مجله نوجوان 06 صفحه 19

اتریش است و به کارگردانی آقای بهروز غریب­پور از بیست و دوم دی ماه شروع شده و محل اجرای ما در سالن تازه تأسیس فردوسی، مقابل تالار وحدت و مدت زمان نمایش تا اوایل سال آینده خواهد بود. تنظیم اپرای اثر نیز به عهده آقای لوریس چکناواریان و گروهی از خوانندگان ارمنی صورت می­گیرد. حدود 60 عروسک در این نمایش، داستان رستم و سهراب را به تصویر می­کشند. ساخت عروسکها و دکور مجموعه به عهده گروه آقای ورنر از کشور اتریش است و اجرای آن با گروه که قرار است همین نمایش را در چند کشور خارجی نیز ادامه دهیم. ساده ترین و سریع ترین روش برای ساخت یک عروسک خانگی چیست؟ فکر می­کنم ساخت یک عروسک پارچه­ای خیلی مناسب باشد. اگر عنصر خلاقیت را در نظر بگیریم با هر وسیله ای حتی توپ تخم مرغی و دستکش هم، شما یک عروسک سخنگو خواهید داشت. تکنیکهایی که عروسک گردانهای بزرگ نیز گاهی از آنها استفاده می­کنند. چرا عنوان «عروسک » را به کار می­بریم؟ این اسمی است که از قدیم مصطلح شده است. ببینید ما به عروسکهای تزیینی و عروسکهای نمایشی (ماپت) در کل، عروسک می­گوییم. شاید این نام از همان بازیچههای دختران گرفته شده که به شکل عروسهای پارچه­ای بودهاند. هزینه ساخت عروسکهای چقدر است؟ معلولاً بین 200 تا 500 هزار تومان. عروسکهایی را که برای صدا و سیما می­سازید، دیگر نمی­بینید؟ در واقع خیر چون این عروسکها بعد از پایان کار در آرشیو نگهداری می­شوند البته در صدا و سیما روش مناسبی برای نگهداری عروسکها وجود ندارد. اگر عروسکهایم را به خود من بسپارند بیشتر برای آنها دلسوزی می­کنم. خود من بعد از این سالها هیچ عروسکی درخانه ندارم. دل کندن از عروسکها سخت است؟ شاید اوایل سخت بود اما حالا کمی حرفه­ای­تر شده و به آن عادت کرده­ام، مخصوصاً برای کارهای تلویزیونی زمانی به سراغ من می­آیند که تمام برنامه آماده ضبط است و به همین خاطر کمترین زمان طراحی و اجرا را خواهم داشت و فرصتی برای دل بستن به عروسکهایم ندارم. کدام عروسکهایتان را بیشتر دوست دارید؟ کار وقایع درباریه را بیشتر دوست دارم چون فرصت بیشتری برای فکر کردن داشتم. مشکی مو و چشمهای قهوه­ای یا مشکی عروسک تأکید شده است اما به نظر من هر عروسکی می­تواند ایرانی باشد. شاید بیشتر از طراحی عروسک باید به طراحی کاراکتر (شخصیت) ایرانی فکر کنیم. در دوره کودکی یا نوجوانی تجربه داشتن یک عروسک را داشته­اید؟ نه، من از عالم هنر دور بودم. بیشتر ورزش می­کردم و به والیبال علاقه داشتم. در یک دوره­ای، ورزش را رها کردم و به شکل حرفه­ای به عروسک گردانی و بعد عروسک سازی پرداختم. آیا یک نوجوان می­تواند عروسک داشته باشد؟ یک سری محدودیتهای داریم که ریشه سنتی دارند و ما را به محدود کردن خودمان وادار می­کنند درصورتی که کودکی که در کلیه سنین، همراه ماست. کسی که روح کوکی و یا طنز نداشته باشد دچار مشکل است. اگر بگوییم هر نوجوان ایرانی حق دارد یک عروسک داشته باشد شاید این برداشت شود که منظور ما به شکل ابتدایی و تزیینی آن است در صورتی که حتی یک لنگه کفش پاره هم می­تواند در خلوت نوجوان با او ارتباط برقرار کند و فضایی از ذهنش را مشغول کند. در فیلم Castaway (کشتی شکسته)، تام هنکس در جزیره وقتی به تنهایی­اش عادت می­کند با یک توپ والیبال ارتباط برقرار می­کند و آن توپ محرم راز او می­شود. نوجوانان چطور می­توانند علاقه خودشان را به این هنر محک بزنند؟ برای انگیزه سنجی می­شود از وسایل بسیار ساده و در دسترس استفاده کرد. حتی اگر امکان ساخت عروسک هم نداشته باشند می­توانند با طراحی، ذهنیاتشان را پیدا کنند. استفاده از خمیر نیز به تبدیل ذهنیت دو بعدی به حجم و طرح سه بعدی کمک می­کند. کانونها و مراکز آموزشی برای این رشته در سراسر کشور نیز وجود دارد البته این رشته در شاخههای مختلفی نیز در دانشگاه تدریس می­شود. ازکارهای جدیدتان بگویید. به جز مجموعه تلویزیونی «خانه عروسک » به عنوان عروسک گردان در اپرای بزرگ رستم و سهراب مشغول فعالیت هستم. اولین اپرای عروسکی که کار مشترک ایران و با استفاده از گچ و چوب و غیره ساخته می­شوند قابلیت بازگشت و اصلاح داشته باشند، موادی چون ابر و اسفنج با یک اشتباه دیگر مسیر طراحی را تغییر می­دهند. به علاوه این که ما برای طراحی نیز محدودیت داریم. مثلاً در همین شبیه سازی امکان اغراق فراوان وجود ندارد چون مخاطب عام ما باید در اولین نگاه چهره را بشناسد. به مخاطب اشاره کردید. مخاطب عروسک چه قشری است؟ مخاطب عام یعنی هر قشری می­تواند با توقع خودش و به اندازه توانایی ذهنی­اش با عروسک ارتباط برقرار کند. بیش از هر چیز، محتوایی که این ابزار می­تواند منتقل کند مهم است که شاید درجه بندی داشته باشد. متن، شیوه اجرا و نحوه بکارگیری ابزار مهم است. البته متأسفانه در جامعه ما مخاطب عروسک، بیشتر کودکان شناخته شده­اند که به طور حتم این طور نیست. آیا نمایشهای ویژه نوجوانان در ایران اجرا می­شود؟ بله نمایشهای تولید شده که هدفش ارتباط برقرارکردن با نوجوانان بود، از جمله نمایش «لافکادیو» اثر امیر مشهدی عباس و «نه زشت، نه زیبا» و «کودک غریب» اثر حسن دادشکر و همین طور «ترنج» که کارگردانی و نویسندگی آن را خودم انجام دادم. اما یک اتفاق افتاد و آن عدم استقبال نوجوانان بود. همان نگرش کودکانه نسبت به عروسک در خانواده باعث شده که نوجوانان احساس شرم کنند تا در سنین پایین تر از خود از نمایشها استفاده کنند درصورتی که محتوای این نمایشها در مواقعی به هیچ وجه مناسب کودک نیست و ویژه این رده سنی ترتیب داده شده است. عروسک استاندارد و جذاب و یا به تعبیری مناسب مخاطب ایرانی چه ویژگیهایی دارد؟ ما از مراحل مختلفی شامل متن، طرح ­ کارگردان و ذهنیت عروسک ساز عبور می­کنیم تا به خلق یک عروسک برسیم. به نظر من آن عروسکی موفق خواهد بود که بتواند بر نقایص خود پیروز شود. با خنده و گریه اش مخاطب نیز به واکنش تشویق شود. البته باید به این نکته توجه کنیم که عروسک یک ابزار است که نیمی از راه را طی کرده؛ باقی فعالیت به عهده عروسک گردان است که عمل جانبخشی را با توجه به روانشناسی حرکت و رفتار به نحو شایسته انجام ­ دهد. در خصوص عروسک ایرانی بحثهایی داشتیم که در آنها به رنگ