزد و فرزند که همه چیز را در مادر می بیند، از او تقلید می کند. اگر مادر صحیح بیاموزد، فرزند نیز صحیح عمل می کند از این رو دامن مادر اولین کلاس درس است.
مادرِ خوب، بچۀ خوب تربیت می کند؛ و خدای نخواسته، اگر مادر منحرف باشد، بچه از همان توی دامن مادر، منحرف بیرون می آید. و چون بچه ها آن علاقه ای که به مادر دارند به هیچ کس ندارند، و در دامن مادر که هستند تمام ... آرزوهایی که دارند خلاصه می شود در مادر و همه چیز را در مادر می بینند، حرف مادر، خُلق مادر، عمل مادر، در بچه ها اثر دارد. لامحاله یک بچه در دامن مادر ـ که اول کلاس است ـ این دامن اگر یک دامن طاهر پاکیزۀ مهذب باشد، بچه از همین اول که دارد رشد می کند، با آن اخلاق صحیح و با آن تهذیب نفس و با آن عمل خوب رشد می کند. بچه وقتی در دامن مادرش هست، می بیند مادر اخلاق خوش دارد، اعمال صحیح دارد، گفتار خوش دارد، این بچه از همان جا اعمالش و گفتارش به تقلید از مادر ـ که از همۀ تقلیدها بالاتر است ـ و به تزریق مادر ـ که از همۀ تزریقها مؤثرتر است ـ تربیت می شود. (تبیان جایگاه زن، ص 102)
رفتار با زن
در اسلام، احکام و دستورات و توجهات بسیاری در خصوص رفتار با همسر، مادر، دختر و نوع زن توصیه شده است زیرا در صورتی زن در نقش اصلی خود رشد و ظهور می کند که فضای خانه متلاطم نباشد. وقتی زن مورد تحقیر و اهانت و فشار کار قرار بگیرد، نمی تواند مدیر خانواده باشد.
بنابراین در رفتار با زن، توانایی او برای انجام امور باید ملاحظه شود؛ برای همین امام علی (ع) می فرماید: لا تُمَلِّکِ المَرأَةَ أَمرَها ما جاوَزَ نَفسَها فَإِنَّ المَرأَةَ رَیحانَةٌ و َلَیسَت بِقَهرَمانَةٍ... ؛کاری که در توان زن نیست به او مسپار زیرا او چون گُلی است (ظریف و آسیب پذیر) نه قهرمان و کارفرما.(نهج البلاغه، صبحی صالح؛ ص 405 ، نامه 31)
و همچنین پیامبر اکرم(ص) فرمودند: اِستَوصُوا بِالنِّساءِ خَیرا؛ یکدیگر را به رفتار نیک با زنان سفارش کنید. (مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج14 ، ص253 ، ح16628)
بنابراین، از آنجایی که سرپرستی و مدیریت درون خانه با مادر است و احساس و عاطفه زن سبب امنیت جسمی و روانی اعضا خانواده می شود، اگر نهاد خانواده سالم باشد، بستر تربیت و اصلاح و رشد انسان فراهم می گردد و به آرامش و کمال می رسد و به تعبیر امام خمینی(س) مظهر تحقق آمال بشر در زن است و از دامن زن مرد به معراج می رود.
زن مظهر تحقق آمال بشر است. زن پرورش دِه زنان و مردان ارجمند است. از دامن زن مرد به معراج می رود. دامن زن محل تربیت بزرگ زنان و بزرگ مردان است. (جایگاه زن در اندیشه امام خمینی(س)، ص 30)
2ـ نقش تربیتی زنان در جامعه با الگوی «جامعه فاطمی»
تعارض نقش زن در خانواده و جامعه
زن، پرورش دهندۀ زنان و مردان در جامعه است و با توجه به اینکه زنان در مراکز مختلف جامعه مشغول به کار هستند و کارهای ارزشمندی انجام می دهند که در روند اداره جامعه بسیار مؤثر است بین مسئوولیت مادری و رسالت زن یعنی حضور در جامعه که بار بسیار سنگینی است باید تبیین شود تا تعارضی بین نقش در خانواده و نقش در اجتماع پیش نیاید.
در خاطراتی از امام نقل شده است که وقتی به امام پیشنهاد دادند که زنان در خانه بنیشینند امام این نوع طرز فکر را به علت عدم توجه به مسائل می دادند.
