مجله نوجوان 88 صفحه 22

باغ چهل ستون باغ چهل ستون که بالغ بر 67 هزار مترمربع مساحت دارد ، در دوره شاه عباس اول احداث شده و در دوران سلطنت شاه عباس دوم در ساختمان موجود مرکزی ، تغییرات کلی صورت گرفته است . اگرچه ا نعکاس ستون های بیست گانه تالار چهل ستون در حوض مقابل عمارت ، مفهوم چهل ستون را بیان می کند ولی در حقیقت عدد چهل در ایران ، کثرت و تعداد را می رساند و وجه تسمیه عمارت مزبور به چهل ستون ، به علت تعداد زیاد ستون های این کاخ است . قسمت های جالب و دیدنی کاخ چهل ستون عبارتند از : شیر های سنگی چهار گوشه حوض مرکزی ، تالار و آثار مرمری منقش اطراف آن ، تزیینات طلاکاری سر سرای پادشاهی که تصویر شاهان صفوی بر آن نقش بسته است ، تصویر شاه عباس اول با تاج مخصوص و مینیاتور های اتاق گنجینه ، سر در « مسجد قطبیه » و سر در های زاویه در کوشک و آثاری از مسجد « درب جوباره » و « مسجد آقاسی » که بر دیوار های ضلع غربی و جنوبی باغ نصب شده است . تالار و ایوان این کاخ در پنچمین سال سلطنت شاه عباس دوم بنا شده است . اغلب مورخان نوشته اند که کاخ مزبور قسمتی از باغ نقش جهان بوده و مقداری از آن را شاه عباس جدا کرده و در وسط آن عمارت کلاه فرنگی سبکی ساخته بوده و جشن نوروز سال بیست و سوم جلوس خود را در آن محل بر پا داشته است ، سپس در زمان سلطنت شاه عباس دوم بر عمارات آن افزوده و کاخ چهل ستون بنا گردیده است و د رتاریخ 1057 هجری پایان یافته است . برخی از مورخان گفته اند چهل ستونی که به دست شاه عباس دوم ایجاد گردید ، دارای چهل ستون بوده و در هنگام آتش سوزی که در 21 رمضان سال 1118 هجری اتفاق افتاده ، از پنج ستون هشت تایی ، فقط بیست ستون آن باقی مانده و در واقع قسمتی از عمارت و بیست ستون طرفین از جلو سرخته است . کاخ چهل ستون مشتمل بر ایوانی بزرگ به طول 38 متر و عرض 17 متر و به ارتفاع 14 متر ، روبه طرف مشرق ساخته شده و هیجده ستون از چوب چنار و کاج دارد و شکل آن کثیرالضلاع و 16 ضلعی و 8 ضلعی مدور می باشد . چهار ستون وسط بر روی چهار شیرسنگی قرار دارد و طوری حجاری شده که دو شیر با یک سر نشان داده می شود و از دهان چهار شیر جلو آب می ریزد . در ایوان دومی که اندکی مرتفع تر است ، دو ستون چوبی با ارتفاع 12 متر قرار گرفته که با ستون های ایوان بزرگ بالغ بر بیست ستون می شود . جابر انصاری که در تاریخ اصفهان بصیرت کافی داشته ، راجع به ساختمان این کاخ و بانی و زمان آن نیز مطالبی نوشته که عین آن نگاشته می شود : « و باغ چهل ستون که آن هم از باغ نقش جهان گرفته شده ، یکی از بزرگترین مبانی صفویه است و طرحش را زمان شاه عباسی اول ریختند و بنای چهل ستون را شاه عباس دوم در (1057) پس از صلح با عثمانی اقدام کرد . مساحت آن با باغچه های گرداگردش قریب پنجاه جریب می شود . عمارت وسط چون دیگر مبانی قدیم تیموریه روی به مشرق افتاده ، طنابی بزرگ عقب تالار ایوان است که شاه نشین سلطنتی بوده و دارای سه گنبد است . دربهایش از اطراف رو به ایوان های گرداگرد باز می شود و دو اطاق بزرگ خروجی در دو طرف ایوان شاه نشین است و بیست ستون بلند ، پایه های سقف است و بیست ستون هم عکس آن در آینه های سقف می افتد . طول حوض بیرون تخمیناً 12 ذرع و عرضش بیش از 10 ذرع و آن سقف محیرالعقول را از چوب های کاج زده اند که حقیقتاً دیدنی است . تیرهایی قوی تر از تیر های عصاری و بلندتر با آهنها و میخها به هم بسته و با جرثقیل بالا کشیده اند و با زنجیر های پیوسته میان کف سقف زیرین و سقف پایین ایستاده به راحتی گردش توان کرد و تذهیب ستونها و قاب های سقف زیرین نمایشی زیبا دارد و سقف ایوان و دیوارهایش همه به آینه های سنگ بزرگ و نقش های کار استاد مزین است و در این شصت ساله پیش از (1300) همی بردند و فقط شاه نشین آینه کاری ماند . آینه های بزرگ دیوارها حکایتی از چرخ آینه گون می نمود ، خصوصاٌ آینه چهل ستون نما یا جهان نمای دیوار بالای سر حوض که چندان بزرگ و عالی و شفاف و روشن بود که هر قدر جمعیت داشت پیدا می شد ، عکس آن جماعت در آن آینه به خوبی نمودار بود و دربها یکسره خاتم و پاره منقش به نقوش دلربا کار اساتید بزرگ و ستونها نیز به آینه های ریزه و رنگارنگ با نقاشی های قشنگ زینت افزا . . . »