در رویدادهای اجتماعی به که رجوع کنیم

‏‏در رویدادهای اجتماعی به که رجوع کنیم‏

‏‏     ‏‏روایت سوم، توقیعی‏‎[1]‎‏ است که مورد استدلال واقع شده، و ما کیفیت استدلال را عرض‏‎ ‎‏می کنیم:‏

‏
‏‎

‎‏فی کتاب إکْمال الدین و إتْمام النِعْمَةِ‏‎[2]‎‏ عَنْ محمد بن محمد بن عِصام، عن محمد بن یعقوب،‏‎ ‎‏عن إسحاقَ بن یعقوب، قال: سألت محمد بنَ عُثْمانَ العُمَری أن یوصل لی کتاباً قد ‏‏سألتُ فیه عن مسائل اُشکلَتْ علیَّ. فورد التوقیعُ بِخط مولانا صاحبِ الزمان(ع): امّا ما سَأَلْتَ عَنْهُ. أَرْشَدَکَ الله ُ و‏‎ ‎‏ثَبّتَکَ (الی ان قال) وَ أَمّا الْحَوادِثُ الْواقِعَةُ، فَارْجِعُوا فیها الی رُواةِ حَدیثِنا. فَإِنَّهُم حُجّتی عَلَیْکُم، و‏‎ ‎‏أَنا حُجَةُ الله . و أَمّا مْحَمَّدُ بُنُ عُثمان العُمَری، فَرَضِیَ الله ُ عَنْهُ وَ عَنْ أَبیهِ، فَإِنَّهُ ثِقَتی وَ کِتابُهُ کِتابی.‏‎[3]‎

‏‏    ‏‏اسحاق بن یعقوب‏‎[4]‎‏ نامه ای برای حضرت ولی عصر(عج) می نویسد، و از مشکلاتی که‏‎ ‎‏برایش رخ داده سؤال می کند. و محمدبن عثمان عمری، نمایندۀ آن حضرت، نامه را می رساند.‏‎ ‎‏جواب نامه به خط مبارک صادر می شود که «... در حوادث و پیشامدها به راویان حدیث ما رجوع‏‎ ‎‏کنید، زیرا آنان حجت من بر شمایند، و من حجت خدایم...»‏

‏‏     منظور از «حوادث واقعه» که در این روایت آمده مسائل و احکام شرعیه نیست.‏‎ ‎‏ نویسنده نمی خواهد بپرسد دربارۀ مسائل تازه ای که برای ما رخ می دهد چه کنیم. چون این‏‎ ‎‏موضوع جزء واضحات مذهب شیعه بوده است و روایات متواتره دارد که درمسائل بایدبه‏‎ ‎‏فقها رجوع کنند‏‎[5]‎‏. درزمان ائمه(ع) هم به فقها رجوع می کردند واز آنان می پرسیدند. کسی‏‎ ‎‏که در زمان ‏‏حضرت صاحب، سلام الله علیه، باشد و با نواب اربعه‏‎[6]‎‏ روابط داشته باشد و به‏‎ ‎
‏‎

‎‏حضرت نامه بنویسد و جواب دریافت کند، به این موضوع توجه دارد که در فراگرفتن مسائل‏‎ ‎‏به چه اشخاص باید رجوع کرد.‏

‏‏     منظور از «حوادث واقعه» پیشامدهای اجتماعی و گرفتاریهایی بوده که برای مردم و‏‎ ‎‏مسلمین روی می داده است. و به طور کلی و سربسته سؤال کرده اکنون که دست ما به شما نمی رسد، در پیشامدهای اجتماعی باید چه کنیم، وظیفه چیست؟ یا حوادثی را ذکر کرده، و پرسیده در این حوادث به چه کسی رجوع کنیم؟ آنچه به نظر می آید این است که به طور کلی سؤال کرده، و حضرت طبق سؤال او جواب فرموده اند که در حوادث و مشکلات به‏‎ ‎‏روات احادیث ما، یعنی فقها، مراجعه کنید. آنها حجت من بر شما می باشند، و من حجت‏‎ ‎‏خدا بر شمایم.‏

‏‏     «حجت خدا» یعنی چه؟ شما از کلمۀ «حجة الله » چه می فهمید؟ یعنی خبر «واحد»‏‎ ‎‏حجت است‏‎[7]‎‏؟ و اگر زراره‏‎[8]‎‏ روایتی را نقل کرد حجت می باشد؟ حضرت امام زمان نظیر‏‎ ‎‏زراره است که اگر خبری از رسول اکرم(ص) نقل کرد، باید بپذیریم و عمل کنیم؟ اینکه‏‎ ‎‏می گویند «ولیّ امر» حجت خداست، آیا در مسائل شرعیه حجت است که برای ما مسأله‏‎ ‎‏بگوید؟ اگر رسول اکرم(ص) فرموده بود که من می روم، و امیرالمؤمنین(ع) حجت من بر‏‎ ‎‏شماست. شما از این می فهمیدید که حضرت رفتند، کارها همه تعطیل شد فقط‏‎ ‎‏مسأله گویی مانده که آن هم به حضرت امیر(ع) واگذار شده است؟ یا اینکه «حجة الله »‏‎ ‎
‏‎

