«تحریر توحید» در دو جلد منتشر شد
نظر خوانندگان گرامی را به پیش درآمد و مقدمه این کتاب جلب می نماید
سخن نخست
ماجرای پایان ناپذیر عرفان اسلامی با حضور شخصیتی بزرگ و متعالی همچون محی الدین ابن عربی و آثار وجودی و وجود آثاری او چنان توجه همه جانبه جانب داران مکتب را به خود جلب کرد که تعداد بسیاری از صاحب نظران و عرفان شناسان بزرگ به شناخت و شناساندن آثار و افکار وی گرایش یافته، و به شرح و بسط و ترجمه و تعلیق و تحشیه کتب و آثار او پرداخته، و از این راه بر سرمایه های کلان و ذخر و ذخیره های فراوان مشرب عرفان افزوده اند.
داود قیصری از چهره های بنام و شناخته شده ای است که باعلاقه و احترام زیاد به استاد، به تحقیق و تحلیل آثار محی الدین پرداخت و شرحی بر فصوص الحکم او نوشت که «شأن کتاب درسی» یافت و به مرجعی در درس و بحث عرفان نظری تبدیل گردید؛ به خصوص که این شارحِ محقق، برای روشنگری و آشناسازی شاگردان و شیفتگان شیخ اکبر، به نگارش مقدمه ای پرداخت که به دلیل در برداشتن رئوس و امهات مباحث، از آن روز تاکنون با استقبال محققان و مدرسان مواجه گردید، و کتاب ارزنده ای که هم اکنون پیش رو دارید، از همین دست است.
مؤلف متضلع و مدرس متتبع این کتاب، حفیدِ شریفِ امام و نور چشم امت، و نماد علم و معرفت، و آیتِ فکر و فقاهت، عزیزِ عالی قدر «حاج سید حسن خمینی دامت برکاته» است که به تدریس و شرح و بسط عالمانه این مقدمه پرداخته اند و تقریرات درس ایشان به همت یکی از شاگردان ممتازشان به رشته تحریر درآمده و کتاب حاضر را فراهم آورده است.
در این نوشته کوتاه لازم است به این نکته توجه دهم که انجمن علمی عرفان اسلامی که اکنون وظیفه انتشار کتاب «تحریر توحید» را بر عهده گرفته بیش از ده سال پیش تأسیس گردید و با
اهداف ارزنده و ارجمندی بنیان نهاده شد تا به شناخت و شناساندن عرفان ناب اسلامی و شخصیت های برجسته و نامدار آن بپردازد و از اصحاب معرفت و مؤلفان و مربیان این مشرب تجلیل و تکریم کند، و به تحقیق و تتبع در آثار و مأثورات عرفان مبادرت ورزد و سرانجام اهالی عرفان اسلامی را از سرچشمه ی زلال معنویت، و اسرار و رموز ولایت سیراب، و به گنجینه های حکمت و حقیقت آشنا سازد و چراغِ روشنِ راهِ راهیان این مکتب باشد؛ و البته همه مکتب های «عرفان خوانده» دروغین و دوزخی را دفع، رد و طرد کند و محور اصلی کار علمی خود را چاپ و نشر مأثورات عرفان ناب قرآنی و ولایی قرار دهد که «حسن مطلع» این کار درست و وظیفه بسیار مهم و خطیر، تعهد به چاپ و نشر کتاب «تحریر توحید» است.
ریاست و هدایت انجمن نیز برعهده بانوی دانشمند و بنام سرکار خانم دکتر فاطمه طباطبایی است که سال های تحصیل و تحقیق و تدریس خود را در همین راه دنبال کرده و بحمدالله موفق هم بوده است. این جانب ضمن تشکر خاص در نشر کتاب «تحریر توحید»، توفیقات همگان را از خدای منان آرزومندم و امیدوارم که اهتمام و اولویت انجمن، همچنان انتشار این گونه کتب عرفانی و معنوی باشد تا کام لب تشنگان شرب سیر و سلوک را در نظر و عمل سیراب سازد. ان شاء الله تعالی! با احترام دکتر علی شیخ الاسلامی
استاد دانشگاه تهران
بهمن 1394 ـ ربیع الثانی 1437
مقدمه
وَلَقَدْ وَصَّلْنَا لَهُمُ الْقَوْلَ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ؛
بی شک تجربه های عرفانی، مهم ترین و یا یکی از با اهمیت ترین دست آوردهای بشر در طول زندگی آدمیان بوده است. تجربه ای تامّ که نبوت و ولایت تامّه الهیه است و تجربه های ناقص که هر کس به نوعی آن را شهود کرده است. یافته های این تجربه اگرچه گفتنی نبوده اند؛ ولی انسانیت انسان را ساخته اند، پس غلط نیست اگر بگوییم، فصل ممیزه آدمی، نه نطق یا اراده، بلکه همین ارتباط یافتن با حوزه ای فراتر از ماده است.
