طرح های گلیم از هیچ نقشه ای استفاده نمی کنند و تمام طرح های روی گلیم از روی طرح های ذهنی می بافند . بافت گلیم از روی طرح های ذهنی و خلاقانه ، یکی از مهم ترین دلایلی است که گلیم را به عنوان یک هنر مطرح می کند . بافت گلیم کار تقریباً ساده ای است و تنها با عبور دادن نخ های رنگین از لا به لای تارها و محکم کردن آن ها بافته می شود (تار همان نخ هایی است که به صورت موازی و عمودی از بالا به پایین دارها گلیم بافی بسته می شود .)
گلیم های ایرانی بر اساس شیوه و روش بافتشان به دو دسته تقسیم می شوند :
1- گلیم های ساده یا دورو که به گلیم های تخت معروف اند . این گلیم ها از هر دو طرف پشت و رو قابل استفاده هستند و طرح های روی آن شامل اشکال هندسی است .گلیم های بافت ایلات قشقایی ، کردستان ، کرمانشاه و استان های اردبیل و آذربایجان شرقی از این دسته گلیم ها هستند .
2- گلیم های یک رو و گلیم "سوماگ" : این نوع گلیم ها تنها از یک طرف قابل استفاده هستند . برای بافت این نوع گلیم ها معمولاً نخ های رنگی را دور نخ های تار می پیچند و اضافه نخ رنگین را پشت گلیم می برند و مخفی می کنند .
از سوماک های مشهور ایرانی می توان به گلیم های اردبیل و آذربایجان شرقی که با نام "ورنی" شناخته می شود اشاره کرد . "ورنی ها" نقوشی از نوع حیوانات اهلی و وحشی دارند .
- گلیم های معروف به "شیرکی پیچ" که در استان کرمان بافته می شود و حیوانات اهلی و گل ، نقوشش را تشکیل می دهند - گلیم های موسوم به "رندی" که در استان فارس و خوزستان بافته می شود و نقش پرنده و گل دارد .
گلیم برخلاف قالی پرز و گوشت ندارد . به عبارت ساده تر آن چیزی که باعث می شود شما بتوانید انگشتتان را درون قالی فرو کنید وجود همین پرزها و گوشت قالی است ولی در مورد گلیم شما نمی توانید انگشتتان را درون گلیم فرو کنید . چون گلیم پرز ندارد . همچنین گلیم برخلاف قالی طرح و نقش های بسیار ساده ای دارد که حتی گاهی ممکن است کودکانه به نظر برسد! البته همان طور که اشاره شد زیبایی خیره کننده گلیم ها به همین سادگی و خلوص رنگ و طرح هایش است . سادگی بافت ، نقش و رنگ های شاد و درخشانی که حکایت از باطن با صفا و بی غل و غش بافندگان هنرمند گلیم ها دارد . مگر نه این است که هر اثر هنری راوی درون هنرمندش است؟! این سادگی و صفا نیز ساده به دل هر بیننده گلیم می نشیند و ترکیب رنگ های شاد و زیبای آن ، آدمی را به وجد و اشتیاق می آورد .
استفاده از گلیم به عنوان کف پوش خانه ها باعث می شود حس صمیمیت و نشاط به محیط خانه منتقل شود . و در آخر اینکه ، از قدیمی ترین گلیم جهان که یک گلیم هشت هزار ساله است (متعلق به شش هزار سال ق .م) و از جزیره آناتولی ترکیه به دست آمده ، تا امروز که گلیم ها حکم سوغاتی و صنایع دستی را پیدا کرده اند ، زمان درازی بر این بافتۀ کهن سال گذشته است . اما آنچه باعث می شود که این هنر قدیمی و سایر هنرهای کهن سال دیگر ، همچنان تازه و جوان به نظر برسند و به ژرفای دل ما رسوخ کنند زبان راز آلودی است که در متن هر هنر نفیس و گران بها پنهان شده ، زبانی که تنها اعماق جان و روح آدمی الفبای آن را می فهمند و تشخیص می دهد .
دوست نوجوانان
سال پنجم / شماره 21 پیاپی 233 / 14 شهریور 1388
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 233صفحه 23