الکل در نگاه فقهی از جهات متعدد مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. یک جهت نجس بودن و ملاک و شرایط نجاست آن است. جهت دیگری که وجود دارد آن است که آیا استفاده از آن به طور اعم و خوردن آن به طور اخص جایز است یا خیر؟ موضوع سومی که مطرح می باشد و با دو بحث اخیر نیز مرتبط است مسأله خرید و فروش آن است.
از پاک کننده ها، بر طرف شدن عین نجاست است از بدن حیوان زبان بسته و از مواضع درونی انسان، ... و همچنین، هرگاه انسان چیز نجس یا متنجس را بخورد یا بیاشامد، دهان او به محض بلعیدن پاک می شود.
البته همان گونه که عرض شد، خوردن و آشامیدن نجس و متنجس حرام شرعی است، لکن مسأله فوق در صدد طرح حکم بلعیدن چیز نجس و متنجس نیست و کاری به آن ندارد.
خالق علیم و حکیم در آیه 6 سوره مبارکه مائده مؤمنین را فرمان داده است: چون خواهند برای نماز برخیزند، صورت و دست ها را تا آرنج بشویند و سر و پاهای خویش را تا برآمدگی پا مسح کنند.
پس به حکم قرآن کریم وضوء شرط صحت و درستی نماز است؛ و خود آداب و احکامی دارد از جمله شرایط وضوء این است که، چیزی که حاجب و مانع شستن است بر اعضاء وضوء نباشد.
حج و عمره هر یک دارای اعمال مخصوص به خود است که با کیفیت مشخص و ترتیب معین انجام می گیرد.
اعمال واجب عمره تمتع به ترتیب عبارت است از: احرام عمره، طواف عمره و نماز آن ، سعی و تقصیر. و در عمره مفرده طواف نساء و نماز آن که بعد از تقصیر انجام می گیرد، نیز واجب می باشد.
و اعمال واجب حج عبارت است از: احرام حج، وقوف در عرفات، وقوف در مشعر، اعمال روز عید قربان در منی یعنی رمی جمره عقبه، ذبح یا نحر قربانی و حلق یا تقصیر؛ اعمال مکه که مراد از آن طواف حج و نماز آن، سعی و طواف نساء و نماز آن می باشد؛ مبیت در منی و رمی جمرات سه گانه.
مناسک حج و عمره که فهرست آن گذشت هر چند که همه آن ها عبادت محسوب می شوند و باید تک تک آن ها به انگیزه اجرای فرمان خداوند بزرگ و رضای او و با اخلاص و به قصد قربت انجام شود، لیکن طهارت از حدث یعنی انجام غسل های واجب و وضو شرط بعضی از آن هاست نه همه آن ها. ...
وضو برای انجام اموری که شرط صحت و یا شرط جواز و عدم حرمت آن هاست، واجب است. کما این که برای اموری که شرط کمال آن ها و یا شرط رفع کراهت آن هاست، مستحب می باشد.
هر چیزی که به هر نحوی مشروط به وضو است، مشروط به غسل نیز می باشد. سؤال مورد بحث این است که آیا غسل واجبی هست که انجام آن انسان را از وضو گرفتن بی نیاز کند؟ غسل مستحبی چطور؟
در بین فقها حتی فقهای زمان حاضر هستند کسانی که می گویند غسل مستحبی وارد شده مثل غسل جمعه از وضو کفایت می کند. لیکن نظر امام خمینی (س) بر خلاف عقیده آنان است. ایشان می گویند از میان غسل های واجب تنها ...
وضو و طهارت حاصل از آن، بعد از تحقق جز با پیش آمدن امور مشخص از بین نمی رود. به کارهایی که موجب بطلان وضو می شود نواقض وضو گفته می شود، که همه آن ها در باب طهارت فقه احصاء و بیان می گردد.
از چیزهایی که مبطل وضو بودن آن در بین مذاهب اسلامی محل بحث می باشد همین موردی است که در سؤال آمده است؛ مسأله خروج خون از بدن. این موضوع و اختلاف نظر پیرامون آن، اختصاص به خروج خون (غیر دماء ثلاثه)از مخارج طبیعی بدن ندارد. توجه باید داشت که مسأله خارج شدن خون از بدن بعد از وضو، متمایز از مسأله لزوم پاک بودن اعضای وضو به هنگام وضو گرفتن است.
از بین مذاهب اهل سنت، تنها حنبلیه و حنفیه چنین چیزی را مطرح کرده و هر کدام به گونه ای به آن عقیده دارند؛ به باور حنبلیه خروج خون از غیر مخرج بول و ادرار اگر زیاد باشد ناقض وضو است. و حنفیه آن را در صورتی که از محل تجاوز کند ناقض وضو می داند. ...
