تأویل در قرآن
اقسام متشابهات: محکم و متشابه از دیدگاه امام خمینی (س)
امام خمینی (س) آیات را بر دو گونه می داند؛ آیات محکمات که تأویلی ندارد و همه آن را می فهمند، آیات متشابهات که تأویل دارند و از قبیل رمز است و تأویل آن را جز خدا و راسخان در علم کسی نمی داند.(۱) به اعتقاد ایشان فهم صحیح از آیات متشابه، حمل الفاظ بر روح معانی است؛ زیرا وقتی انسان به روح معانی الفاظ راه پیدا می کند، درمی یابد که الفاظی که در قرآن به کار رفته اند، معانی باطنی و اسراری دارند.(۲) امام معتقد است بر اساس قاعده روح معانی، تفسیر آیات متشابهی مانند قلم، عرش و میزان با تأویل صحیح امکان پذیر خواهد بود؛ زیرا تأویل بازگرداندن لفظ از معانی ظاهری به معانی باطنی و حقیقی خود است و این قاعده روح معانی نیز باب تأویل را بر سالک باز می کند و سالک به معانی باطنی از کتاب الهی دست می یابد.(۳) امام خمینی (س) در آیاتی نظیر «الرحمن علی العرش استوی» و «جاء ربّک» حمل آنها بر معانی ظاهری را خلاف عقل و برهان می داند(۴) و تفسیر خاصی از آن ها بیان می کند. ایشان عرش الهی را به معنای فیض منبسط حق تعالی که محل بروز سلطنت الهی و مستوای صفت رحمان|رحمانیت او است، تفسیر می کند و بر اساس این تفسیر، مستوای رحمانیت جهت فاعلیت و سلطنت حق تعالی است. البته امام تفسیر دیگری برای عرش قائل است؛ مانند علم حق تعالی و مجموع عالم.(۵) امام خمینی (س) معتقد است کسانی که متکلم بودن حق تعالی را حمل بر مجاز می کنند یا کلام را در حق تعالی به معنای ایجاد کلام در موجودات دیگر می دانند و آن را در موجودات دیگر تسبیح و تحمید ذاتی می دانند، مرتکب تحدید بلکه تعطیل در صفات شده اند و با تنزیه حق تعالی در حقیقت او را ناقص و فاقد نطق دانسته اند؛ اما طبق قاعده وضع الفاظ برای روح معانی، برای تکلم، تسبیح و حمد مراتبی است که به حسب نشئه های وجود متفاوت است و روح تکلم همان ابزار آن چیزی است که در ضمیر پنهان است که در همه مراتب جاری است.(۶)
(۱) خمینی، روح الله، کشف الاسرار، ص۳۲۱، تهران، بی تا.
(۲) خمینی، روح الله، مصباح الهدایه، ص۳۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶. لأرواح المعانی
(۳) خمینی، روح الله، شرح دعاء السحر، ص۳۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶. لارواح المعانی
(۴) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۲۰۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸. جاء ربک
(۵) خمینی، روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۳۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲. فیض منبسط
(۶) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۲۵۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸ تحدید؛ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۵، ص۶۶۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
.
انتهای پیام /*