مجله نوجوان 224 صفحه 20

بزرگان دوست مهدی جعفری علی اکبر دهخدا علی اکبر دهخدا در حدود سال 1297 ه .ق (1257 خورشیدی) در تهران متولد شد . پدرش خانباباخان که از ملاکان متوسط قزوین بود ، پیش از ولادت وی از قزوین به تهران آمد و در این شهر اقامت گزید . هنگامی که او ده ساله بود . پدرش فوت کرد ، و فردی به نام میرزا یوسف خان قیم او شد . دو سال بعد میرزا یوسف خان درگذشت و اموال پدر دهخدا هم به فرزندان میرزا یوسف خان رسید . در آن زمان یکی از فضلای عصر به نام شیخ غلامحسین بروجردی که از دوستان خانوادگی آنها بود کار تدریس دهخدا را به عهده گرفت و دهخدا تحصیلات قدیمی را در کنار او آموخت . وی حجره ای در مدرسه حاج شیخ هادی (در خیابان حاج شیخ هادی) داشت ، وی مردی مجرد بود و به تدریس زبان عربی و علوم دینی مشغول بود . استاد دهخدا غالباً اظهار می کردند که هر چه دارند ، بر اثر تعلیم آن بزرگ مردم بوده است . بعدها که مدرسه سیاسی در تهران افتتاح شد ، دهخدا در آن مدرسه مشغول تحصیل گردید و با مبانی علوم جدید و زبان فرانسوی آشنا شد . معلم ادبیات فارسی آن مدرسه محمدحسین فروغی مؤسس روزنامه تربیت و پدر ذکاء الملک فروغی بود ، آن مرحوم گاه تدریس ادبیات کلاس را به عهده دهخدا می گذاشت . چون منزل دهخدا در جوار منزل مرحوم آیه الله حاج شیخ هادی نجم آبادی بود ، وی از این حسن جوار استفاده کامل می برد و با وجود صغر سن مانند اشخاص سالخورده از محضر آن بزرگوار بهره مند می گشت . در همین ایام به تحصیل زبان فرانسه پرداخت و پس از درس خواندن در آن مدرسه به خدمت وزارت امور خارجه درآمد . بعداً در سال 1281 هنگامی که 24 سال داشت در وین پایتخت اتریش اقامت نمود ، و در آنجا زبان فرانسه و معلومات جدید را تکمیل کرد . مراجعت دهخدا به ایران مقارن با آغاز مشروطیت بود . او در حدود سال 1325 هجری قمری (1285 هجری شمسی) با همکار مرحوم جهانگیر خان و مرحوم قاسم خان روزنامه صور اسرافیل را منتشر کرد . این روزنامه از جراید معروف و مهم صدر مشروطیت بود ، جذابترین قسمت آن روزنامه ستون فکاهی بود که به عنوان « چرند پرند » بقلم استاد با امضای « دخو » نوشته می شد ، و سبک نگارش آن در ادبیات فارسی بی سابقه بود و مکتب جدیدی را در عالم روزنامه نگاری ایران و نثر معاصر پدید آورد . وی مطالب انتقادی و سیاسی را با روش فکاهی طی مقالات خود در آن زمان منتشر می کرد . پس از تعطیل مجلس شورای ملی در دوره محمد علی شاه ، آزادیخواهان ناچار از کشور خارج شدند . دهخدا نیز به استانبول و از آنجا نیز به اروپا رفت . وی در پاریس با علامه محمد قزوینی معاشر بود ، سپس به سویس رفت و در « ایوردن » سویس نیز سه شماره از « صور اسرافیل » را به کمک میرزا ابوالحسن خان پیرنیا (معاضد الدوله) منتشر کرد . آنگاه دوباره به استانبول رفته و در سال 1327 هجری قمری با مساعدت جمعی از ایرانیان تحت عنوان مکور که در ترکیه بودند روزنامه ای به نام « سروش » به زبان فارسی انتشار داد . پس از اینکه مجاهدین تهران را فتح کردند و محمد علی شاه خلع گردید ، دهخدا از تهران و کرمان به نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب شد ، و با استدعای احرار و سران مشروطیت از عثمانی به ایران باز آمده به مجلس شورای ملی رفت . در دوران جنگ بین المللی اول که از سال 1914 تا 1918 میلادی به طول انجامید دهخدا در یکی از قرای چهار محال بختیاری منزی بود و پس از جنگ به تهران بازگشته از کارهای سیاسی کناره گرفت ، و به خدمات علمی و ادبی و فرهنگی مشغول شد ، و مدتی ریاست دفتر (کابینه) وزارت معارف ،ریاست تفتیش وزارت عدلیه ، ریاست مدرسه علوم سیاسی و سپس ریاست مدرسة عالی حقوق و علوم سیاسی تهران به او محول گردید تا اینکه سه چهارم روز قبل از شهریور 1320 و خلع سلطنت رضاخان از ریاست آنجا معزول شد و از آن زمان تا پایان حیات بیشتر به مطالعه و تحقیق و تحریر مصنفات گرانبهای خویش مشغول بود . دهخدا گاه برای تفنن شعر نیز می سرود . اما شاعری حرفه اصلی او نبود . این منظومه های معدود را دکتر محمد معین آنها را در دوست نوجوانان سال پنجم / شماره 12 پیاپی 224 / 13 تیر 1388