جلفای اصفهان
ارامنه مقیم جلفای اصفهان در ساحل جنوبی زاینده رود کسانی هستند که در دوره پادشاهی شاه عباس اول به فرمان وی از مسکن اصلی خود ، جلفا در کنار نهر ارس ، به پایتخت صفوی اصفهان کوچ داده شده اند . توجه مخصوص شاه عباس به ارامنه اصفهان سبب شد که ارمنیان شهر های دیگر ایران نیز اصفهان روی آورند و در اندک زمانی پرجمعیت وسعت جلفا افزوده شد و وقتی با کار و تجارت ثروتمند شدند ، به ساختن خانه ها و کاروانسراها و کلیسا های بزرگ ، همت گماشتند .
شاردن تاجر و جهانگرد فرانسوی که نزدیک چهل سال پس از مرگ شاه عباس در زمان شاه سلیمان صفوی به اصفهان آمده درباره جلفا می نویسد« بزرگ ترین محلات خارج شهر اصفهان است که یک فرسنگ طول و یک فرسنگ عرض دارد و از دو قسمت تشکیل می شود . یکی جلفای قدیم که در زمان شاه عباس اول ساخته شده و دیگری جلفای نو که از آثار دوره سلطنت شاه عباس دوم است . جلفای نو از هر جهت بر جلفای کهنه برتری دارد زیرا کوچه های آن وسیع و مستقیم و پر درخت است . جلفا پنج کوچه بزرگ دارد و که امتداد آن ها از مشرق به مغرب است . بازاری خوب با چند حمام و دو کاروانسرا و یک میدان و یازده کلیسا دارد . در جلفا از 3400 تا 3500 خانه هست . خانه های کنار زاینده رود را بسیار عالی و زیبا شبیه به عمارات سلطنتی ساخته اند . شاه عباس اول و شاه صفی که به ارامنه توجه خاص داشتند ، مکرر به خانه های ایشان می رفتند .»
آنچه را شاردن نوشته ، امروز هم می توان ملاحظه کرد با این تفاوت که وسعت امروز جلفا خیلی بیش از سابق شده و با آبادی های مجاور آن ، منطقه وسیعی را در جنوب اصفهان تشکیل میدهد اما تعداد ارامنه مقیم جلفا خیلی کاهش یافته است .
کلیسا هایی که شاردن وبه وجود آن ها اشاره می کند کلیسا های وانگ ، بیت اللحم ، مریم ، استیفان ، گریگور مقدس ، یوحنا ، میناس ، نرسس ، سرگیس و کیورگ است .
شاه عباس برای جلب خاطر ارامنه جلفا و عیسویان دیگری که در پایتخت او به سر میبردند و نیز به ملاحظات سیاست خارجی و روابط دوستانه وی با پادشاهان اروپا ، در سال 1023 هجری و مطابق با بیست و هفتمین سال سلطنت خود ، به ساختن کلیسای بزرگی در جلفا برای ادامه و پیروان دین مسیحی علیه السلام همت گماشت .
ارامنه به فرمان شاه عباس اول اجازه یافتند که با آزادی کامل مراسم مذهبی خود را اجرا کنند . کلیسا بسازند و علامت صلیب را در بالای گنبد های کلیساها نصب کنند و ناقوس بزنند . جمعیت جلفا در عهد صفویه به طوری که مطلعین امروز ارمنی اظهار می دارند در حدود سی هزار نفر بوده است که فقط هزار آن ها کاتولیک و بقیه از دسته ی گریگوریان بوده اندم .
قبرستان ارامنه در جنوب جلفا در دامنه کوه صفه قرار دارد که از آغاز اقامت ارامنه در جلفا تاکنون مردگان خویش را در همین گورستان دفن می کنند . کتیبه های ارمنی که بر سنگ های یکپارچه ی قبور نقش بسته است هویت مدفونین و مشاغل آن ها را تعیین می کند .
بعضی از اروپاییان مشهور و نمایندگان تجارتی ممالک اروپایی در قرن هفدهم میلادی و بعضی از سفرای خارجی نیز در این قبرستان مدفون شده اند . در سال های اخیر ، یکی از ارمنیان علاقه مند به جلفا ، به نام آبرا های گوگنیان ، تعدادی از کتیبه ها و نقوش سنگ های مهم قبور ارامنه را نقاشی کرده و مجموعه جالبی فراهم آمده است که در یکی از اتاق های جنب کلیسای وانگ در معرض تماشای سیاحان قرار داده اند .
همانطور که گفته شد ، کلیسای وانگ یکی از آثار تاریخی شهر جلفا به شمار می رود . معماری کلیسای وانگ شیوه ای ایرانی دارد و همانند مساجد ایرانی دارای گنبد است . تابلو هایی که براساس مندرجات کتاب مقدس از زندگی حضرت مسیح علیه السلام در این کلسیا موجود است سبکی اروپایی و عمدتاً ایتالیایی دارند . کتبیه های درون کلیسا به خط ارمنی طلایی و بر زمینه لاجوردی است . بر سر در شمالی خط ارمنی طلایی بر زمینه لاجوردی است . بر سر در شمالی کلیسا صحنه ای از مراسم تدفین حضرت مسیح علیه السلام نقاشی شده است . برج ناقوس کلیسا در سال 1113 هجری قمری و برابر با 1701 میلادی ساخته شده و در برابر در ورودی قرار دارد .
در سال 1905 میلادی برابر با 1322 هجری قمری ، در شمال کلیسای وانگ ساختمانی بنا نهاده شد که دارای چند سالن بود و به موزه کلیسا اختصاص داده شد . تابلو های نقاشی که از سوی کشور های اروپایی به کلیسا تقدیم شده در این موزه نگهداری می شود . از جمله اشیایی که در موزه کلیسا موجود است ، می توان به کتاب خطی ارمنی و نیز نخستین کتاب چاپ شده در زمان صفویه اشاره کرد .
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 89صفحه 17