روش های تفسیری
روش های تفسیری امام خمینی (س)
امام خمینی (س) در آثار خود از روش های تفسیری مختلفی استفاده کرده است، گاهی از سیاق کلام استفاده می کند و گاهی از حدیث بهره می گیرد و گاهی از نشانه های عقلی و قرینه لبّی استفاده می کند و بر این باور است که کتاب تفسیر باید روشنگر جهات عرفانی، اخلاقی و جهات دیگری که تامین کننده سعادت انسان است، باشد.(۱) روش امام در مواردی که یک سوره را به صورت کامل تفسیر می کند، روش سیر و سلوکی، تهذیب باطن و تربیتی است.(۲) از جمله مواردی که امام در روش تفسیری خود بهره برده است عبارتند از:
۱- بهره گیری از قرآن کریم: از جمله شیوه های امام خمینی در تفسیر قرآن، روش قرآن به قرآن است؛ مانند آیه «و ما رمیت اذ رمیت» که با استفاده از آیات دیگر، مقام «امر بین الامرین» را در مسئله جبر و اختیار بیان می کند.(۳)
۲- بهره گیری از سنت: روایات در شیوه تفسیری امام خمینی نقش بسزایی دارند. حضرت امام رسول خدا (ص) و اهل بیت (ع) را مفسران حقیقی قرآن معرفی می کند که تمام اسرار آیات و ظواهر و بواطن قرآن را درک می کنند.(۴)
۳- تدبر عقلی: امام خمینی این روش را همراه با روایات تفسیری و دیگر شواهد قرآنی به کار می گیرد و بر این باور است که حجیت معنای ظاهری کلام باعنوان مراد و مقصود جدی گوینده، بر بنای عقلا مبتنی است و این مبنا درخصوص ظواهر قرآن نیز جاری است.(۵) ظاهر آیات نیز در صورتی که دلیل عقلی قطعی برخلاف آن وجود داشته باشد، حجت نیست؛ مانند آیاتی که ظهور در وجود مکان و محل استقرار خداوند یا ظهور در آمدن خداوند به صورت عینی و شخصی در قیامت دارند.(۶)
۴- استفاده از تجربه های شهود|شهودی: امام خمینی در تفسیرهای خود افزون بر برداشت های عرفانی قرآن، از ذوق اهل معرفت نیز در تفسیر آیات بهره می برد(۷) و بر این باور است که عارف با تهذیب باطن و سیر و سلوک، اشاراتی از قرآن می یابد و هر چه تنزه و پاکی او بیشتر باشد، تجلی و بهره او از قرآن بیشتر می شود.(۸)
(۱) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۱۹۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸. عرفان اخلاقی
(۲) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۳۰۱ و ۳۰۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸. اسرار آن، ممکن است احد
(۳) خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۵۸۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸. ما رمیت
(۴) خمینی، روح الله، صحیفه امام، ج۱۷، ص۴۳۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹. عده معدودی
(۵) خمینی، روح الله، انوا الهدایه، ج۱، ص۲۴۹-۲۳۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵. مبحث فی حجیة الظهور
(۶) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۲۰۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸ جاء ربک؛ خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۲۹۹-۲۹۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵. جاء ربک
(۷) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۶۳ و ۲۴۴-۲۴۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸. رحمت واسعه، اهل معرفت
(۸) خمینی، روح الله، شرح دعاء السحر، ص۵۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶ تقدسه اکثر؛ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۵، ص۷۱۸-۷۱۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
.
انتهای پیام /*