مسجد جمعه
این مسجد ، از آثار تاریخی بعد از ورود اسلام به ایران بوده که در قرن چهارم هجری بنا گذاری شده و در دوره های سلجوقیان ، آل مظفر و شاه عباس اول ، بر ابعاد آن افزوده شده است . در جای جای مسجد ، غیر از سبک های مختلف معماری ، انواع خطوط و نظم و نثر قابل مشاهده است .
این بنا مجموعه ای از ساختمان ها و آثار هنری در دوره های بعد از اسلام در ایران است بخش های جالب توجه این مسجد عبارتند از :
صفه های کوچک سمت راست دالان ، همراه با ستون های مدور و گچ بری های زیبا که از آثار دوره دیلمی در قرن چهارم هجری قمری است .
گنبد خواجه نظام الملک وزیر ملکشاه سلجوقی که در سال های 465 تا 485 هـ ق ساخته شده است .
ساختمان ایوان جنوبی مسجد ، از قرن ششم و تزیئنات داخل و خارج آن از قرن هشتم ، نهم ، دهم و یازدهم هجری قمری است . دو مناره این ایوان در عهد حسن بیک ترکمان افزوده شده و بانی تعمیرات و الحاقات این مسجد «ابونصر حسن عبادر» است .
ایوان شرقی مسجد با گچ بری های زیبا ، از آثار دوره سلجوقی است .
ایوان غربی مسجد با تزئینات کاشی کاری از آثار قرن ششم هجری است و که در دوره شاه سلطان حسین صفوی تعمیر و دوباره تزئین شده است .
ایوان شمالی مسجد و معروف به صفه درویش از قرن ششم و کتیبه گچ بری داخل آن ، از دوره شاه سلیمان صفوی است .
چهل ستون های شمالی و شرقی آن ، از قسمت های جالب و دیدنی این بنای عظیم تاریخی به شمار می رود .
یکی از آثار تاریخی مسجد جمعه ، گنبد تاج الملک است که بانی آن «ابوالغناثم تاج الملک خسرو فیروز شیرازی» ، یکی از وزیران ملکشاه سلجوقی است که در سال 481 هجری قمری ساخته شده است .
ساختمان حوض وسط مسجد نیز در زمان سلطنت شاه محمد خدابنده صفوی ، به وسیله «یوسف آقا» بنا شده است .
این بنا با عظمت خاموش و اسرار آمیزش ، یکی از زیباترین آثار معماری جهان است . در اینجا یادآوری چند نکته لازم است :
1 . بعضی از بازدیدکنندگان ابنیه تاریخی اصفهان تصور کرده اند که دو گنبد شمالی و جنوبی مسجد جمعه ، در اصل آتشکده بوده و بدیهی است این اشتباه از آنجا ناشی شده که سبک ساختمان گنبد های نظام الملک و تاج الملک در جنوب و شمال مسجد جمعه ، از سبک معابد ایرانی در دوره ساسانیان اقتباس شده است .
در قرون اولیه اسلامی که ایرانیان تدریجاً به دین اسلام گرویدند به فکر ساختن مساجد با شکوه افتادند . و چون قرنها در ساختن ابنیه و عمارات مختلف سابقه داشتند ، مساجد را به سبک معماری اصیل ایرانی ساختند و تزیین کردند . به این جهت از نظر سبک ، مشابهت زیادی بین مساجد اولیه و معابد دوره ساسانی موجود است و همین مسأله در نظر اول تولید اشتباه میکند . کتبیه های داخل این گنبدها شامل آیات قرآنی و کتیبه های ساختمانی به نام پادشاهان و وزرای وقت است .
2 . در آثار تاریخی موجود در مسجد جمعه اصفهان ، غیر از سبک های ختلف معماری ، انواع خطوط کوفی و ثلث و بنایی و نستعلیق را هم می توان مشاهده کرد .
3 . مسجد جمعه در های متعددی دارد ولی از همه آن ها جالب تر ، ساخته در شمال شرقی مسجد و قدیمی ترین مسر در مسجد ، ساخته شده در سال 515 هنجری است و کتبیه کوفی سر در که خوشبختانه قسمت بیشتر آن باقی مانده است از تعمیرات مسجد پس از حریفی که به وسیله اسماعیلیه در آن صورت گرفته است حکایت می کند و بعد از سر در با شکوه دیگری است که در جنب گنبد تاج الملک واقع شده و از الحاقات دوره محمود شاه آن مظفر و ساخته شده در سال 768 هجری است .
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 89صفحه 16