احکام خوردنی ها و نوشیدنی ها از نظر فقهی، اصولا در "کتاب الاطعمة و الاشربة" (کتاب خوردنی ها و آشامیدنی ها) بیان می شود. حیوانات حلال گوشت و بازشناسی آن ها از اصناف حرام آن، از جمله مباحثی است که در این باب ارائه می گردد، لیکن محل بحث از طهارت و نجاست بدن، خون و فضولات (بول و مدفوع) حیوانات، باب دیگری است.
در باب طهارت و نجاست و در بیان چیزهای نجس، آمده است که:
1- سگ و خوک که در خشکی زیست می کند نجس العین و همه اجزاء و رطوبت آن نجس است؛ (مراجعه شود به تحریرالوسیلة؛ ج 1، کتاب الطهارة، فصل فی النجاسات)؛ 2- ملاک نجس بودن بول و مدفوع حیواناتی که نجس العین نیستند، حرام بودن گوشت و جهنده بودن خون آن ها؛ و معیار نجس بودن خون این حیوانات نیز تنها جهنده بودن آن است. (همان)؛
بر همین اساس ...
دوره قاعدگی بانوان وضعیت خاص و ویژه ای است برای آنان و احکام به خصوصی نیز دارد، که در فقه از آن ها به احکام حائض تعبیر و در کتاب طهارت با همین عنوان بیان می شود. یکی از احکام زن حائض آن است که در این حال، نماز خواندن، روزه گرفتن و طواف و اعتکاف برای او جایز نیست و نمی تواند به چنین عبادت هایی مبادرت ورزد. (رجوع شود به تحریر الوسیلة؛ کتاب الطهارة، القول فی أحکام الحائض)
روشن است که پایه ی این محدودیت و ممنوعیت ها، عدم امکان تقرب به حق تعالی و بالکل مسدود بودن راه ارتباط حائض با خدا نمی باشد، بلکه برای حائض در این دوره نیز امکان ذکر و یاد خداوند رحمن و رحیم فراهم بوده و راه دعا و مناجات، تلاوت آیات قرآن کریم به جز سور عزائم، و جلب رضای حق تعالی از طریق خود سازی و مبارزه با نفس و تزکیه آن از صفات رذیله و تخلق به صفات حمیده و انجام کارهای نیک و خدمت به بندگان خدا همواره باز است.
بلکه بالاتر آن که، برای زن صاحب معرفت و کمال، ترک صلات و روزه و طواف و اعتکاف در حال حیض، همان قدر می تواند موجب تقرب به قادر متعال باشد که نماز و روزه در وقت دیگر مقرّب است؛ زیرا انقیاد به نواهی و امتثال آن نیز همانند پایبندی به واجبات جلوه بندگی است و موجب تقرب و کمال آدمی. پس دقیق تر آن که زن مؤمن در این دوره برای رضای خدا نماز نمی خواند و در اجرای فرمان آن محبوب دل ها روزه نمی گیرد، ...
علائم بلوغ در بحث مستقل و با عنوان: انسان چه زمانی به حد بلوغ می رسد؛ و آیا از نظر شرعی نشانه های آن برای دختر و پسر یکسان است؟ قبلاً ارائه و در آن علائم مشترک در بلوغ دختر و پسر بیان شده است.
در خصوص بلوغ دختران، علاوه بر علائم مشترک، بحث دیگری نیز در فقه مطرح است. و آن این است که اگر دختری خونی ببیند که صفات حیض دارد، شرعاً بالغ محسوب می شود یا نه؟
این مسأله از نظر امام خمینی ره بستگی دارد به معلوم و یا مشکوک بودن سن دختر؛ هر دو فرض مسأله نیز، هم در عروه و هم در تحریر ذکر شده است. ...
غسل یا واجب است و یا مستحب؛ و واجب آن شش تا است: جنابت، حیض، نفاس، استحاضه، مس میت، و غسل اموات؛ امام ره در تحریر الوسیلة؛ بعد از ذکر این ها به ترتیبی که گذشت می فرماید: «و الأقوى عدم الوجوب الشرعی فی غیر الأخیر» (ج 1، کتاب الطهارة، فصل فی الاغسال)؛ و در حاشیه بر عروه نیز همین مطلب را به شکل جامع تری بیان داشته و فرموده اند:
«غیر غسل الأموات لایجب شی ء منها وجوباً شرعیّاً، نعم ما عدا الواجب بالنذر ونحوه واجب شرطاً، و أمّا فی المنذور فالواجب- کما مرّ- هو عنوان الوفاء بالنذر لا عنوان الغسل أو الزیارة، ویکون إتیان الغسل واجباً عقلیّاً.» (العروة الوثقى مع تعالیق الإمام الخمینی؛ ص: 135)
بنابر این ایشان از نظر فنی تنها در غسل اموات قائل به وجوب شرعی است و پنج غسل دیگر را واجب شرطی می دانند. در باره غسلی که نذر شده است نیز اساسا متعلق وجوب به نظر ایشان وفا به نذر است نه غسل.
