مجله نوجوان 57 صفحه 16

تعریف تعزیه تعزیه در میان شیعیان ایران و مسلمانان شیعه مذهبی که در سرزمینهای بین النهرین و شبه قاره هند و افغانستان زندگی می­کنند، معانی و مفهوم گوناگون دارد. عزا و سوگ ، روضه خوانی،همدردی با مصیبت دیدگان و ... از جمله معانی و مفاهیم کلی و عام این کلمه است. از معانی و مفاهیم اصطلاحی و خاص «تعزیه» یکی اطلاق تعزیه به نمایش واقعه­های تاریخی- مذبی به ویژه واقعۀ کربلا و دیگر اطلاق آن به تابوت واژه یا شبیه ضریح شهیدان و امام حسین علیه­السّلام است. تعزیه در شمار آن دسته رفتارهایی است که در آنها واقعه­های تاریخی و مذهبی در قلمرو فرهنگ عامه همراه با مجموعه­ای از باورها رشد و بالندگی یافته و به صورت نمایش آیینی - مذهبی در آمده است. تعزیه ترکیب فرهنگ و مذهب .عاشورا یک فرهنگ است. فرهنگی پویا و تاریخ ساز و استوار. یکی از مصادیق انتقال این فرهنگ،بهره گیری از تعزیه و تعزیه خوانی است. نمایش ما شیعیان ایران به صورت تعزیه خوانی یا شبیه خوانی. بر محور شهادت سالار شهیدان کربلا صورت می­گیرد. هر سال با تکرار وقایع کربلا در تعزیه خوانی­ها دهه­های محرم و صفر،عامّه مردم از مرز زمان و مکان می­گذرند و به گذشته و زمان آغازین رویدادها باز می­گردند. بدین گونه هر سال تعزیه خوانان با نمایش رستاخیز و مرگ دوباره شهیدان دین، اسطوره شهادت را در ماورای تاریخ تکرار می­کنند پیدایش و خاستگاه تعزیه بحث و گفتگو درباره خاستگاه تعزیه و زمان پیدایش تعزیه خوانی در جامعه ایران دو موضوع بسیار مهم در تاریخ تعزیه پژوهی بوده است. پژوهشگرانی که در زمینۀ تعزیه و تعزیه خوانی بررسی و تحقیق کرده اند. در مورد اصل و منشأ تاریخ پیدایش تعزیه خوانی، نظریه­هایی گاه مشابه و گاه متفاوت با یکدیگر ارائه داده­اند و هنوز به یک نتیجه دقیق و قطعی نرسیده­اند. اینکه تعزیه خوانی در چه دوره­ای پدید آمده، تأثیری در اهمیّت این نمایش مذهبی ندارد و آنچه روشن و مهم است، این است که تعزیه خوانی نمایشی است ساختۀ اندیشه و احساس ایرانیان شیعه مذهب و بر آمده و رشد و بالندگی یافته در فرهنگ ایرانی. سوگواری شیعیان بغداد در قرن 4 هجری را می­توان آغازی­ترین شکل پیدایش نمایش مصایب امام حسین علیه­السّلام به شمار آورد. بنا به گزارش جغرافی نویسان و تاریخ نویسان اسلامی در سال 352 هجری قمری به دستور و تشویق معزّالدوله دیلمی، از امیران معروف آل بویه، شیعیان در روز عاشورا با بستن بازارها و تعطیل کار خرید و فروش،گرد هم می­آمدند و در نمایش حزن انگیز به سوگواری می­پرداختند. در این روزها خیمه­هایی در بازار بر پا می­گردند و پلاس از خیمه­ها و دکانهای خود می­آویختند و صورتهای خود را سیاه می­کردند و مویه کنان در کوچه­ها به سوگواری می­پرداختند. تنی چند از نویسندگان و صاحب نظران،دورۀ صفوی و برخی دیگر دورۀزندیه را زمان تجلی تعزیه خوانی و گروهی هم نمایشهای مذهبی غرب را تأثیر گذار بر شکل و اجرای تعزیه­خوانی دانسته­اند.