مجله نوجوان 88 صفحه 7

حبیب بابایی خرده تاریخ مدرسه و مدرسه سازان جهان هستی مدرسۀ بزرگی است که انسان از زمان تولد تا مرگ در آن مشغول به یادگیری و کشف ناشناخته هاست . درست از زمانی که آدمی به ضرورت فراگیری علم و دانش پی برد ، نیاز به تآسیس مکانی به نام مدرسه را احساس کرد . البته در آغاز ، آموزش و پرورش اختصاص به ثروتمندان جامعه و فرزندان آن ها داشت . حتی آن ها می توانستند از معلمان خصوصی هم در یادگیری درسها استفاده کنند . پادشاهان و امیران برای تحصیل فرزندانشان معلمان مشهور زمان را استخدام می کردند . در یونان باستان به فراگیری علومی همچون شعر و موسیقی و ورزش و ادبیات توجه بیشتری می کردند . مدارس اولیه بیشتر حالت مکتب خانه داشت و مکتب دار ، حفظ و قرائت قرآن ، ریاضیات ، مسایل سادۀ دینی و . . . را به شاگردان آموزش می داد . تعدادی از پادشاهان و سلاطین ، توجه ویژ های نسبت به مدرسه سازی داشتند اما یکی از بزرگ ترین و مشهور ترین مدرسه سازان تاریخ ، خواجه نظام الملک وزیر سلجوقیان است . وی در سراسر قلمروی سلجوقیان مدارسی ساخت که به افتخار نام او به نظامیه مشهور شدند اما نظامیه های نیشابور و بغداد شهرت بیشتری داشتند . سعدی شیرازی مدتی در نظامیه بغداد تحصیل کرده است در این مدارس ، معلمان و دستیاران آن ها تدریس می کردند . آموزگاران ، لباس و عمامه مخصوصی داشتند . دو دستیار در کنار استاد می نشستند حرف های وی را برای شنونده ها و شاگردان تکرار می کردند و مطالب سخت ر ا بیشتر توضیح می دادند . رشته های تحصیلی عبارت بودند از فقه ، حدیث ، تفسیر ، ادبیات ، ریاضی و طب . هر شاگرد ، اتاقی مخصوص به خود داشت و مانند استادان ، حقوق ماهیانه می گرفت . در این مدارس کتابخانه های بزرگی هم وجود داشت . بعدها افراد دیگری هم به تقلید از این وزیر به ساختن مدارس روی آوردند . یکی دیگر از مدرسه سازان معروف تاریخ ما امیرکبیر ، وزیر ناصرالدین شاه قاجار است . با تأسیس مدرسۀ « دارالفنون » به دستور امیرکبیر ، تعدادی از فرزندان بزرگان در آن مشغول به تحصیل شدند . مختصر و مفید از مورخی در مورد حملۀ مغول پرسیدند . گفت : « آمدند ، کشتند ، سوختند ، کندند ، بردند و رفتند ! » . همه تآیید کردند که مختصرتر و مفیدتر از این سخن ، در جایی وجود ندارد . خیال خام چنگیزخان مغول در جمعی بود . به حاضران گفت : « با این پیروزیها و کشتارهایی که من داشتم ، حتماًنام من در تاریخ باقی خواهد ماند ! » دانایی که در جمع بود ، پاسخ داد : « با این همه قتل و خونریزی که کردی ، دیگر آدمی باقی نماند که یادی از تو کند ! »