در اول انقلاب یکی از این آقایان که می شناسید، ولی من نامش را نمی برم، نزد امام آمدند
و گفتند: شما الآن خیلی قدرت دارید و هر کاری که می خواهید، می توانید در ایران انجام دهید. بیایید از این قدرتتان استفاده کنید و دستور دهید تمام خانم ها از ادارات به خانه هایشان برگردند و کار نکنند. البته این یکی از خواسته های ایشان بود. یادم است که این مسأله به نحوی به من مربوط می شد که امام آن را با من مطرح کردند. گفتند: «الآن فلان آقا اینجا بود و چنین خواسته ای در مورد شما زنان داشت». من خندیدم و گفتم: این آقا با آن وجهه آمده بود تا این خواسته را طرح کند. گفتند: «بله، ولی واقعاً چطور اینها متوجه نیستند؟ مگر از نظر اداره مملکت امکان دارد که فردا بگویند همه زنها در خانه بنشینند؟ برخی وزارتخانه ها نصف پرسنلشان زن است. اینها چون توجه به مسائل ندارند، یک مرتبه حکم می کنند.» (رجایی، غلامعلی؛ برداشتهایی از سیره امام خمینی(س) ج1، ص271ـ272، به نقل از طباطبایی، فاطمه)
امام خمینی(س) از سویی به عنوان مرجع، روحانی و عارفی بلندپایه و صاحب نظر؛ و از سویی دیگر، به عنوان سیاستمدار و رهبر یک نهضت عظیم، با توجه به حفظ اصول اساسی اسلامی نسبت به شرایط و متقضیات زمان و مکان برای ایفای نقش زن در خانواده و جامعه، رهنمودهای ارزشمندی ارائه نموده اند و معتقدند مبدأ سعادت انسان در تربیت صحیح زن است.
زن انسان است؛ آن هم یک انسان بزرگ. زن مربی جامعه است، از دامن زن انسانها پیدا می شوند. مرحلۀ اولِ مرد و زن صحیح، از دامن زن است. مربی انسانها زن است. سعادت و شقاوت کشورها بسته به وجود زن است. زن با تربیت صحیح خودش انسان درست می کند؛ و با تربیت صحیح خودش کشور را آباد می کند. مبدأ همۀ سعادتها از دامن زن بلند می شود. زن مبدأ همۀ سعادتها باید باشد. (تبیان جایگاه زن در اندیشه امام خمینی(س)، ص29ـ30)
زن، صلاح یا فساد
دیدگاه امام خمینی بر این است که منشأ صلاح و فساد هر جامعهای از صلاح و فساد زنان آن جامعه است. اندیشۀ امام کاملاً به اثبات رسیده است و ما به وضوح می بینیم که زنان مهمترین هدف در فرهنگ سازی هستند و نظریه پردازان غربی بر این باورند که میـزان همـرنگی فرهنـگی در زنان بیشتر از مردان است و زنان خط مقدم یکسان سازی فرهنگی هستند، به همین دلیل در جوامع مختلف هزینه های بسیار هنگفتی برای رسیدن به اهداف خود بر پایه و محوریت زنان می پردازند. زیرا به خوبی تأثیر زن در جامعه را دریافته اند و با دقت می بینیم که از زنان با نگاه ابزاری برای تبلیغات خود استفاده می کنند.
نقش زنان در عالم از ویژگیهای خاصی برخوردار است. صلاح وفساد یک جامعه از صلاح و فساد زنان در آن جامعه سرچشمه می گیرد. زن، یکتا موجودی است که مـی تواند از دامن خود افرادی به جامعه تحـویل دهـد که از برکاتـشان یک جامعه، بلکه جامـعه ها به استقامت و ارزشهای والای انسانی کشیده شوند و می تواند بعکس آن باشد. (صحیفه امام، ج16، ص192)
اگر زنهای انسان ساز از ملتها گرفته بشود، ملتها به شکست و انحطاط مبدل خواهند شد. (تبیان جایگاه زن در اندیشه امام خمینی(س)، ص 29)
اسوۀ زنان در تربیت
زن به عنوان «مربی» در خانواده و جامعه نیازمند به یک راهنما در الگوپذیری و تعیین مسیر تعالی خود است. اجرای طرحها و برنامه های فرهنگی اسلامی و رسیدن به هدف تعالی زنان، باید با ارائه الگویی مناسب و کامل از یک زن باشد.