‎‏یعنی همان طور که حضرت رسول اکرم(ص) حجت است و مرجع تمام مردم، خدا او را‏‎ ‎‏تعیین کرده تا در همۀ کارها به او رجوع کنند، فقها هم مسئول امور و مرجع عام توده های‏‎ ‎‏مردم هستند؟‏

‏‏     «حجة الله » کسی است که خداوند او را برای انجام اموری قرار داده است، و تمام‏‎ ‎‏کارها، افعال و اقوال او حجت بر مسلمین است. اگر کسی تخلف کرد، بر او احتجاج (و‏‎ ‎‏اقامه برهان و دعوی) خواهد شد. اگر امر کرد که کاری انجام دهید، حدود را اینطور جاری‏‎ ‎‏کنید، غنایم، زکات و صدقات را به چنین مصارفی برسانید و شما تخلف کردید، خداوند‏‎ ‎‏در روز قیامت بر شما احتجاج می کند. اگر با وجود حجت برای حل و فصل امور به‏‎ ‎‏دستگاه ظلم رجوع کردید، خداوند در روز قیامت بر شما احتجاج خواهد کرد که من برای‏‎ ‎‏شما حجت قرار دادم، چرا به ظلمه و دستگاه قضایی ستمگران مراجعه کردید. خدا به‏‎ ‎‏وجود حضرت امیرالمؤمنین(ع) بر متخلفین و آنها که کجروی داشتند احتجاج می کند، بر‏‎ ‎‏متصدیان خلافت، بر معاویه، و خلفای بنی امیه و بنی عباس، و بر کسانی که طبق‏‎ ‎‏خواسته های آنان عمل می کنند، احتجاج می شود که چرا زمام مسلمین را غاصبانه به دست‏‎ ‎‏گرفتید. شما که لیاقت نداشتید چرا مقام خلافت و حکومت را غصب کردید.‏

‏‏     خداوند حکام جور و هر حکومتی را که برخلاف موازین اسلامی رفتار کند‏‎ ‎‏بازخواست می کند که چرا ظلم کردید؟ چرا با اموال مسلمین هوسبازی کردید؟‏‎ ‎‏چرا جشن چند هزار ساله برپا داشتی‏‎[9]‎‏؟ چرا مال مردم را صرف «تاجگذاری» و آن جشن‏‎ ‎
‏‎

‎‏کذایی کردی‏‎[10]‎‏؟ اگر بگوید با اوضاع روز نمی توانستم عدالت کنم، یا اینکه ‏‏[‏‏نمی توانستم‏‏]‏‎ ‎‏قبه و بارگاه، کاخ و عمارت کذایی نداشته باشم، تاجگذاری کردم که دولت اینجا را و ترقی‏‎ ‎‏خودمان را معرفی کنم، می گویند این ‏‏[‏‏اشاره به حضرت امیر(ع)‏‏]‏‏ هم حاکم بود؛ حاکم بر‏‎ ‎‏مسلمین و سرزمین پهناور اسلامی بود، تو شرف اسلام و مسلمین و بلاد اسلامی را بیشتر‏‎ ‎‏می خواستی، یا این مرد؟ مملکت تو بیشتر بود یا او؟ قلمرو حکومت تو جزئی از قلمرو‏‎ ‎‏حکومتش بود؛ عراق و مصر و حجاز و ایران همه در قلمرو حکومتش بود؛ در عین حال‏‎ ‎‏دارالعمارۀ او مسجد بود، و دکة القضاء در گوشۀ مسجد قرار داشت؛ و سپاه در مسجد‏‎ ‎‏آماده می شد، و از مسجد حرکت می کرد؛ مردم نمازگزار و معتقد به جنگ می رفتند؛ و‏‎ ‎‏دیدید که چگونه پیشرفت می کردند و چه کارها انجام دادند‏‎[11]‎‏.‏

‏‏    امروز فقهای اسلام «حجت» بر مردم هستند؛ همان طور که حضرت رسول(ص)‏‎ ‎‏حجت خدا بود، و همۀ امور به او سپرده شده بود و هرکس تخلف می کرد بر او احتجاج‏‎ ‎‏می شد. فقها از طرف امام(ع) حجت بر مردم هستند. همۀ امور و تمام کارهای مسلمین به‏‎ ‎‏آنان واگذار شده است. در امر حکومت، تمشیت امور مسلمین، اخذ و مصرف عواید‏‎ ‎‏عمومی، هرکس تخلف کند، خداوند بر او احتجاج خواهد کرد. در دلالت روایتی که آوردیم‏‎ ‎‏هیچ اشکالی نیست؛ منتها سندش قدری محل تأمل است‏‎[12]‎‏. و اگر دلیل نباشد، مؤید‏‎ ‎
‏‎

‎‏مطالبی است که گفته شد.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