آیه عرض امانت

نظر امام خمینی (س) در رابطه با آیه عرض امانت

امام خمینی (س) امانت مطرح در این آیه شریفه «إنا عرضنا الأمانه» را ناظر جامعیت انسان می داند. هر چند این آیه را دارای مصادیق طولی و عرضی متعددی می داند و معتقد است امانت به حساب باطن، حقیقت ولایت و به حسب ظاهر، شریعت یا دین اسلام یا قرآن یا نماز است.(۱) ایشان در برخی دیگر از آثار خود، امانت عرضه شده بر آسمان ها و زمین را بر مقام اطلاق یعنی «مشیت مطلقه» قابل تطبیق می داند و معتقد است، امانت در مشرق اهل عرفان، ولایت مطلقه است که غیر از انسان هیچ موجودی لایق آن نیست. و این ولایت مطلقه همان مقام فیض مقدس است(۲) و در مواردی به استناد به روایات، امانت را به ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) تفسیر می کند.(۳)

به اعتقاد امام خمینی (س) خداوند مطلق علی الاطلاق بوده و از این رو، ظل اعظم او در نشئه عینی نیز باید مطلق بوده و از اطلاق و سریان و نفوذ در همه اشیاء برخوردار باشد. بدیهی است که متعینات نظیر عوالم، کوه، آسمان، زمین و دریاها، قابلیت حمل و پذیرش چنین حقیقت اطلاقی را ندارند؛ ولی انسان قابلیت پذیرش و حمل این حقیقت اطلاقی و امانت الهی را در نشئه عینی دارد. امام خمینی علت پذیرش این امانت الهی توسط انسان و سرباز زدن دیگر متعینات را قابلیت اطلاق در انسان و محدودیت اشیاء دیگر غیر از انسان می داند؛ زیرا آسمان و زمین و سایر موجودات حتی عقول ، محدود و مقید هستند و شیء مقید قابلیت حمل حقیقت اطلاقی را ندارد؛ اما انسان ظرفیت قبول این امانت الهی را دارد، زیرا انسان به لحاظ نشئه عینی می تواند از عقل اول نیز بالاتر برود.(۴) بر همین اساس امام خمینی مقام « ظلمومیت » را در آیه مذکور، همان تجاوز و گذر انسان از همه حدود و عبور از تمامی تعیینات و رسیدن به مقام لا مقامی انسان می داند و به همین جهت خطاب وحیانی یا اهل یثرب به مقام لا مقام لکم، ناظر و مشیر به مقام بی مقامی انسان می باشد.(۵)

(۱) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۳۲۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸. شاید همین نکته

(۲) خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۶۳۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸. مشرب اهل

(۳) خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۴۸۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸ احادیث شریفه؛ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۳۷۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.

(۴) خمینی، روح الله، مصباح الهدایه، ص۵۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶. لعل الأمانة

(۵) خمینی، روح الله، شرح دعاء السحر، ص۱۵۰-۱۴۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶. اهل یثرب

. انتهای پیام /*