اسلام در کنار مردان بزرگ، نام زنان بزرگی را بیان نموده است از جمله: مادر حضرت موسی(علیه السلام)، آسیه زن فرعون، حضرت مریم مادر حضرت عیسی(علیه السلام)، حضرت خدیجه همسر پیامبر اسلام، حضرت فاطمه زهرا(علیها السلام) و نیز زنان دیگری که در کتب تاریخ اسلام نام آنان ذکر شده است.
یکی از والاترین زنان که در خانواده ای محقر به عنوان پرورش دهندۀ والاترین انسانهای خلقت بیان شده اند، حضرت فاطمه (س) است، حضرت، الگوی تمام نمای زن مسلمان و اسوۀ زنان عالم حتی بعد از مرگ خود می باشد. زندگی ایشان در خانه ای بود که کانون مبارزه با کفر و شرک بود. امام خمینی در بیان مقام حضرت فاطمه(س) بیان داشته اند:
زنی که در حجره ای کوچک و محقّر، انسانهایی تربیت کرد که نورشان از بسیط خاک تا آن سوی افلاک و از عالم ملک تا آن سوی ملکوت اعلی می درخشد. صلوات و سلام خداوند تعالی بر این حجرۀ محقر که جلوه گاه نور عظمت الهی و پرورشگاه زبدگان اولاد آدم است. (صحیفه امام، ج 16، ص192)
بنابراین در تعیین روز زن، امام خمینی روز ولادت حضرت فاطمه(س) را روز زن اعلام نمودند.
اگر روزی باید روز زن باشد، چه روزی والاتر و افتخارآمیزتر از روز ولادت با سعادت فاطمۀ زهرا ـ سلام الله علیهاست. زنی که افتخار خاندان وحی [است] و چون خورشیدی بر تارک اسلام عزیز می درخشد. (تبیان جایگاه زن در اندیشه امام خمینی(س)، ص 3)
نمونه بارز کمال زن در حضرت فاطمه (علیها السلام) به جلوۀ حقیقی نشست که حتی خداوند بر آفرینش والای حضرت فخر می نماید و برخی از علما در کتب خود در خلقت حضرت فاطمه (س) این حدیث قدسی را آورده اند که خداوند به پیامبر(ص) فرمود:
لولاک لما خلقت الافلاک . و لولا علی لما خلقتک . و لو فاطمه لما خلقتکما؛ ای محمد! اگر تو نبودی آسمان ها را خلق نمی کردم، و اگر علی نبود تو را خلق نمی کردم و اگر فاطمه نبود شما دو تن را نمی آفریدم. (مستدرک سفینة البحار: 3 / 334)
البته لازم به ذکر است در توضیح عبارت «لولا فاطمه لما خلقتکما» مفسران آورده اند که مقام نبوت و امامت برای رسیدن به مقام «عبد مطلق» است با اینکه این مقام در خود پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) نیز بود ولی در حضرت فاطمه(س) به طور منحصر مقام عبد مطلق تجـلی پیدا بنابراین نقش زن از ابتدا بعنوان یکی از محورها در نظام خلقت تعیین شد و نقش تربیتی او بر اعضا خانواده روشن گردید.
جامعه فاطمی
الگوی دولت اسلامی، خانواده حضرت زهرا(س) است و شاخصه های زندگی حضرت در خانواده و اجتماع می تواند بهترین الگو برای تمامی زنان جهان از بعدهای مختلف: همسرداری و تربیت فرزندان، عبادت، مجاهدت و حضور در تصمیم گیری عظیم اجتماعی باشد؛ بنابراین جامعۀ اسلامی باید جامعه ای فاطمی و براساس سیره اهل بیت باشد زیرا در جامعه فاطمی، یکی از محورهای مهم جامعه، محورقرارگرفتن خانواده است که در بررسی زندگی حضرت فاطمه
می بینیم که ایشان با تربیتی که از دامان حضرت خدیجه و پیامبر اکرم (ص) گرفت با اینکه در جامعه ای متولد شدند که در آن ارزشهای جاهلیت در نهایت اوج مطرح بود، علاوه بر تربیت فرزندان و نقش در خانواده، ناقض ارزشهای اخلاقی آن جامعه شدند و با به کارگیری روشهای صحیح و اصولی مانند خواندن خطابه و سخنرانی محور ارزشهای اجتماعی و فرهنگی را تغییر می دادند.
