تأویل قرآن

حقیقت تأویل از نگاه امام خمینی (س)

امام خمینی (س) در بیان حقیقت تأویل معتقد است، تأویل برگرداندن الفاظ و صورت قرآن به باطن است که در تنزل از حقیقت خود به صورت الفاظ ظاهر گشته است.(۱) به باور ایشان، حقیقت قرآن کریم از رسیدن به مرحله الفاظ در این عالم، دارای منازل و مراحلی است که با طی این منازل و مراحل و تنزل از آنها به این عالم می رسد و به صورت الفاظ ظاهر می شود. این مرحله نازل ترین منازل قرآن است که در قشر الفاظ محصور شده است.(۲) در حقیقت تأویل، خالص کردن الفاظ از پوسته و تعینات عالم طبیعت و بازگشت به مراحل بطونی قرآن است. امام خمینی برای تأویل چند مبانی بیان کرده است؛ از جمله:

۱- اعتقاد به لایه های بطونی قرآن: امام معتقد است قرآن دارای مراتب بطونی و منازل و مراحلی است که هر یک دربردارنده معانی و حقایقی است؛ زیرا قرآن برای همه طبقات بشری نازل شده است.(۳)

۲- تطابق میان عالم تکوین و عالم تدوین: زیرا در مواردی از تأویل، درجات و معانی بطونی قرآن بر درجات و مراتب عالم تطبیق داده می شود. این لایه ها در برابر مراحل نزولی فیض که از عوالم بالا به عوالم پایین تر جریان دارند، قرار می گیرند؛ البته به اعتقاد امام این تنزل کتاب الهی به حسب این عوالم یک نوع تحریف عرفانی است؛ چنان که بازگشت کتاب الهی به آنها تأویل است؛(۴) همچنین مراتب بطونی قرآن با هفت مراتب بطونی انسان (نفس، عقل، قلب، روح، سر، خفی و اخفی) مطابقت داده می شود.(۵)

۳- اعتقاد به وضع الفاظ برای ارواح معانی: حضرت امام خمینی معتقد است که نظریه روح معانی راه را برای تأویل آیات الهی می گشاید و در تأویل، برای رسیدن به ارواح معانی و سر و حقایق بطونی، لازم است از معانی متداول عرفی گذر کرد؛(۶) زیرا الفاظ در حقیقت برای روح و حقیقت واحدی وضع شده اند و معانی عرفی، مصداقی از مصادیق آن به شمار می آیند.(۷) به اعتقاد ایشان هر معنایی که به افق اطلاق نزدیک تر باشد و از قیود و شوائب خالی تر باشد به حقیقت نزدیکتر است؛ مانند لفظ نور که هرچه جهت ظهور و اظهار آن بیشتر باشد، کاربرد نور در آن به حقیقت نزدیک تر است.(۸)

(۱) خمینی، روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۳۱۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲ قشر؛ خمینی، روح الله، شرح دعاء السحر، ص۳۸-۳۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶. ابواب تأویل

(۲) خمینی، روح الله، شرح دعاء السحر، ص۳۸-۳۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶. عن قشور

(۳) خمینی، روح الله، شرح دعاء السحر، ص۳۸ و ۶۰-۵۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶ فان للقرآن، بطونا سبعة؛ خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۱۸۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸. قاطبه

(۴) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۱۸۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸. بی تحریف

(۵) خمینی، روح الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۵۰، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری. تنزیل الکتاب

(۶) خمینی، روح الله، شرح دعاء السحر، ص۳۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶. لارواح المعانی

(۷) خمینی، روح الله، مصباح الهدایه، ص۳۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶. وضعیت لارواح

(۸) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۲۵۰-۲۴۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸ لفظ نار؛ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۳، ص۲۰۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.

. انتهای پیام /*