شهود عارفان البته مطابق با خاستگاه ایشان ترجمه شده است و بعضاً رنگ عشق و محبت و گاه طعم خوف و عظمت یافته است. گاهی نیز «صبغة الله» بر جان ولی الله الاعظم نشسته و جوهره
دین و آیین یافته است و جهانی را به خویش معطر کرده است. تاریخ انسان بدون آنچه ادیان برای آدمی به ارمغان آورده اند، زشت و بی تناسب و آمیخته با خشونت است و این وحی های الهی بوده است که جهان انسانی را به تکامل رسانده و بدان رنگ دیگر داده است.
اسلام که به نور پیامبر عظیم الشأن ما آراسته است، نمونه کامل این امر است و تشیع که گویی ردای عرفان اسلامی بر قامت آن دوخته است، تکمیل این کمال اولیه بوده است. عرفان اسلامی نتیجه ای جز شیعی شدن نداشته و این مقصد، تنها هدف برای مسیر سخت تجربه های عرفانی و شهودهای روحانی بوده است. هرکس اندکی در این بحر مواج سیر کند، به تعیّن می یابد که این ردا جز بر اندام اندیشه شیعه و کلام امامیه راست نمی آید و از این رو است که می توان گفت این آب گوارا، حتی اگر از سنگلاخ نیز جریان یافته باشد، جز در دریای عصمت فرزندان پیامبر آرام نمی گیرد. ولایت تامّه انسان کامل، حقیقت محمدیه، وجود منبسط و ... تنها در ظرف کلامی شیعه امکان تطابق با دستگاه فکری اسلامی را داراست و از دیگر سو، عصمت کبری، واسطه فیض، ولایت الهیه، علم تامّه امام و ...، جز در نظام فکری عرفان نظری تعریف فلسفی و عقلانی نمی یابد. از این روست که عرفان، حتی اگر نه به ظاهر، شیعه است و می توان گفت عارفان حتی اگر خود نگفته اند، بر این آیین بوده اند.
مقدمه قیصری بر شرح فصوص الحکم ابن عربی، کتابی است که در علم عرفان نظری تدریس می شود و از بهترین و کامل ترین تلاش ها در جهت انسجام منطقی و عقلی مباحث عرفانی است. نگارنده از آذر ماه سال 91 تا اسفند ماه سال 1392 با جمعی از دوستان به این کتاب اشتغال داشته است. آنچه پیش روی شماست، تلاش برادرم جناب حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمود صادقی در تنظیم آن مباحث است. قلم شیوا و احاطه ستودنی ایشان بر زبان فارسی، ترجمه خوب و ارزشمندی از متن قیصری به دست داده است و توان علمی و حوصله قابل تحسین وی، شرح و بسط مناسبی از آنچه در این حوزه گفته شده، گرد آورده است. در طول مدت نزدیک به چهار سال تلاش ایشان در تنظیم و نگارش این کتاب که «تحریر توحید» نام گرفته است، بارها متن بین ما در رفت و آمد بود و نکاتی از آن حک و اصلاح شد. ضمن اینکه باید در این میان از «پیشگفتار» محققانه ای که بر کتاب نوشته اند، هم یاد کنم که در جای خود نکات خوبی
را در بر دارد. امید آنکه در نظر اهل معرفت به لطف بنشیند و توشه ای باشد برای آنکه در محضر خدای تبارک و تعالی نقش بال ملخی را ایفا کند. در پایان به روح مطهر امام بزرگوار درود می فرستم که از سرآمدان این عرصه بود. و لله الحمد اولاً و آخراً
سید حسن خمینی
قم ـ سوم محرم الحرام 1437 ـ 25 مهرماه 1394