به هر حال با قطع نظر از نگاه علمی، در فقه هر گاه سخن از غسل واجب می شود هر شش مورد ممکن است مد نظر باشد چه واجب شرعی باشد یا شرطی. ...
شارع مقدس برای زن در دوره یائسگی، نسبت به برخی از عبادات بزرگ و موضوعات بسیار مهم احکامی متفاوت با دوره قبل از آن وضع نموده است.
به فتوای امام خمینی (ره ) خونی که زن در این دوره می بیند حیض نیست و محکوم به استحاضه است. (رجوع شود به تحریرالوسیله؛ ج 1، کتاب تاطهارة، فصل فی غسل الحیض )؛ به همین جهت محرمات حیض از قبیل حرام بودن نماز و روزه، ورود به مسجدالحرام و مسجد النبی صلی الله علیه و آله، توقف در سایر مساجد، خواندن سور عزائم و مقاربت با شوهر، بر زن یائسه حرام نمی باشد. گرچه انجام بعض آن ها مشروط به غسل استحاضه و داشتن وضو است که در باب طهارت به تفصیل بیان شده است.
همچنین زنی که به سن یائسگی رسیده است اگرچه نگه داشتن عِدِّه وفات بر او واجب است اما در این دوره به غیر از عده وفات عِدِّه های دیگر مانند عِدِّه طلاق، عِدِّه وَطئ شُبهه و عِدِّه عقد موقت ندارد. ...
نیت از شرایط وضو، و وضو از شرایط نماز، و نماز جلوه بندگی حق تعالی و خضوع و خشوع انسان در برابر عظمت و بزرگی آفریدگار یگانه می باشد.
در نیت وضو این بحث مطرح است که آیا وضو گرفتن باید به قصد انجام یکی از غایات آن باشد؟
مقصود از غایات وضو کارهایی است وضو شرط صحت آن است مانند نماز و طواف؛ یا شرط جایز بودن و حرام نبودن آن است نظیر مس آیات قرآن؛ و یا شرط کمال آن است مثل قرائت قرآن و یا شرط برطرف شدن کراهت آن، همانند خوردن در حال جنابت. (رجوع شود به تحریرالوسیله، ج 1؛ کتاب الطهارة، فصل فی الوضوء، فصل فی غایاته) ...
غسل جنابت فی نفسه مستحب است لیکن از آن جا که صحت عبادت هایی نظیر نماز، روزه و طواف؛ و جواز اموری مانند مس آیات قرآن و توقف در مساجد منوط و مشروط به آن است، از این حیث جزء غسل های واجب شمرده می شود.
این غسل که در پی خروج منی و یا مقاربت و زناشویی بر عهده زن و مرد می آید و بدون پیش آمدن یکی از این دو سبب معقول و منشأ اثر نیست، گاه از روی احتیاط نیز انجام می شود.
از خصوصیات و احکام غسل جنابت آن است که کفایت از وضو می کند و با آن می توان هر عبادت و عملی که نیاز به وضو دارد را انجام داد.
واضح و روشن است که کفایت از وضو در صورتی است که غسل جنابت به واسطه سبب قطعی انجام شده باشد نه از روی احتیاط.
با توجه به این مقدمه، سؤال این است که:
این درست است که برای انجام دهنده غسل جنابت وضو گرفتن لازم نیست و همان غسل کفایت از وضو نیز می کند اما اگر بخواهد قبل از ارتکاب عملی که مبطل وضو است وضو بگیرد چطور؟ این عمل چه حکمی دارد؟
آیا همانند تجدید وضو یعنی وضو گرفتن کسی که وضو دارد، جایز است و مستحب؟ یا که این مورد روایت و حکم خاص داشته و ممنوع و حرام می باشد؟ ...
خداوند حکیم در قرآن کریم طهارت از جنابت را شرط صحت نماز قرار داده و در آیه 6 سوره مائده خطاب به اهل ایمان فرموده است وَ إِنْ کُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا
جنب شدن انسان، دو عامل دارد:
1- مقاربت کردن
2- بیرون آمدن منى، چه در خواب و چه در بیدارى، چه کم و چه زیاد، با شهوت و چه بى شهوت، با اختیار یا بى اختیار
هر زن و مردی که یقین به خارج شدن منى پیدا کند بدون اشکال جنب است و غسل بر او واجب می باشد و تا یقین پیدا نشود رطوبتى که خارج شده منى است، حکم به جنابت نمى شود و غسل واجب نیست و ناگفته نماند که خواهران کمتر یقین پیدا مى کنند.
