چهار باغ
اصفهان در سال 1006 هجری رسماً به پایتختی شاه عباس اول انتخاب شد و از این سال به بعد فعالیت قابل ملاحظه ای برای ساختن قصرها و پلها و مساجد تاریخی به منظور تزیین پاینتخت به عمل آمد . فکر ایجاد گردشگاهی مانند چهارباغ هم در همین سال برای پادشاه صفوی پیدا شد و دستور داد که از محل دروازده دولت تا دامنه کوه صفه (دروازه شیراز) ، خیابانی طولانی ، پهن و درختکاری شده احداث شود .
در حقیقت چعار باغ بیشتر بر این یکه باغ باشد ساخته شده نه خیابان چرا که این روش خیابان سازی برای عبور و مرور آن زمان مورد احتیاج نبوده است و از لحاظ شکل و ترکیب طوری است که بیشتر محل گردش و تفرج بوده تا رفت و آمد در شهر . به علاوه این خیابان در حاشیه شهر طرح ریزی شده و بیشتر مخصوص گردش خانواده سلطنتی و درباریان بوده است .
«پی پتر و دولاواله» سیاح معروف ایتالیایی که هر وقت صحبت از اصفهان زمان شاه عباس می شود نام او هم به میان می آید . می نویسد :
«طول این خیابان سه مایل است و پهنای آن دو برابر خیابان رم است . ابتدای این خیابان عمارت کوچکی است که به شکل کلاه فرنگی ساخته اند و اطرافش تماماً ایوان و پنجره است . این عمارت با نقاشی و تزئینات دیگری آراسته شده و برای آ» بنا شده است که بتوان خیابان را از آن مکان بلند تماشا کرد و طول آن را تشخیص داد . دو دیوار به ارتفاع مساوی در دو سمت خیابان است و پشت این دیوارها تا حدود نصف خیابان باغ هایی است که به شاه تعلق دارد .
در طرفین خیابان در فاصله های مساوی در های این باغها دیده می شود که رو به روی یکدیگر قرار گرفته و هر کدام آن ها عمارت کوچکی زیبایی است که فقط برای تفریح کسانی ساخته شده است که بخواهند در آنجا غذایی بخورند و یا ساعتی را تفریح کنند . تعداد این عمارتها بی اندازه و زیاد و نمای آن ها خیلی آراسته و دلربا است که دوطوری با هم قرینه و جور و متناسب است که نمی توان تصور کرد که چیزی دلپذیرتر از آن وجود داشته باشد . درخت های فراوانی در هر سو ، چه در خیابان و چه داخل باغ ، در دو سمت دیوارها دیده می شود که مرتب و به یک اندازه در فواصل ساوی کاشته شده و چنان سبز و خرم است که هر اندازه تصور کنید این نقطه با طراوت و دلگشا است . علاوه بر اینها گوشه به گوشه در فاصله های معین ، مقابل بنا های بسیار زیبا در وسط خیابان موج می زند و راه نسبتاً عریضی در دو طرف برای عبور پیاده و سواره ساخته اندت .
نهر آب بزرگی که در وسط خیابان جاریست ، در جویباری که از سنگ ساخته شده جریان دارد و به آب نماها می ریزد . در چندین حوض ، فواره های بیسار زیبایی دیده می شود و در بعضی از آن ها نیز به وسیله احداث پاره ای سراشیبها آبشار هایی که در دنیا نظیر آن به این دلپسندی وجود ندارد درست کرده اند . این طرف و آن طرف خیابان در نقطه ای که خاک خوبی دارد ، گل های رنگارنگی نشانده اند . یقیناً این گلها در موسم خود ، با عطر و منظره ی زیبای خویش دل و مشام جان را محفوظ و سرشار می کنند .»
با گذشت زمان ، در محل باغ های اطراف چهار باغ ، بنا های مسکونی و تجاری ساختند و به تدریج به دلیل ماشینی شدن زندگی و نیاز به عبور و مرور اتومبیل ها حوضها و جوی وسط خیابان از بین رفتند و به همین منظور آسفالت شدند . نهال های تازه ای نیز جایگزین درختان کهنسال خیابان شدند . در بخش شمالی چهارباغ نیز خیابانی همانند آن ساخته شده که مجموعاً طول این دو به شش کیلومتر می رسد .
مدرسه چهارباغ ، آخرین بنای تاریخی باشکوه عهد صفویه در اصفهان است که برای تدریس و تعظیم طلاق علوم دینی در دوره شاه سلطان حسین از سال 1116 تا 1126 هجری ساخته شده است .
این مدرسه از لحاظ کاشی کاری وانواع مختلف این فن را مانند کاشی های هفت رنگ و معرق و گره سازی و پیلی و معقلی داراست و در حقیقت موزه ی کاشی کاری اصفهان است .
گنبد مدرسه چهار باغ ، بعد از گنبد مسجد شیخ لطف الله قرار دارد ولی در مجلل آن که با طلا و نقره تزیین شده ، از لحاظ زرگری و طلاکاری و طراحی و قلمزنی در نظر استادان بزرگ این فن ، شاهکاری از صنایع دستی است و نظیر ندارد .
محراب با شکوه و منبر یکپارچه مرمری و حجره مخصوص شاه سلطان حسین و کاشی کاری معرق اطراف گنبد و داخل مدرسه و درها و پنجره های چوبی از قسمت های بسیار جالب و تماشایی این بنای نفیس تاریخی هستند .
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 89صفحه 21