مجله نوجوان 68 صفحه 14

علمی برگرفته از مقالۀ م . م واسلیف خشم آتشین کوه خیلی از آدمها، عاشق خطر و ماجراجویی هستند و پدیده های طبیعی بزرگ و کما بیش ناشناخته، این آدمها را به خود جلب می کند ولی نظر آدمهایی که نزدیک کوههای آتشفشان زندگی می کنند، غیر از این است. آنها در یک کلام، خواب راحت ندارند و از ترس سوختن و نابود شدن در گدازه های آتشفشان، همیشه تنشان می لزرد و در عذاب هستند. البته آتشفشانها خیلی هم بی خبر، فعال نمی شوند. معمولا قبل از فوران آتشفشان، زمین لرزه ای رخ می دهد منتی فاصلۀ زمانی بین لرزه و فوران آتشفشان همیشه کوتاه نیست و همین موضوع اهالی منطقه را فریب می دهد. مثلاً در آتشفشانی که در سال 1762 در فیلیپین رخ داد و یکی از سهمگین ترین آتشفشانهای تاریخ جهان بود، 7 ماه قبل از فوران، سر و صدای زمین در آمده بود و اصطلاحاً ، زمین غرش می کرد. وقتی دربارۀ آتشفشانها حرف می زنیم، حتماً باید به ابرهای سوزان اشاره کنیم. این ابرها با کمک جریان باد، به حرکت در می آیند. در آتشفشان په له در جزیره مارتنینک، بعد از فوران، ابرهای سوزانی به ضخامت 4000 متر تشکیل شدند و این ابرها در فاصلۀ 8 کیلومتری آتشفشان، شهری که در پای کوه قرار داشت را با خاک یکسان کردند. این ابرها، مجسمه های چند هزار کیلویی را واژگون کردند و مردم و سایر جانداران در بخار سوزان کشته شدند. بعد از فوران آتشفشان مقدار زیادی خاکستر تولید می شود. این مقدار زیاد را دست کم نگیرید، چون مثلا د سال 1906 و موقع فوران کوه وزوویوس، بامهای خانه ها بر اثر سنگینی وزن خاکستر فرو ریخت و طبقات پایینی ساختمانها، از خاکستر پوشیده شد. بعد از خاکسترها، نوبت به تکه های سنگ خارایی می رسد که در جریان فوران از کوههای آتشفشان بیرون می جهند. به این سنگها در اصطلاح عام، بمب هم گفته می شود. در فورانهای کوههای آتشفشان به جز خاکستر و بمبمها، مقدار زیادی بخار آب بیرون می ریزد. ستونهای بخار آب در بعضی از آتشفشانهای سهمگین تا ارتفاع 30 کیلومتر هم رسیده است و حتّی قویترین طوفانها، طاقت ایجاد تغییر جهت در این ستونهای عظیم بخار آب را نداشتند. وقتی در مورد آتشفشانها حرف می زنیم، بیشتر به یاد مواد مذاب جاری از دهانۀ کوه می افتیم که هر چیزی را در مسیرش نابود می کند، ولی واقعیت این است که گلهای اتشفشانی، معمولا از گذازه ها خطرناک تر هستند. پدیدۀ آتشفشان از سالهای دور وجود داشته است و همین موضوع باعث به وجود آمدن اسطوره ها و افسانه ها و آیینهای فراوانی در این مورد شده است. خیلی از قدما معتقد بودند آتشفشان ناشی از آتش عظیمی است که در زیر زمین برافروخته شده است. مردمان یونان و روم باستان فکر می کردند محل فوران اتشفشان، جایی است که از راه آن می توان به دنیای مردگان رسید. در افسانه های بسیاری، آتشفشان ، نشان از بدجنسی شیطان است که از نظر آنها در مرکز زمین لانه دارد. برعکس این عقیده ، ساکنان قدیم جاوه و مکزیک معتقد بودند که آتشفشان، مراسمی الهی برای تقدیر از فداکاریهای انسانهاست. تعداد اسطوره ها و افسانه های مربوط به پدیدۀ آتشفشان انقدر زیاد است که برخی از پژوهشگران این رشته به نام «آتشفشان شناسان» معروفند. خیلی از کانیهای مورد استفاده انسان از میان گدازه های آتشفشانی استخراج می شوند. مثلاً اهالی شرق کرۀ زمین و مصر باستان، سنگهای معدنی مسی را از سنگهایی با منشاء آتشفشانی استخراج می کردند و همین موضوع باعث تجمع معدنکاران و استادکاران در حوالی کوههای آتشفشانی شده بود. از دیگر کانیهایی که در سنگهای آتشفشانی یافت می شوند، می توان به طلا، نقره، و سرب اشاره کرد.