ما باید سرمشق از این خاندان بگیریم: بانوان ما از بانوانشان و مردان ما از مردانشان، بلکه همه از همۀ آنها. آنها زندگی خودشان را وقف کردند از برای طرفداری مظلومین و احیای سنت الهی. ما باید تبعیت کنیم و زندگی خود را برای آنها قرار بدهیم. کسی که تاریخ اسلام را می داند، می داند که این خاندان هر یکی شان مثل یک انسان کامل، بلکه بالاتر، یک انسان الهی ـ روحانی، برای ملتها و مستضعفین قیام کردند در مقابل کسانی که می خواستند مستضعفین را از بین ببرند. (صحیفه امام، ج 6، ص530)
موضوع جامعه فاطمی بحثی بسیار مهم و قابل تأمل است که در این مقاله نمی گنجد از اینرو به صورت مختصر به یکسری فعالیت زنان در جامعه فاطمی با تأکید بر حجاب اسلامی اشاره می شود.
حضور زن در جامعه
فعالیتهای زنان در جامعه به چه صورتی و تا چه حدی محدود باید باشد مطلبی است که بارها در مجامع مختلف و در ادیان بحث شده است. نظر اسلام، بر این است که نباید به زن به صورت یک شی ء نگاه شود و وسیله ای برای پر شدن جیب یک سری افراد فرصت طلب و سودجو گردد به عنوان مثال گماردن زنان در یک سری شغل ها و یا سؤءاستفاده از نیروی زیبایی و قدرت جاذبه ای که خداوند به او لطف عطا فرموده، به هیچ وجه جایز نیست.
زیرا شأن و جایگاه زن همانطوری که اشاره شد مقامی است والا که با انجام کارهای پَست از
مأموریت الهی خود دور می شود. اما در عین حال با حفظ جایگاه و کرامت زن، باید زنان در مسائل مهم و مقدرات اساسی مملکت دخالت کنند.
زن باید در مقدرات اساسی مملکت دخالت بکند... شما همان طوری که تاکنون در نهضتها دخالت داشتید و سهیم بودید در این نهضت و سهیم بودید در این پیروزی، حالا هم باز باید سهیم باشید؛ و هر وقت اقتضا بکند نهضت کنید، قیام کنید. مملکت از خود شماست ان شاءالله ... شما باید بسازید مملکت را. (صحیفه امام، ج 6، ص301)
در نظام اسلامی، زن به عنوان یک انسان می تواند مشارکت فعال با مردان در بنای جامعۀ اسلامی داشته باشد ولی نه به صورت یک شی ء. نه او حق دارد خود را به چنین حدی تنزل دهد و نه مردان حق دارند که به او چنین بیندیشند. (صحیفه امام، ج 4، ص 414)
بنابراین امام خمینی در جریان اداره مملکت و به خصوص نهضـت، انـزوا و دوری زنان از مـسائل جامعه را جایز نمی دانستند، در بیانات و خاطرات بسیاری زیادی از اطرفیان امام که نقل شده، مؤید این تفکر است که ایشان همواره بر فعالیت زنان تأکید داشتند و معتقدند نقش مادری و همسری زن مسلمان با نقش اجتماعی، سیاسی او در جامعه تزاحمی ندارد. در مصاحبه ای امام خمینی(س) در پاسخ به این سؤال که زنان تا چه حد مجازند در ساختمان بنای
حکومت اسلامی شرکت نمایند، اینگونه بیان می دارند:
زنان از نظر اسلام نقش حسـاسی در بـنای جامـعۀ اسلامـی دارند و اسلام زن را تا حـدی ارتـقا می دهد که او بتواند مقـام انـسانی خود را در جـامعه باز یـابد و از حد شـی ء بودن بیـرون بیـاید و متناسـب با چنین رشـدی، می تواند در سـاختمـان حکومـت اسلامی
مسئولیت هایی را به عهده بگیرد. (صحیفه امام، ج 4، ص436)
در دیدگاه امام برای ساختن جامعۀ اسلامی زنان در همۀ امور و اموری مانند انتخابات باید سهیم باشند.
