ولایت اعتباری

‏‏ولایت اعتباری‏

‏‏وقتی می گوییم ولایتی را که رسول اکرم(ص) و ائمه(ع) داشتند، بعد از غیبت، فقیه‏‎ ‎‏عادل دارد، برای هیچ کس این توهم نباید پیدا شود که مقام فقها همان مقام ائمه(ع) و‏‎ ‎‏رسول اکرم(ص) است. زیرا اینجا صحبت از مقام نیست؛ بلکه صحبت از وظیفه است.‏‎ ‎‏«ولایت»، یعنی حکومت و ادارۀ کشور و اجرای قوانین شرع مقدس، یک وظیفۀ سنگین و‏‎ ‎‏مهم است؛ نه اینکه برای کسی شأن و مقام غیرعادی به وجود بیاورد و او را از حد انسان‏‎ ‎‏عادی بالاتر ببرد. به عبارت دیگر، «ولایت» مورد بحث، یعنی حکومت و اجرا و اداره،‏‎ ‎‏برخلاف تصوری که خیلی از افراد دارند، امتیاز نیست بلکه وظیفه ای خطیر است.‏

‏‏«‏‏ولایت فقیه‏‏» از امور اعتباری عقلایی‏‎[1]‎‏ است و واقعیتی جز جعل ندارد؛ مانند جعل‏‎ ‎‏(قرار دادن و تعیین) قیّم برای صغار. قیّم ملت با قیّم صغار از لحاظ وظیفه و موقعیت هیچ‏‎ ‎‏فرقی ندارد. مثل این است که امام(ع) کسی را برای حضانت‏‎[2]‎‏، حکومت، یا منصبی از مناصب،‏‎ ‎‏تعیین کند. در این موارد معقول نیست که رسول اکرم(ص) و امام با فقیه فرق‏‎ ‎‏داشته باشد.‏

‏‏     مثلاً یکی از اموری که فقیه متصدی ولایت آن است اجرای «حدود» (یعنی قانون‏‎ ‎
‏‎

‎‏جزای اسلام) است. آیا در اجرای حدود بین رسول اکرم(ص) و امام و فقیه امتیازی است؟‏‎ ‎‏یا چون رتبۀ فقیه پایین تر است باید کمتر بزند؟ حد زانی که صدتازیانه است اگر رسول‏‎ ‎‏اکرم(ص) جاری کند، 150 تازیانه می زند، و حضرت امیرالمؤمنین(ع) صد تازیانه، و‏‎ ‎‏فقیه پنجاه تازیانه؟ یا اینکه حاکمْ متصدی قوۀ اجراییه است و باید حد خدا را جاری کند؛‏‎ ‎‏چه رسول الله (ص) باشد، و چه حضرت امیرالمؤمنین(ع)، یا نماینده و قاضی آن حضرت‏‎ ‎‏در بصره و کوفه، یا فقیه عصر.‏

‏‏     دیگر از شئون رسول اکرم(ص) و حضرت امیر(ع) اخذ مالیات، خمس، زکات، جزیه،‏‎ ‎‏و خراج اراضی خراجیه‏‎[3]‎‏ است. آیا رسول اکرم(ص) اگر زکات بگیرد، چقدر می گیرد؟ از‏‎ ‎‏یک جا ده یک و از یک جا بیست یک؟ حضرت امیرالمؤمنین(ع) خلیفه شدند چه می کنند؟‏‎ ‎‏جنابعالی فقیه عصر و نافذ الکلمه شدید چطور؟ آیا در این امور ولایت رسول اکرم(ص) با‏‎ ‎‏حضرت امیرالمؤمنین(ع) و فقیه فرق دارد؟ خداوند متعال رسول اکرم(ص) را «ولیّ» همۀ‏‎ ‎‏مسلمانان قرار داده؛ و تا وقتی آن حضرت باشند، حتی بر حضرت امیر(ع) ولایت دارند.‏‎ ‎‏پس از آن حضرت، امام بر همۀ مسلمانان، حتی بر امام بعد از خود، ولایت دارد؛ یعنی،‏‎ ‎‏اوامر حکومتی او دربارۀ همه نافذ و جاری است و می تواند قاضی و والی نصب و عزل‏‎ ‎‏کند. همین ولایتی که برای رسول اکرم(ص) و امام در تشکیل حکومت و اجرا و تصدی‏‎ ‎‏اداره هست، برای فقیه هم هست. لکن فقها «ولیّ مطلق» به این معنی نیستند که بر همۀ‏‎ ‎‏فقهای زمان خود ولایت داشته باشند و بتوانند فقیه دیگری را عزل یا نصب نمایند. در این‏‎ ‎‏معنا مراتب و درجات نیست که یکی در مرتبۀ بالاتر و دیگری در مرتبۀ پایین تر باشد؛ یکی‏‎ ‎‏والی و دیگری والیتر باشد.‏

‏‏     پس از ثبوت این مطلب، لازم است که فقها اجتماعاً یا انفراداً برای اجرای حدود و‏‎ ‎‏حفظ ثغور و نظامْ حکومت شرعی تشکیل دهند. این امر اگر برای کسی امکان داشته‏‎ ‎
‏‎

‎‏باشد، واجب عینی است؛ وگرنه واجب کفایی است‏‎[4]‎‏. در صورتی هم که ممکن نباشد،‏‎ ‎‏ولایت ساقط نمی شود، زیرا از جانب خدا منصوبند. اگر توانستند، باید مالیات، زکات،‏‎ ‎‏خمس و خراج را بگیرند و در مصالح مسلمین صرف کنند؛ و اجرای حدود کنند. اینطور‏‎ ‎‏نیست که حالا که نمی توانیم حکومت عمومی و سراسری تشکیل بدهیم، کنار بنشینیم؛‏‎ ‎‏بلکه تمام امور‏‏[‏‏ی‏‏]‏‏ که مسلمین ‏‏[‏‏بدان‏‎ ‎‏]‏‏محتاجند و از وظایفی است که حکومت اسلامی‏‎ ‎‏باید عهده دار شود، هرمقدار که می توانیم باید انجام دهیم.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