انسان وقتى شک داشته باشد و نداند آنچه که بیرون آمده منى است یا نه، معیار شناختن آن در شخص سالم این است که با فشار و شهوت خارج شده و موجب سستى بدن گردد و ظاهر این است که در شخص بیمار و زن تنها شهوت کفایت مى کند.
ضمیمه کردن وضو به غسل مخصوصا براى زن در صورتى که قبل از خروج رطوبت با وضو نباشد احتیاطى است که ترک آن سزاوار نیست. بلکه احتیاط آنست که در صورت جمع نبودن سه حالت فوق اگر قبل از خروج رطوبت بی وضو بوده هم غسل کند و هم وضو بگیرد و اگر مسبوق به طهارت باشد فقط غسل نماید.(رجوع شود به تحریر الوسیلة؛ ج 1، ص:38)
بنا بر این طبق فتوای امام خمینی (س) که در استفتاء ذیل نیز بدان تصریح شده است، غسل جنابت بر زن یا دختری که در خواب یا بیداری ...
...
پاک شدن چیزهایى که با آفتاب پاک می شوند مشروط به شرایطی است که در کتب فتوایی امام امت س، از جمله تحریرالوسیله جلد 1 صفحه 125 بیان شده است، مثلا شرط است که تابش آفتاب بعد از زوال عین نجاست باشد و چیز نجس آن چنان رطوبتى داشته باشد که به دست اثر بگذارد.
یکی از شرایط پاک کننده بودن آفتاب این است که چیزى از تابیدن آن جلوگیرى نکند، پس اگر آفتاب از پشت پرده، ابر و مانند آن بتابد و چیز نجس را خشک کند، آن چیز پاک نمى شود. مگر آن که ابر و پرده آنقدر نازک باشند که مانع تابش آفتاب بر چیز نجس نباشند. بر همین اساس امام خمینی س در پاسخ سؤال مشابه ی در خصوص مانع بودن شیشه چنین فرموده اند:
س 338 - آیا شیشه هاى معمولى درب و پنجره، مانع مطهریّت آفتاب هستند یا نه؟ و اگر پشت خود شیشه نجس باشد، با تابیدن آفتاب بر روى آن پاک مى شود یا خیر؟ ج - اگر مانع تابش آفتاب بر جاى نجس نباشد، مانع مطهر بودن نیست.
(استفتاءات؛ ج 1، ص: 123)
و در صورتی که آفتاب بر آینه بتابد و با انعکاس نور، زمین خشک شود ...
تا این جا بنا بر آن چه به عرض رسید و به استناد فتاوای حضرت امام خمینی س که از تحریر و حاشیه بر عروه نقل شد معلوم گردید که:
1- باطن بدن انسان مانند دهان و بینی ... و هر عضوی که در داخل بدن قرار دارد مانند دندان طبیعی به واسطه ملاقات با چیز نجس، متنجس نمی شود؛ چه آن چیز نجس از درون بدن باشد مانند خونی که از لثه آمده و یا از بیرون بدن باشد مانند خون و هر نجس و متنجسی که از بیرون وارد فضای دهان شده است. در هر حال اجتناب از آن لازم نیست. گرچه احتیاط مستحب می باشد.
2- چیزهای پاکی مانند دندان مصنوعی، مسواک، گوش پاک کن و ... به سبب داخل بدن شدن و برخوردی که در باطن بدن با نجس درون بدن مثل خون لثه و ... پیدا می کنند متنجس نمی شوند؛ و اجتناب از آن ها گرچه احتیاط مستحب است لکن لازم نیست.
البته در تحریر الوسیلة؛ ج 1، ص: 116مسأله ای در ارتباط با غذا آمده است که با این مورد و استنتاجی که عرض شد ارتباط دارد و یک دقت نظر و وجه الجمع لازم دارد. ...
اگر غسلهای متعددی به گردن کسی جمع شود، چه همه آن ها واجب باشد چه مستحب و چه مختلف ...
برای انجام غسل حیض زمان معین و بخصوصی وجود ندارد و چون دوره حیض کمتر از سه روز و بیشتر از ده روز نیست [۲] پس، از روز چهارم تا دهم، هر روز و هر وقت و ساعتی که خون بند آمده و پاکی حاصل شود، برای انجام عبادت مثل نماز و روزه، و کارهایی که مشروط به طهارت است مانند توقف در مسجد، باید غسل کرد، لذا این گفته که فقط در روز هفتم یا دهم می توان غسل کرد سخن درست و موجهی نیست.