زنان همچون مردان در ساختن جامعۀ اسلامی فردا شرکت دارند. آنان از حق رأی دادن و رأی گرفتن برخوردارند. در مبارزات اخیر ایران، زنان ایران نیز سهمی چون مردان دارند.(صحیفه امام، ج 5، ص 520)
یک زن مسلمان در جامعه اسلامی به راحتی می تواند در دانشگاه ها و محیط های آموزشی و مراکز علمی فعالیت کند و حتی در جایگاه های وزارت و نمایندگی مجلس قرار گیرد از این رو در کنار فعالیت های سیاسی و اجتماعی زنان در جامعه اسلامی، موضوع تحصیل علم و حضور زنان در دانشگاه با تأکید بر حفظ ارزشها و رعایت حدود شرعی مسأله ای بود که امام به آن توجه داشتند و نکته حائز اهمیت اینکه که حتی اجازه نمی دادند به اسم شرع و رعایت موازین احکام شرعی، خرافات با آن آمیخته شود و در تمامی موارد حضور زنان در جامعه اعلام موضع می نمودند.
اتاقی بود که بیشتر کلاسهای (دانشکده) ما در آنجا تشکیل می شد. یک روز دیدیم وسط آن تخته کشیده اند. البته من هم شاید این مسأله را به امام منتقل کرده باشم، ولی از جاهای دیگر هم به ایشان اطلاع داده بودند. اتفاقاً آقای خامنه ای هم هفته بعد در این رابطه صحبت کردند. توصیه ای که امام داشتند، این بود که دیوار را بردارند و نگذارند خرافات یا قیودات خودمان با شرع آمیخته شود. (رجایی، غلامعلی؛ برداشتهایی از سیره امام خمینی(س) ج 2، ص 382ـ383، به نقل از طباطبایی، فاطمه)
نتیجه
امروزه ما می بینیم در جمهوری اسلامی ایران زنان در رشته های مختلف در حال تحصیل علم و دانش و فناوری هستند و در عین حالی که عفاف خود را حفظ نموده و به همسرداری و تربیت
صحیح فرزندان نیز پرداخته ، در عرصه های مختلف اجتماعی و سیاسی حضور دارند. البته لازم به ذکر است از دیدگاه تعدادی از صاحبنظران اشتغال زنان در جامعه آسیب هایی نیز دارد که باید به صورت عمیق و ریشه ای مورد بررسی قرار گیرد اما بنظر می رسد در کنار تمامی آسیب های مورد نظر، حضور زنان از فوائد و ضرورت های بیشتری برخوردار است که آن را اجتناب ناپذیر می نماید. در نهایت آنچه که مهم و قابل توجه است اصلاح جامعه و توجه به نقش تربیتی زن در جامعه است.
امید آن است که جامعۀ زنان، از غفلت و خواب مصنوعی که از جانب چپاولگران بر آنان تحمیل شده است، برخیزند و همگان دوش به دوش هم به داد بازی خوردگان برسند. و زن را به مقام والای خود، هدایت کنند. و امید است که زنان سایر کشورهای اسلامی، از تحول معجزه آسایی که برای زنان ایران در اثر انقلاب بزرگ اسلامی حاصل شد، عبرت گرفته و بکوشند تا جامعۀ خود را اصلاح نمایند و کشورهای خود را به آزادی و استقلال برسانند.(صحیفه امام، ج 14، ص 317)
منابع و مآخذ
قرآن کریم
نهج البلاغه (صبحی صالح)
ابن بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)؛ امالی
خمینی، روح الله ؛ صحیفه امام (مجموعه 22 جلدی) ؛ ج 5، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، 1389
جایگاه زن (تبیان آثار موضوعی دفتر هشتم)؛ ج 13، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)؛ 1390
رجایی، غلامعلی ؛ برداشتهایی از سیره امام خمینی(س)، در خانواده ؛ ج 1، چ 7، چاپ و نشر عروج (وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، 1388
برداشتهایی از سیره امام خمینی(س)، ویژگیهای فردی؛ ج 2، چ 7، چاپ و نشر عروج (وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، 1385
سایت تبیان (http: / / www.tebyan.net)
نمازی شاهرودی، علی؛ مستدرک سفینة البحار؛ ج 3، مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم
نوری، حاج میرزا حسین (مشهور به محدث نوری (م 1320 ق(؛ مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل؛ ج14